Morgunblaðið - 10.06.2011, Side 6

FRÉTTASKÝRING
Janus Arn Guðmundsson
janus@mbl.is
Samkvæmt nýrri rannsókn hreyfa ís-
lenskir framhaldsskólanemar sig
meira en áður en lestur þeirra er á
hröðu undanhaldi.
Niðurstöður rannsóknarinnar
„Ungt fólk 2010-Framhalds-
skólanemar“ voru kynntar í gær í
fyrirlestrasal Þjóðminjasafnsins.
Rannsóknin var lögð fyrir í öllum
framhaldsskólum landsins í október
2010 og er í sex liðum sem miða að
því að kanna líðan, menntun, menn-
ingu, tómstundir, íþróttaiðkun og
framtíðarsýn íslenskra ungmenna.
Að rannsókninni stóð mennta- og
menningarmálaráðuneytið í sam-
starfi við rannsóknarmiðstöðina
Rannsóknir og greiningu við Háskól-
ann í Reykjavík. Í skýrslunni eru nið-
urstöður sambærilegra rannsókna
frá árunum 2004, 2007 og 2010 born-
ar saman, en mennta- og menningar-
málaráðuneytið hefur staðið fyrir
reglulegum rannsóknum á högum
barna og ungmenna frá árinu 1992.
Aukin hreyfing
Við samanburð á fyrri rann-
sóknum kom í ljós að framhalds-
skólanemar hreyfa sig meira en áður.
Árið 2004 var hlutfall stúlkna sem
hreyfðu sig aldrei 27% en það var
einungis 18% árið 2010. Helmingur
allra stráka í framhaldsskólum
landsins æfði fjórum sinnum í viku
eða oftar árið 2010. Stúlkur hafa því
tekið stórt stökk í því að hreyfa sig á
síðustu 7 árum.
Athyglisvert er að sjá að lestur er
á hröðu undanhaldi hjá framhalds-
skólanemum og hefur þeim fjölgað
verulega sem verja ekki neinum tíma
í bóklestur. Árið 2007 sögðust 30,6%
stráka á höfuðborgarsvæðinu ekki
eyða neinum tíma í bóklestur, nú er
þessi tala komin í 43,5%.
Sömu þróun má sjá hjá stúlkum,
en samkvæmt skýrslunni snerta um
40% kvenna ekki bækur. Það sama
má segja um annað prentverk eins
og dagblöð, en verulega hefur dregið
úr lestri meðal framhaldsskólanema.
„Eins og myndin sýnir í sögulegu
samhengi þá telja flestir framhalds-
skólanemar andlega heilsu sína vera
góða eða mjög góða, þó er slíkt mat á
andlegri heilsu örlítið algengara
meðal stráka. En þó má sjá að mun-
urinn er lítill á milli ára. Þetta verða
að teljast ansi jákvæðar niðurstöður,
sérstaklega í ljósi allrar umræðunnar
um fíkniefnaneyslu ungmenna að
undanförnu,“ segir Hrefna Páls-
dóttir, lífheilsufræðingur hjá Rann-
sóknum og greiningu.
Vantreysta Alþingi
Rannsóknin leiddi ýmsa aðra at-
hyglisverða þætti í ljós um fram-
haldsskólanema, s.s. að stelpur verji
miklu meiri tíma í heimanám en
strákar, að lögreglunni sé treystandi
en Alþingi sé vantreyst, að
framhaldsskólanemar borði
miklu meira af ávöxtum en
áður og drekki minna af
gosdrykkjum. Aðra
þætti má finna í skýrsl-
unni sem birt er á vef-
svæðinu www.rann-
sóknir.is.
Lestur nema á
hröðu undanhaldi
 Flestir framhaldsskólanemar telja andlega heilsu sína góða
Hlutfall stelpna og stráka í framhaldsskóla á landinu öllu, árin 1992, 2004 og 2010 eftir því hversu góða
eða slæma þau telja andlega heilsu sína vera.
Andleg líðan framhaldsskólanema á Íslandi
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Strákar Stelpur Strákar Stelpur Strákar Stelpur
1992 2004 2010
Mjög góð eða góð Sæmileg Léleg
82,3%
77,2%
15,4%
2,3% 3,0%
19,8%
82,2%
14,8%
3,0%
73,9%
21,1%
5,0%
81,2%
14,7%
4,1%
72,1%
21,5%
6,4%
BAKSVIÐ
Andri Karl
andri@mbl.is
Aðalmeðferð í máli Sólheima í Gríms-
nesi gegn íslenska ríkinu fór fram í
gær, en málið snýst um þá ákvörðun
Alþingis að skerða fjárveitingar til
Sólheima um 4% í fjárlögum ársins
2009, eða ellefu milljónir króna. Tek-
ist var á um hvort jafnræðisreglan
hefði verið brotin með þeirri ákvörð-
un en óumdeilt er að niðurskurðurinn
náði aðeins til Sólheima en ekki ann-
arra stofnana sem sinna fötluðum.
Tillaga barst til Alþingis um
óbreytt fjárframlög en í nefndarstarfi
var ákveðið að skera fjárveitinguna
niður. Guðmundur Ármann Pét-
ursson, framkvæmdastjóri Sólheima,
kom fyrir dóminn og sagði afleiðing-
arnar verulega slæmar. Ekki hafi
verið hægt að ráða í þau störf sem
losna og gengið hafi á almenna þjón-
ustu. Þá benti hann á að fjárveitingin
hefði verið einstaklingsbundin, sam-
kvæmt þjónustusamningi, og því var
skorið niður hjá hverjum og einum
íbúa Sólheima. „Þetta var niður-
skurður á við um tvo einstaklinga. En
hvað áttum við að gera, vísa tveimur
á brott?“
Höfðu borð fyrir báru
Lögmaður Sólheima, Karl Ax-
elsson, sagði skýringu þingsins fyrir
skerðingunni þá að Sólheimar hefðu
tekið af framlögum ríkisins í sér-
stakan varasjóð Sólheima. Hann
sagði rétt að ákvæði um varasjóð
væri að finna í þjónustusamningnum
en um hafi verið að ræða heimildar-
ákvæði um að ef hagnaður væri á
rekstrinum mætti færa allt að 4% af
framlagi ríkisins í sjóðinn. Þar hafi
því aðeins verið um heimild að ræða
til að flytja rekstrarafgang milli ára.
Auk þessa hafi varasjóðurinn verið
tómur þegar þingið tók ákvörðun
sína.
Karl sagði að með ákvörðun sinni
hefði Alþingi tekið íbúa Sólheima út
fyrir sviga og lækkað til þeirra fram-
lög. Um klárt brot á jafnræðisreglu
væri að ræða enda Sólheimar eina
stofnunin sem þurfti að þola skerð-
ingu af þessu tagi.
Lögmaður íslenska ríkisins, Einar
K. Hallvarðsson, segist ekki þekkja
dæmi þess að dómstólar endurskoði
fjárlög Alþingis. Samkvæmt stjórn-
arskrá samþykki Alþingi fjárlög og sé
það vald varið í stjórnarskrá. Auk
þessa sagði Einar að í skjölum við
fjárlagagerðina komi fram allar
ástæðurnar fyrir skerðingunni. Þar
beri hæst efnahagshrunið haustið
2008. Þó það hafi verið sársaukafullt
þurfti að skera niður. Rekstur Sól-
heima hafi borið þess merki að hann
gæti brúað skerðingu sem nam um-
ræddum fjórum prósentum. Hann
benti á að um þrjátíu milljónum hafi
verið ráðstafað í varasjóðinn á ár-
unum 2005-2008 og því hafi Sól-
heimar haft borð fyrir báru. Breyti
þá engu að varasjóðurinn hafi verið
tómur í árslok 2008. „Það var reynsl-
an að Sólheimar gátu ráðstafað í
hann. Og það var þeim ekki skylt
heldur heimilt.“
Voru íbúar
Sólheima teknir
út fyrir sviga?
 Fjárframlög Sólheima fyrir dómi
Morgunblaðið/RAX
Sólheimar Niðurskurður hefur haft
veruleg neikvæð áhrif á þjónustuna.
6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 10. JÚNÍ 2011
„Þetta eru í raun mjög merkilegir
fundir sem við höfum verið á í fjár-
laganefndinni,“ segir Kristján Þór
Júlíusson, þingmaður Sjálfstæð-
isflokksins, um fundi nefndarinnar í
gær og fyrradag. „Það var fyrst með
Seðlabankanum þar sem við vorum
að forvitnast um skuldastöðu þjóð-
arbúsins og aðspurður segist bank-
inn í rauninni ekki geta svarað því
hvort hún sé að batna eða versna,
þessi hreina staða,“ segir Kristján.
Búast mætti hins vegar við því að
staðan væri að versna.
Hann segir að efnahags- og við-
skiptaráðuneytið hafi á fundi fjár-
laganefndar verið uppi með „rauðu
blokkina“ og beðið menn um að fara
varlega í allt sem kallaði á gjaldeyri.
Ráðuneytið hafi verulegar áhyggjur
af gjaldeyrisjöfnuðinum.
Ekkert mat á áhrifum
kjarasamninga
„Síðan vorum við með fjár-
málaráðuneytið í [gær-]morgun að
fara yfir áhrifin af kjarasamning-
unum meðal annars og stöðuna í rík-
isfjármálunum. Þá kom á daginn að
ráðuneytið er ekki enn búið að leggja
mat á hver nettóáhrif samninganna
eru, þau sem lúta að ríkisfjármál-
unum,“ segir Kristján. Þá hafi verið
upplýst að síðasta endurskoðun Al-
þjóðagjaldeyrissjóðsins á samstarfs-
áætluninni við Íslands hafi af þessum
sökum ekki tekið tillit til áhrifa kjara-
samninganna.
„Allt er þetta einhvern veginn á
eftir, því það var ráðgert að fjár-
málaráðherra legði fram skýrslu um
framkvæmd áætlunarinnar um jöfn-
uð í ríkisfjármálum 2009-2013, hann
átti að leggja hana fram í maí. Það
frestast eitthvað fram eftir sumri,“
segir Kristján. Hann segir ekki ljóst
hvernig þessum málum muni vinda
fram, það sem lýtur að fjárlögum, en
ekki séu teknar inn í myndina stórar
fjárhæðir upp á tugi milljarða eins og
til dæmis framlög til Sparisjóðs
Keflavíkur og Íbúðalánasjóðs. „Þetta
er allt mjög sérstakt,“ segir Kristján.
hjorturjg@mbl.is
Ekki ljóst hvort staðan
er að batna eða versna
 Ráðuneyti varar við útgjöldum sem kalla á gjaldeyri
Rannsóknarmiðstöðin Rann-
sóknir og greining vinnur að
félagsvísindum á víðum grunni.
Markmið þeirra er að skoða
stöðu og þróun á hag og líðan
ungs fólks á Íslandi og víðar í
Evrópu. Rannsóknarnið-
urstöður eru nýttar til stefnu-
mótunar og aðgerða í mál-
efnum ungs fólks.
„Við vinnum sambærilegar
rannsóknir í 15 borgum í Evr-
ópu og höfum gert það frá
2006. Það sem máli skiptir er
að þessar rannsóknir hafa orð-
ið grundvöllur stefnumótunar
og aðgerða í málefnum ungs
fólks og nýttar til að bæta hag
og líðan þeirra hér og í Evr-
ópu. Markmið þessara
rannsókna er því að
dýpka skilning og
þekkingu hjá þeim
sem starfa í þágu
barna og unglinga,“
segir Jón Sigfús-
son, fram-
kvæmdastjóri
Rannsókna
og grein-
ingar.
Í 15 borgum
í Evrópu
RANNSÓKNIR OG GREINING
Jón Sigfússon
Fjárveitingar koma frá sveitar-
félaginu Árborg eftir færslu
málaflokksins til sveitarfélaga
en greiðslur eru enn ákvarðaðar
eftir þjónustusamningnum sem
gerður var 2004.
Að sögn framkvæmdastjóra
Sólheima hefur þjónustumatið
ekki breyst og því fái Sólheimar
greiðslur fyrir íbúa sem eru
látnir, en ekki fyrir nýja íbúa
sem inn koma. „Það er ekkert
samhengi á milli þeirrar þjón-
ustu sem við höfum verið að
veita og þeirrar greiðslu sem
Sólheimar fá.“
Sama mat
GREIÐSLA FYRIR LÁTNA
IRVING
...svo allt gangi smurt
Verslun Tunguhálsi 10
Mán-fim. 8:00 - 17:30
Föstud. 8:00 - 17:00
www.kemi.is
Opið:
SMUROLÍUR