Morgunblaðið - 14.06.2011, Side 12

12
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 14. JÚNÍ 2011
umhverfi þar sem engar pöddur
eru. En það er ekki hægt. Ég held
að það sé hvergi eins mikil pöddu-
fóbía eins og Íslandi, þar sem
minnsta ástæðan er til þess,“ seg-
ir Erling og brosir í kampinn.
Pöddutegundum muni fjölga bæði
utandyra og inni í húsum.
Eitthvað fór að gerast
Erling hefur unnið hjá Nátt-
úrufræðistofnun frá 1978 og rann-
sakað ótal skordýr og hryggleys-
ingja síðan þá. Hann segist fyrst
hafa farið að taka eftir því að
„eitthvað væri að gerast“ um alda-
mótin. „Ég var alltaf að rekast á
nýjar og nýjar pöddur og fólk að
koma hingað með pöddur sem
maður hafði ekki séð áður og vissi
að þær voru ekki í fánunni fyrir.“
Vissulega sé spennandi að fylgj-
ast með þessu og þótt að Erling
segi að sem vísindamaður eigi
hann ekki endilega að taka af-
stöðu til þess hvort fjölgunin
sé til baga eða betrunar, er
greinilegt að hann hefur
ákveðnar áhyggjur af
fjölgun smádýra. „Það
væri betra fyrir okk-
ur að vera án þeirra
sumra,“ segir hann.
Þumalputtareglan
sé sú að um 10%
landnema séu til
óþurftar.
Spurður um
skaðvalda nefnir Erling strax asp-
arglyttu og spánarsnigilinn. Ýms-
ar fleiri tegundir geti verið til
ama. Dæmi um það sé hin kol-
svarta fíflalús sem lifir á safanum
í fíflum. Síðsumars skríða heilar
hersingar af þeim upp á sólpalla
og upp húsveggi, fólki til undr-
unar og jafnvel skelfingar. Þá sé
sagvesputegundin rifsþéla ansi
grimm, sérstaklega við stikkilsber
og „gjörsamlega aflaufgi“ stikkils-
berjarunna.
Þurfa bara að berast hingað
Fjöldi annarra tegunda smá-
dýra, sem yfirleitt eru til friðs,
hafa numið hér land á und-
anförnum árum. Ástæðan er eink-
um af tvennum toga að sögn Er-
lings. Annars vegar hlýnandi
loftslag og hins vegar óheftur og
mikill innflutningur á gróð-
urvörum. „Það er ansi margt sem
getur lifað hérna, það þarf bara að
berast hingað,“ segir hann.
Með hverri gráðu sem hitinn
eykst hér á landi aukist mögu-
leikar smádýra á að þrífast hér.
Dýr sem áður bárust hingað og
drápust úr kulda, lifi nú frekar af.
Ræktunarstarf, m.a. í görðum,
hafi þar að auki bætt lífskilyrðin.
Sumir séu undrandi á fjölgun
köngulóa í görðum sínum en hún
sé bein afleiðing betra skjóls; með
því fjölgar flugum og öðrum skor-
dýrum sem köngulærnar veiða.
Ljósmynd/Erling Ólafsson
Stór en meinlaus Hjartað í mörgum tekur sjálfsagt kipp þegar þeir sjá hina stórvöxnu skemmukönguló skjótast fram þegar hreyft er við varningi. Köngulær þessar berast hingað með varningi
frá útlöndum og er því helst í vöruhúsum en hefur einnig fundist í gróðurhúsum í Hveragerði og í verksmiðju á Selfossi. Búkur þeirrar á myndinni er 14 mm.
Innfluttar og óþarfar pöddur
geta valdið miklum skaða
 Mestu skaðvaldarnir eru asparglytta og spánarsnigill  Pöddum mun fjölga utandyra og inni í húsum
Íslendingar geta lítið ráðið við
hækkandi hitastig. Ekki er hægt
að koma í veg fyrir að skordýr
fljúgi hingað og sömuleiðis er
ómögulegt hindra að hingað
slæðist skordýr með innfluttum
matvælum, húsgögnum og öðrum
varningi af þeim toga. Á hinn
bóginn er hægt að stemma stigu
við innflutning á gróðurvörum
sem er mikill þyrnir í augum Er-
lings. Þegar hingað er flutt tré
eða lifandi blóm, fylgir því
mold. „Og hvað er í mold-
inni?“ spyr Erling. „Þetta er
lífríki, þetta er vistkerfi. Í
moldinni eru veirur, bakteríur,
sveppir, smádýr og fleira.
Þetta er allt þarna, annars
myndi moldin ekki virka,“
segir hann. „Ég hef lengi
talað gegn þessu og inn-
flytjendur hafa ekki lagt
í mig. Ég hef hvatt til
þess að íslenskir blóma-
bændur myndu sjá um
þessa framleiðslu, úr
sprotum og fræjum,“ segir Erling.
Hann telur ljóst að asp-
arglyttan og spánarsnigillinn hafi
borist til landsins eftir þessari
leið. „Það er fásinna að flytja inn
vistkerfi. Veiðimaður má ekki
koma til landsins með veiðistöng
eða klofstígvél, eðlilega. Við bú-
um á eyju, af hverju reynum við
ekki að njóta þessarar einangr-
unar? Einangrun er stundum
slæm en hún getur líka verið
góð.“ Í flestum tilvikum breiðist
nýtt landnám út frá görðum og í
flestum tilvikum eigi viðkomandi
tegundir lítinn möguleika á að
breiðast út fyrir borgir og bæi.
Sístækkandi sumarbústaðalönd
auki reyndar líkurnar á frekari út-
breiðslu, sérstaklega ef fólk flyt-
ur útlendar plöntur þangað. Asp-
arglyttur og fleiri skordýr geti
líka tekið sér far með kerrum upp
í sumarbústað og fundið þar gós-
enland. „Þau eru tímasprengjur
fyrir landnám,“ segir Erling um
sumarbústaðalöndin.
Tifandi tímasprengjur
við sumarbústaðalönd
ÆTTUM AÐ BANNA INNFLUTNING Á GRÓÐURVÖRUM
Erling Ólafsson -
SKORDÝR
Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
Lirfur asparglyttunnar ganga
skipulega til verks. Hlið við hlið
ráðast þær til atlögu við mjúka
vefina í laufblöðum asparinnar og
á nokkrum dögum stórsér á trénu.
Ekki er spánarsnigillinn skárri.
Þetta mikla átvagl og argasta rán-
dýr, sem étur um hálfa þyngd sína
á dag, veit fátt betra en krydd-
jurtir, lauka og skrautblóm en
veldur líka usla í kartöflugörðum,
étur hræ, aðra snigla og hundaskít
(það eina gagnlega sem hann ger-
ir).
Báðar þessar tegundir eru ný-
komnar til landsins, sennilega með
innfluttum garðplöntum, og ljóst
þykir að báðar geti orðið til mik-
illa vandræða á næstu árum.
Mesta pödduhræðslan
Erling Ólafsson, skordýrafræð-
ingur hjá Náttúrufræðistofnun Ís-
lands, segir eins gott fyrir Íslend-
inga að fara að venjast
fjölbreyttara smádýralífi. Ekki sé
nóg með að tegundunum fjölgi
heldur muni einstaklingum innan
sumra tegunda einnig fjölga. Þró-
unarinnar gæti í náttúrunni en
sjálfsagt einnig í sálarlífinu hjá
mörgum. „Íslendingar vilja ekki
pöddur og halda að þeir geti lifað í
Hamskipti lífríkis og landslags