Morgunblaðið - 18.06.2011, Side 27

27
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. JÚNÍ 2011
Lagðar við hlustir Ef veggir Alþingishússins gætu talað hefðu þeir vafalaust frá mörgu skemmtilegu og fróðlegu að segja. Þeir varðveita hinsvegar öll leyndarmál kirfilega.
Ernir
Bjarni Jónsson,
varaformaður Sið-
menntar og fulltrúi í
mannréttindaráði
Reykjavíkurborgar,
leitast við það í viðtali í
Morgunblaðinu sl.
miðvikudag að svara
ummælum mínum sem
birtust í viðtali laug-
ardaginn 11. júní.
Í þessu viðtali
bregður hann á það
ráð að gera bæði mér og prestum
almennt upp ákveðnar skoðanir og
svara þeim síðan. Þetta er auðvitað
mjög þægileg aðferð í rökræðum en
málefnaleg er hún ekki.
Hér er ég að vísa til þess, að
Bjarni gefur sér aftur og aftur þá
forsendu, að prestar séu í enda-
lausri ásókn inn í skólana og krefjist
þess að fá að stunda „trúboð sitt þar
óáreittir“. Mætti raunar halda af
málflutningi hans og raunar fleiri
fulltrúa mannréttindaráðs, að prest-
ar séu stöðugt inni á gafli í skól-
unum og stundi þar margvíslega
starfsemi, þannig að brýnt sé að
grípa í taumana og stöðva þessa
innrás.
En hver skyldi nú vera staðreynd
þessa máls?
Í skýrslu leikskóla- og mennta-
sviðs Reykjavíkur um samstarf
kirkju og skóla frá 2007 kemur
fram, skv. könnun, að þetta sé alls
ekki raunin. Þar segir á bls. 6:
„Ekki er algengt að prestar komi í
heimsókn í grunnskólana“. Í þessari
könnun er algengasta svarið raunar
það, að presturinn komi aldrei eða
þá aðeins mjög sjaldan og þá helst
vegna andláta eða slysfara.
Af þessu er ljóst, að mannrétt-
indaráðsfulltrúinn býr sér sjálfur til
þá vindmyllu, um mikla „trúboðs-
ásókn“ presta, sem hann er síðan að
slást við. Enda hafa
prestar aldrei farið
fram á það í þeirri um-
ræðu, sem átt hefur
sér stað um tillögur
mannréttindaráðs, að
fá að stunda „trúboð“
innan skólanna. Um
það atriði er því engin
ágreiningur og er því
hér um misskilning
mannréttindaráðs-
fulltrúans að ræða.
En um hvað snýst þá
sú gagnrýni sem und-
irritaður og fleiri hafa
sett fram á tillögur mannréttinda-
ráðs? Lítum á nokkur dæmi:
1) Við förum fram á það að söfn-
uðirnir fái að kynna félagsstarf sitt,
s.s. barnastarf, æskulýðsstarf og
kórastarf, í hverfisskólanum, á sama
hátt og aðrir aðilar, sem bjóða upp á
starf fyrir börn og unglinga í hverf-
inu.
Þetta vill mannréttindaráð banna
og bjóta þar með jafnræðisregluna.
2) Við förum fram á það, að börn-
in geti, með leyfi foreldra, tekið þátt
í kirkjulegu félagsstarfi á starfstíma
frístundaheimilana á sama hátt og
þau geta tekið þátt í starfi annarra
aðila, eins og t.d. skáta, íþrótta-
félaga, tónlistar- og dansskóla og
ÍTR.
Þetta vill mannréttindaráð banna
þrátt fyrir það að það sé raunar yf-
irlýst stefna Reykjavíkurborgar, að
sem mest samþætting eigi sér stað
milli frístundaheimilanna og annars
félagsstarfs í hverfunum. Hér verð-
ur því spurning um brot á jafnræð-
isreglu og foreldrarétti.
3) Við viljum að fermingarbörn
fái, að ósk foreldra sinna, leyfi til að
taka þátt í fermingarnámskeiðum,
eins og t.d. í Vatnaskógi, í einn eða
tvo daga á fermingarárinu. Um
þetta gildi einfaldlega sömu reglur,
eins og t.d. gilda um það, þegar
börn fá leyfi til að fara í keppn-
isferðir á vegum íþróttafélaga.
Mannréttindaráð vill hinsvegar
reyna að koma í veg fyrir slíkt. Enn
skal því hvorki jafnræðisreglan virt
né heldur foreldrarétturinn.
4) Við viljum að Gídeonfélagar fái
áfram, þá að sjálfsögðu með leyfi
foreldra, að dreifa Nýja testament-
inu (NT) til þeirra tíu ára barna sem
það vilja þiggja.
Þetta vill mannréttindaráð banna.
Í þessu sambandi skal á það
minnt, að þótt NT sé vissulega
trúarrit, þá er það um leið einnig ein
af meginstoðum og sterkustu
áhrifavöldum evrópskrar menning-
ar, þar með taldar bókmenntir,
myndlist, tónlist, heimspeki o.s.frv.
Menningin, hvort sem er íslensk eða
vestræn, verður því ekki skilin án
þess. Og svo virðist það auðvitað al-
veg hafa gleymst við tillögugerð
Mannréttindaráðs, að NT er, skv.
námsskrá, kennslugagn í kristin-
fræðikennslu. Það er því ljóst, að ef
Gídeonfélagið fær ekki áfram að
leggja börnunum til NT, þá verður
Reykjavíkurborg að sjá börnunum
fyrir þessu námsefni.
Þá hlýt ég að víkja að því, að
Bjarni kemur í téðu viðtali fram
með sína eigin túlkun á mannrétt-
indahugtakinu. Ég vek hins vegar
athygli á því, að samkvæmt dóma-
túlkun Mannréttindadómstóls Evr-
ópu og umsögnum þeirra mannrétt-
indasérfræðinga, sem ég hef borið
þessi mál undir, þá virðist Bjarni
misskilja ýmislegt í þessum efnum.
Skal þess þá fyrst getið, að sam-
kvæmt 2. gr. fyrsta samningsvið-
auka Mannréttindasáttmála Evrópu
er lögð sú skylda á herðar hinu op-
inbera, í öllum ráðstöfunum er miða
að menntun, að „virða rétt foreldra
til þess að tryggja það að slík
menntun … sé í samræmi við trúar-
og lífsskoðanir þeirra“. Þetta
ákvæði varðar ekki bara mannrétt-
indi einhvers minnihluta, eins og
Bjarni virðist telja, heldur réttindi
allra, því mannréttindaákvæðin
fjalla um alla menn og eiga að
tryggja að allir hafi verðuga val-
kosti.
Mannréttindi minnihlutans, í
þessu samhengi, eru því ekki fólgin í
því, að hann geti með andstöðu sinni
hindrað að aðrir taki þátt í því starfi
sem honum hugnast ekki. Mann-
réttindi felast hins vegar í því, að
minnihlutinn sé ekki þvingaður til
þátttöku heldur bjóðist verðugir
valkostir. Það er m.ö.o. hluti af trú-
frelsinu að hafa rétt til að vera án
trúar, en hins vegar ekki hitt, að
vilja neita öllum öðrum um þann
möguleika að lifa í samræmi við sína
lífsskoðun. Þessi grundvallarafstaða
til mannréttinda kemur svo skýrt
fram í þeim mannréttindasáttmál-
um sem við Íslendingar höfum und-
irgengist og í dómatúlkunum Mann-
réttindadómstóls Evrópu á þeim, að
það hlýtur að valda mikilli undrun,
að öðru skuli haldið fram. Hér er því
vissulega um mikinn misskilning
mannréttindaráðsfulltrúans að
ræða.
Það fær m.ö.o. einfaldlega ekki
staðist að reyna þannig að prívat-
ísera trúarlegt félagsstarf og leitast
við að ýta því út af hinu opinbera
sviði, eins og Bjarni og samherjar
hans vilja gera. Má í þessu sam-
bandi benda á að Evrópuráðið hefur
einmitt að undanförnu ítrekað
fjallað um þetta atriði og bent á
mikilvægi þess, að hið trúarlega hafi
eðlilega aðkomu að hinu „opinbera
rými“ þjóðfélagsins. Og eins og þeg-
ar hefur verið bent á, kemur þetta
atriði einnig skýrt fram í mannrétt-
indasáttmálum og hefur verið stað-
fest í dómum Mannréttinda-
dómstóls Evrópu (sjá t.d. 26. gr.
Mannréttindayfirlýsingar Samein-
uðu þjóðanna, 2. gr. 1. viðauka
Mannréttindasáttmála Evrópu, 14.
og 29. gr. Barnasáttmála Sameinuðu
þjóðanna og greinargerð með dómi
Mannréttindadómstóls Evrópu nr.
7442/29. júní 2007).
Að lokum skal svo á það minnt, að
þeir uppeldisfræðingar, sem um
þessi mál hafa fjallað, leggja mikla
áherslu á nauðsyn umburðarlyndis
milli ólíkra trúar- og lífsskoð-
anahópa og að allur mismunur sé
þess vegna sýnilegur, svo hægt sé
að temja nemendum virðingu fyrir
einstaklingum, sem hafa aðra lífs-
skoðun en þeir sjálfir. Í því sam-
bandi skal þá sérstaklega á það
bent, að umburðarlyndi lærist ekki í
því tómarúmi, sem Bjarni virðist
leggja áherslu á. Sá skóli, þar sem
ákveðin lífsviðhorf eru þögguð niður
á kostnað annarra, er því ekki hlut-
laus. Hlutlaus er hinsvegar miklu
fremur sá skóli, þar sem hinar ýmsu
hliðar eru kynntar, þannig að börn-
in fái möguleika og forsendur til að
velja. Það hlýtur einmitt að vera
grundvallarforsenda fyrir upp-
byggilegu og þroskandi skólastarfi í
fjölmenningarlegu nútímasamfélagi.
Það er slíkur skóli sem ég vil stefna
að, en ekki sá „trúræðisskóli“, sem
virðist hugnast mannréttindaráðs-
fulltrúanum best – skóli, þar sem
viss tegund trúleysis, sem hann
sjálfur aðhyllist, skal vera hið eina
viðurkennda viðmið.
Eftir Gísla
Jónasson » Í þessu viðtali bregð-
ur hann á það ráð að
gera bæði mér og prest-
um almennt upp
ákveðnar skoðanir og
svara þeim síðan. Þetta
er auðvitað mjög þægi-
leg aðferð í rökræðum
en málefnaleg er hún
ekki.Gísli Jónasson
Höfundur er prófastur,
Reykjavíkurprófastsdæmi eystra.
Misskilningur mannréttindaráðsfulltrúans