Morgunblaðið - 25.06.2011, Qupperneq 18

18 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 25. JÚNÍ 2011
afnotarétt af nema öðrum hverjum
sporði sem Einar Hálfdáns landar.
Frumvarpið var áfall
„Við höfum byggt útgerðina mikið
á leigukvóta. Á núverandi fiskveiðiári
hefur verið erfitt að fá leigðar afla-
heimildir, einkum vegna ákvörðunar
um 50% veiðiskyldu. Sáum við okkur
knúna til þess í vor að fjárfesta veru-
lega í aflahlutdeild til að geta haldið
áfram útgerð bátsins, mitt í allri
óvissunni um skipan sjávarútvegsins.
Reyndar var forsætisráðherra þá
nýbúinn að tala um að væntanlegar
breytingar myndu byggjast á niður-
stöðum endurskoðunarnefndarinnar.
Við urðum því fyrir áfalli þegar stóra
kvótafrumvarpið kom fram,“ segir
Jón.
Hann bendir á að frumvarpið geri
ráð fyrir því að lokað verði á flutning
kvóta úr aflamarkskerfinu niður í
krókaaflamarkskerfið og veiðiskylda
verði aukin í 75% af úthlutuðum
heimildum. „Það verður því lítið til
leigu, ef frumvarpið nær fram að
ganga,“ segir hann.
Viðurkennir Jón Þorgeir að þeir
bræður hafi séð fram á að þurfa að
segja áhöfn bátsins upp og leggja
honum í nokkra mánuði. „Nú er búið
að fresta frumvarpinu fram á haust
og við höfum aðeins meira svigrúm, í
bili,“ segir hann og bætir því við sér
þyki undarlegt að sjá að þingmenn
fólksins úr Norðvesturkjördæmi
skuli bera þungann af því að koma
þessum breytingur fram, bæði í
ráðuneytinu og sjávarútvegsnefnd, á
sama tíma og ekkert væri gert til að
jafna húshitunarkostnað og flutn-
ingskostnaður að sliga atvinnurekst-
ur víða á landsbyggðinni.
Jón Þorgeir þekkir vel til í sjávar-
útvegi á Vestfjörðum í gegnum störf
sín sem endurskoðandi. Hann telur
að breytingarnar sem boðaðar voru í
stóra kvótafrumvarpinu komi illa við
nokkra útgerðarmenn smábáta í Bol-
ungarvík og víðar, sérstaklega þá
sem hafa verið að byggja sig upp.
Þeir sem treyst hafa á leigumark-
aðinn þurfi að leggja bátunum því
ljóst sé að ekki verði mikið til skipt-
anna úr svokölluðum leigupotti. Þeir
sem hafi verið að kaupa kvóta séu
litlu betur staddir því þeir séu skuld-
ugir.
„Þessir menn sækja stíft og ef þeir
fá ekki kvóta, verða þeir að stoppa í
nokkra mánuði – eða losa sig við út-
gerðina. Það yrði mikið högg fyrir
byggðarlagið,“ segir hann og getur
þess að um 80 til 90 menn starfi við
útgerð í Bolungarvík, þar af 60 til 70
við smábátaútgerð.
Klukkunni ekki snúið til baka
Jón telur ekki raunhæft að ætla að
hægt verði að byggja upp á ný fisk-
vinnslu í hverju þorpi. Tilraunir í þá
veru yrðu þjóðhagslega óhag-
kvæmar. „Sjávarútvegurinn grund-
vallast á tæknivæddum fisk-
iðjuverum og vel búnum bátum, þar
sem lögð er áhersla á að vinna aflann
á sem hagkvæmastan hátt. Við erum
í beinni samkeppni við útgerð og fisk-
vinnslu í öðrum löndum. Tímarnir
hafa breyst og klukkunni verður ekki
snúið til baka.“
Hann segir sjálfsagt að útgerðin
borgi auðlindagjald, þegar vel árar.
„Það er áhættusamt að rýja sjávar-
útveginn alveg inn að skinni, eins og
staðan er nú, fyrirtækin eru nýkomin
út úr hruni og eru að byggja sig upp.
Og ef lagt er á auðlindagjald verður
að leggja sambærilegt gjald á alla
aðra nýtingu auðlinda í landinu,“
bætir hann við. Jón segir að ef auð-
lindagjald yrði lagt á allar auðlindir
þjóðarinnar myndi það væntanlega
hækka heita vatnið og draga úr mis-
mun á húshitunarkostnaði.
Jón segist geta sætt sig við að
hagnaður þeirra sem selja sig út úr
atvinnugreininni með umtalsverðum
söluhagnaði sæti hærri tekjuskatts-
prósentu – en það sama verði þá að
gilda um fjárfestingu í öðrum at-
vinnugreinum.
Sjávarútvegurinn hefur gengið vel
síðustu árin, meðal annars vegna
gengis íslensku krónunnar, en miklar
skuldir hvíla á fyrirtækjunum. „Ég
hef trú á því að ef sjávarútvegurinn
fær að vera í friði klári fyrirtækin
skuldir sínar og þá verði hægt að
hækka auðlindagjaldið í framtíðinni,“
segir Jón Þorgeir Einarsson.
Nógu erfitt
að glíma við
náttúruöflin
 Sjávarútvegurinn er helsta áhuga-
mál Jóns Þorgeirs Einarssonar, aðal-
eiganda Endurskoðunar Vestfjarða
 Bátarnir stöðvast ef lokað verður
fyrir leigu kvóta til krókaaflamarks-
kerfisins  Stóra kvótafrumvarpið
mikið högg fyrir Bolungarvík
Morgunblaðið/Helgi Bjarnason
Líf á bryggjunni Útgerð er helsta áhugamál Jóns Þorgeirs Einarssonar endurskoðanda. Hann kemur oft við á
bryggjunni þegar verið er að landa úr Einari Hálfdáns ÍS og fylgist síðan með sölunni á fiskmarkaðnum til að geta
flutt fréttir af árangri dagsins. Báturinn hefur sótt mikið í ýsu og steinbít en vænn þorskur kemur með.
Aflaheimildir í ýsu hafa verið skert-
ar verulega á síðustu árum, vegna
ástands stofnsins. Útlit er fyrir að
útgerð Einars Hálfdáns ÍS muni á
næsta fiskveiðiári aðeins hafa til af-
nota um helming þeirra heimilda
sem keyptar hafa verið á síðustu
árum.
Jón Þorgeir Einarsson nefnir að
útgerðin hafi keypt 236 tonna afla-
hlutdeild í ýsu frá árinu 2008.
Vegna skerðingar á kvóta geti út-
gerðin notað 163 tonn á þessu fisk-
veiðiári. Verði farið að tillögum
Hafrannsóknastofnunarinnar muni
kvótinn fara í 121 tonn á næsta fisk-
veiðiári. Skerðingin nemur því 115
tonnum sem þýðir að 49% þeirra
heimilda sem keyptar hafa verið
hafa horfið.
Jón vekur athygli á því að lánin
sem tekin voru til að kaupa kvótann
standi óskert. Þegar til þess komi
að ýsukvótinn verði aukinn muni
aðeins hluti hans skila sér til út-
gerðarinnar aftur, verði stóra sjáv-
arútvegsfrumvarpið að lögum.
Þannig mun útgerðin tapa rúmum
50 tonnum þótt kvótinn verði ein-
hvern tímann aukinn í það horf sem
verið hefur síðustu ár. Þar fyrir ut-
an er gert ráð fyrir afturköllun
aflaheimilda á næstu árum. Útgerð-
in mun samkvæmt því aldrei eiga
kost á að nýta þessa fjárfestingu að
fullu.
Ýsukvóti útgerðar Einars Hálfdáns ÍS
Keyptur kvóti
2008-2011
Úthlutun
2010-2011
Væntanl. úthlutun
2011-2012
Kvóti eftir hugsanl.
aukningu heildarkvóta
236
tonn
163
tonn 121
tonn
184
tonn
50
100
150
200
250
0
Helmingur ýsukvótans hverfur
Jón Þorgeir Einarsson er fædd-
ur og alinn upp í Bolungarvík en
fór 15 ára suður til náms. Þegar
hann kom til baka, 28 ára gam-
all löggiltur endurskoðandi,
stofnaði hann skrifstofu með
tveimur endurskoðendum á Ísa-
firði.
Hann stofnaði Endurskoðun
Vestfjarða ehf. fyrir sjö árum og
í lok árs 2009 keypti félagið
rekstur Löggiltra endurskoð-
enda Vestfjörðum ehf. á Ísafirði.
Meðeigendur Jóns eru Elín J.
Jónsdóttir og Deloitte sem á
19% hlut. Jón segir nauðsyn-
legt að vera í sambandi við
stærri keðju til að hafa aðgang
að sérhæfðum kerfum og þekk-
ingu.
Fyrirtækið er með um 300
fyrirtæki og stofnanir í við-
skiptum, þar á meðal flest af
stærri fyrirtækjunum á norðan-
verðum Vestfjörðum.
„Það er að mörgu leyti erfitt
að vera endurskoðandi úti á
landi. Miklar og vaxandi kröfur
eru gerðar um endurmenntun
til að viðhalda réttindum og ég
þarf að sækja hana alla til
Reykjavíkur,“ segir Jón. Hann
segir að starfið sé að sama
skapi fjölbreyttara en störf end-
urskoðenda á stærri stofum þar
sem sérhæfingin er miklu meiri.
Þá skapar smæðin nánari tengsl
við atvinnulífið. Jón Þorgeir
hittir viðskiptavinina niðri á
bryggju eða úti á götu og við-
fangsefnin eru oft leyst á staðn-
um.
Endur-
skoðandi
Vestfjarða
FJÖLBREYTT STARF
Steinbítur Stofninn er í lágmarki
og útlit fyrir samdrátt í veiðum.
Löndun Mikil umsvif hafa skapast í kringum smábátaútgerð í Bolungarvík.
VIÐTAL
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
„Það er nógu erfitt að glíma við nátt-
úruna, eins og sést á þróuninni í ýsu
og steinbít, tegundum sem eru okkur
mikilvægar, þótt við þurfum ekki að
etja við stjórnvöld á sama tíma,“ seg-
ir Jón Þorgeir Einarsson, endur-
skoðandi í Bolungarvík. Þótt hann
hafi í nógu að snúast sem stjórnandi
Endurskoðunar Vestfjarða, stærsta
endurskoðunarfyrirtækis landshlut-
ans, leitar hugurinn mikið til sjávar-
útvegsins. Hann fylgist daglega með
aflabrögðum báts sem hann gerir út
með bróður sínum og sölu afurðanna
og er þannig stöðugt með puttann á
púlsinum.
Frá því Jón kom heim frá námi,
fyrir rúmum tuttugu árum, hafa orð-
ið afdrifaríkar breytingar í atvinnulífi
í Bolungarvík. Fyrirtæki Einars
Guðfinnssonar hf. stöðvuðust og voru
gerð upp og rækjuvinnslur sem við
tóku hafa gengið illa. Útlitið var ekki
bjart því kvótinn var seldur í burtu
með tilheyrandi atvinnuleysi, óvissu
og erfiðleikum í atvinnulífi bæjar-
félagsins.
Ástandið lagaðist smám saman.
Duglegir sjómenn hófu útgerð og
náðu miklum árangri. Nú er bolfisk-
kvótinn um 7 þúsund tonn og bátarn-
ir landa rúmlega 12 þúsund tonnum á
ári. Hlutdeild Bolungarvíkur í bol-
fiskkvóta landsmanna er orðin meiri
en hún var fyrir gjaldþrot EG og
landaður afli meiri en á meðan tog-
ararnir voru gerðir út. „Það er þó
mikilvægara að eggin eru ekki öll í
sömu körfunni,“ segir Jón.
Byrjuðu aftur að gera út
Jón Þorgeir hefur tekið þátt í upp-
byggingunni með fjölskyldu sinni.
Hann var í fyrstu í útgerð með föður
sínum, Einar Guðmundssyni, Guð-
mundi bróður sínum, Daða föður-
bróður sínum og Guðmundi Jens
mági sínum. Bátar fyrirtækisins
urðu aflahæstu smábátar landsins í
mörg ár undir stjórn hinnar þekktu
aflaklóar, Guðmundar Einarssonar,
bróður Jóns. Fleiri bátar voru keypt-
ir og stöðugt bætt við kvótann. Út-
gerðin var að lokum seld og sam-
einuð stærsta fyrirtæki staðarins,
útgerðar- og fiskvinnslufyrirtækinu
Jakobi Valgeiri ehf., og á fjölskyldan
á í dag um 7% hlut í því fyrirtæki.
Ekki gátu bræðurnir setið auðum
höndum og byrjuðu aftur að gera út
sjálfstætt fyrir nokkrum árum. „Við
vorum fyrst að hugsa um sumar-
vinnu fyrir strákana okkar. Svo jókst
ýsuveiðin og okkur langaði að prófa
að gera út allt árið,“ segir Jón Þor-
geir.
Fyrirtækið gerir út bátinn Einar
Hálfdáns í krókaaflamarkskerfinu.
Tíu menn eru í vinnu og veltan er 350
milljónir á ári. Þótt keyptar hafi verið
aflaheimildir og fjárfest í bátum fyrir
800 milljónir á síðustu tveimur til
þremur árum, á fyrirtækið enn ekki