Morgunblaðið - 28.06.2011, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 28. JÚNÍ 2011
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Svo undar-legt semþað hljóm-
ar missa menn
iðulega þráðinn í
þeim málefnum
sem mest eru rædd. Grikk-
landsfárið er fyrirferðar-
mikið í umræðunni erlendis
(en utan gátta íslenskrar
umræðu) og efst trónir nú
spurningin hvort þjóðþing
Grikkja muni samþykkja
kröfu og skilmála ESB og
AGS. Vöndurinn sem fyr-
irbærin tvö hafa reitt yfir
höfðum Grikkja er úr seðl-
um, lánsfé sem Grikkir fá ef
þeir hlýða og eiga að nota
til að greiða þýskum,
frönskum og öðrum bönk-
um sem segjast eiga á þá
kröfur.
Grikkir verða ekki betur
staddir á eftir. Þvert á móti,
en bankarnir verða það.
Grikkir verða enn skuld-
ugri en áður, en þeim kann
hugsanlega að líða örlítið
betur, en aðeins um stutta
stund. En hótanir ESB og
AGS í garð Grikkja nú snú-
ast „aðeins“ um 12 millj-
arða evra. Vöndurinn verð-
ur hærra reiddur þegar
kemur að 100 milljörðunum
sem talið er að Grikkir þurfi
að fá lánaða til viðbótar á
ofurkjörum til að fleyta sér
fram yfir árið 2013.
Lánveitendurnir, hinir
kæru bræður Grikkja og
bandamenn þeirra í hinu
unaðslega Evrópusam-
bandi, treysta þeim ekki yf-
ir þröskuld. Því eru ný
grísk lög stöfuð ofan í þá af
embættismönnum frá
Brussel og AGS. Og þeim er
einnig sagt hvaða ríkisfyr-
irtæki þeim beri að selja
ekki síðar en strax, þegar
enginn Grikki fær aðgang
að banka né getur keypt
eitt eða neitt sem máli
skiptir. Hvarvetna í Evrópu
er engin dul dregin á það að
Grikkir geta ekki forðað sér
frá greiðslufalli. Fallið
verður enn hærra og harð-
ara vegna lánafyrirgreiðsl-
unnar – „björgunaraðgerð-
anna“ en án þeirra. En það
er verið að lengja í snörunni
um háls Grikkja um leið og
lóðum er hlaðið á lappir
þeirra í þeirri von að takast
megi að fá tíma til að bjarga
sameiginlegu myntinni,
evrunni. Út á það ganga
björgunaraðgerðirnar. Þær
hafa ekkert með
velferð Grikkja
að gera. Það er
myntin sem ein-
hverjir halda að
væri svo gott
fyrir Ísland að fá að dingla
í! Slíkum fer að vísu ört
fækkandi en munu þó finn-
ast enn.
Í breska þinginu í gær
sagði David Miliband, fyrr-
um utanríkisráðherra og
forystumaður Verka-
mannaflokksins, að engin
von stæði til þess að gríska
ríkið gæti risið undir sínum
skuldbindingum og vildi
vita hvort forsætisráð-
herrann væri ekki sammála
sér um að vinna skyldi í því
máli með hliðsjón af þeirri
staðreynd. Þetta var eðlileg
afstaða hjá David Miliband.
En vandinn er sá að Bruss-
elvaldið treystir ekki ein-
stökum ríkjum sambands-
ins að frátöldu Þýskalandi
og hugsanlega Frakklandi.
Þess vegna er Grikkjum
ekki leyft að bjarga sér.
Gamli „stækkunarstjór-
inn“ Olli Rehn sagði fyrir
fáeinum vikum að Grikkjum
„yrði ekki leyft“ að draga
sig út úr evrunni. Það hefði
verið ljót sjón lítil að sjá
þennan brusselíska mikl-
unarstjóra tala svona við
grískan Alexander fyrir par
þúsundum ára. Sá hefði
verið vís til að leysa úr
taugaveiklunartilvistar-
kreppu Olla og þeirra ann-
arra með sama hætti og
hann leysti hnúta sem vöfð-
ust fyrir öðrum smotterís-
mönnum að leysa.
Og hér nær okkur láta
einhverjir eins og það sé
sérstakt fagnaðarundur
uppi vegna þess að bruss-
elmenn búi sig undir að
spjalla við umboðslausa
aðdáendur sína ofan af Ís-
landi um eitthvað sem engu
máli skiptir. Þeir umboðs-
lausu geta að vísu hafið
máls á því, sannleikanum
samkvæmt, að eitt bendi
rækilega til þess að Ísland
eigi bærilega heima í Evr-
ópusambandinu. Hér streit-
ist nefnilega stjórn enn í
stólum sem margoft hefur
sýnt að hún treystir ekki
sinni eigin þjóð fyrir einu
né neinu. Rétt er auðvitað
að taka skýrt fram að það
sé svo sannarlega gagn-
kvæmt.
Reynt er að lengja í
snöru Grikkja um
leið og fallþunginn
er aukinn}
Þekkt lok sorgarleiks
S
ennilega er stærsta fréttin í
tengslum við skuldakreppuna á
evrusvæðinu sú að hún er viðvar-
andi þrátt fyrir að auðvelt sé að
kveða hana niður. Gríska hag-
kerfið stendur ekki undir nema 7% af heild-
arframleiðslu evrusvæðisins. Stæði vilji til að
leysa fjármögnunarvanda stjórnvalda í Aþenu
og lægja öldurnar á mörkuðum væri einfalt
mál að ráðast í sameiginlega skuldabréfaút-
gáfu sem væri tryggð af öllum aðildarríkjum
evrusvæðisins.
Fréttin er sem sagt sú að það er enginn
pólitískur vilji til að leysa málið. Evrusvæðið
sem sameiginlegt myntsvæði er ófullkomið
að því leyti að það byggist ekki á sameig-
inlegu fjárstjórnvaldi sem getur miðlað skattfé frá ein-
um stað til annars. Þessu hafa menn alla tíð gert sér
grein fyrir enda var það von helstu arkitekta evru-
svæðisins að þetta yrði hvati að frekari pólitískum
samruna álfunnar. Skuldakreppan á evrusvæðinu sýnir
að ef einhverntíma var þörf þá er nú nauðsyn. Hins
vegar er ekki pólitískur vilja fyrir hendi til að stíga
þetta veigamikla skref. Skattgreiðendur í norðurhluta
álfunnar eru fullir efasemda um tilgang þess að niður-
greiða neyðarlán til ríkja á borð við Grikkland, Portú-
gal og Írland. Í ljósi þess reyna stjórnmálamenn hvað
þeir geta til að takmarka áhættu skattgreiðenda af
björgunaraðgerðunum þótt einsýnt sé að reikningurinn
muni á endanum skila sér til þegna best stöddu evru-
ríkjanna.
Það vekur því furðu að sérfræðingar í
Seðlabankanum skuli komast að þeirri nið-
urstöðu að ef upptaka fastgengisstefnu komi
til greina við ákvörðun peningamálastefn-
unnar til frambúðar sé skynsamlegast að
gera það samhliða aðild að evrusvæðinu.
Erfitt er að sjá skynsemina að baki því þeg-
ar myntsvæðið er háð svo miklum annmarka
og ekkert útlit er fyrir að hann verði sniðinn
af í fyrirsjáanlegri framtíð. Sú staðreynd að
þrjú af sautján aðildarríkjum geta ekki fjár-
magnað sig og standa frammi fyrir greiðslu-
falli að öllu óbreyttu rúmlega tíu árum eftir
að evrusvæðið kom til sögunnar ætti að
vekja áleitnar spurningar í þessu samhengi.
Undanfarið hefur borið á þeim málflutningi
að skuldakreppa grískra og írskra stjórnvalda hafi
ekkert með evruna og myntsamstarfið að gera og
dragi þar með ekki úr gildi þess. Þetta er vafasöm full-
yrðing enda er fráleitt að halda því fram að nið-
urgreiddir vextir Evrópska seðlabankans á uppgangs-
tímum í þessum ríkjum fyrri hluta síðasta áratugar
hafi ekkert með vandann að gera. En ef aðdragandinn
er látinn liggja milli hluta stendur eftir sem áður mik-
ilvæg spurning sem rétt er að taka afstöðu til áður en
kostir og gallar evruaðildar er metnir: Hvaða valkosti
hafa grísk og írsk stjórnvöld við lausn þess vanda sem
við er að etja að því gefnu að þau ætli að halda í evr-
una? Þeir eru ekki margir og felast eingöngu í verð-
hjöðnun, niðurskurði og beinni lækkun raunlauna.
ornarnar@mbl.is
Örn Arnarson
Pistill
Lærdómur gríska harmleiksins
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
S
amanlögð áhrif hækkana á
hrávörum m.a. á fóður-
aðföngum og áhrif launa-
hækkana eftir nýgerða
kjarasamninga eru nú að
koma fram af fullum þunga í verð-
laginu í landinu. Um næstu mán-
aðamót hækka mjólkurvörur um-
talsvert. Matvælin eru stærsti
liðurinn í neysluverðsvísitölunni.
Hagstofan kannar verð um miðjan
mánuðinn og birti í gær neysluverðs-
vísitölu júnímánaðar sem sýnir verð-
breytingar á milli maí og júní, sem
hækkuðu um 0,5%. Hraði verðbólg-
unnar fer vaxandi og hefur ekki ver-
ið meiri frá í ágúst í fyrra. Verðbólg-
an mælist nú 4,2% á ársgrundvelli.
Langmest áhrif að þessu sinni
hafa hækkanir sem orðið hafa á mat-
og drykkjarvörum, sem hafa hækk-
að um 1,2% (áhrif þess á vísitöluna
eru 0,17%). Þar vegur þyngst 6,9%
hækkun á kjöti og kjötvörum sem
orðið hafa frá því í seinasta mánuði.
Ef þetta er skoðað nánar kemur í
ljós að mest hefur hækkunin orðið á
alifuglakjöti sem hækkar um tæp
13,5% á milli mánaða.
Verðhækkanir á kjúklingakjöti
má rekja til verulegra hækkana á
heimsmarkaðsverði á korni sem hafa
átt sér stað í töluvert langan tíma að
sögn Skúla Einarssonar, formanns
Félags kjúklingabænda. Fóður-
aðföng eru stærsti kostnaðurinn í
kjúklingarækt. „Fóðrið hefur verið
að hækka mikið en það er mjög stór
hluti af afurðaverðinu. Það eru um
1,6 kíló af fóðri á bak við hvert kíló af
kjöti. Greinin hefur haldið í sér, því
það er langt síðan fyrstu hækk-
anirnar gengu yfir en þær voru ekki
settar út í verðlagið.“
Hann segir að mörg fyrirtæki
bæði í kjötframleiðslu og fleiri grein-
um hafi haldið aftur af sér í hækk-
unum þrátt fyrir mikinn þrýsting og
verðbólgan því verið á skaplegum
nótum. Nú þegar kostnaðarhækk-
anir vegna kjarasamninga bætast
við geti menn ekki lengur tekið
þessa hækkanir á sig og haldið verði
óbreyttu. ,,Við erum ekki ánægðir
með þessar hækkanir, hvorki á að-
föngunum til okkar né á vörunum
okkar út til neytenda. En einhvern
veginn verða menn að lifa.“
En fleiri kjöttegundir hafa hækk-
að. Skv. mælingu Hagstofunnar
hækkaði nautakjöt um 8,6% milli
mánaða, svínakjöt um 6,2% og
lambakjöt um 4%.
Lyf og lækningavörur um 3%
Í umfjöllun hagdeildar ASÍ um
verðbólguna í gær er bent á að á
móti hækkunum á kjöti vegi nokkur
verðlækkun sem varð á grænmeti og
kartöflum. Þar er um 3,5% lækkun
að ræða á milli mánaða. „Af öðrum
liðum má nefna að lyf og lækninga-
vörur hækka um 3% milli mánaða
(0,05% vísitöluáhrif), símaþjónusta
hækkar um 1,4% (0,05% vísitöluá-
hrif), tómstundavörur, leikföng o.fl.
hækka um 2,5% (0,05% vísitöluáhrif)
og liðurinn íþróttir, fjölmiðlun og
happdrætti hækkar um 1,6 % frá
fyrra mánuði (0,05% vísitöluáhrif). Á
móti vegur lækkun á bensíni og olíu
sem lækka í verði um 1,1% frá því í
maí (-0,07% vísitöluáhrif).,“ segir í
umfjöllun ASÍ.
Af öðrum liðum í neysluverðs-
vísitölunni nú sem breytast á milli
mánaða má nefna að liðurinn appels-
ínur og fleiri nýir ávextir hækkuðu í
júní um 4,2%, karlmannsföt lækkuðu
um 1,3% en kvenför hækkuðu um
1,4% frá mánuðinum á undan. Bif-
hjól höfðu hækkað um 8,4% en verð
á 95 oktana bensíni lækkað um 1,5%,
þjónusta hótela og gistihúsa hækk-
aði um 4,4% og gisting um 2,4%, svo
dæmi séu tekin.
Alifuglakjötið hækk-
aði um 13,5% í júní
Dæmi um verðbreytingar milli mánaða
Kjöt +6,94%
Grænmeti, kartöflur o.fl. -3,50%
Kaffi, te og kakó +1,70%
Raftæki +2,58%
Borðbúnaður, glös, eldhúsáhöld -2,68%
Lyf og lækningavörur +3,01%
Kaup ökutækja +1,12%
Bensín og olíur -1,12%
Annað vegna ökutækja +3,76%
Flutningar í lofti -5,57%
Póstur og sími +1,36%
Símaþjónusta +1,39%
Tómstundir og menning +1,31%
Sjónvarp,myndbönd, tölvur o.fl. +1,45%
Tómstundavörur, leikföng o.fl. +2,50%
Íþróttir, fjölmiðlun og happdrætti +1,63%
Gisting +2,42%
Verðbreytingar (maí – júní) valinna vöruflokka úr vísitölu neysluverðs
Heimild: Hagstofan
Þó ASÍ og Samtök atvinnulífs-
ins hafi staðfest gildi kjara-
samninganna til ársins 2014
er engan veginn víst að þeir
standi svo lengi. Til að svo
megi verða þurfa ákveðnar
forsendur að halda. Í árs-
byrjun 2012 mun for-
sendunefnd ASÍ og SA meta
forsendur samninganna. Þá
þarf m.a. kaupmáttur launa
að hafa aukist á tímabilinu
desember 2010 til desember
2011 og „verðlag haldist stöð-
ugt á samningstímanum og að
verðbólga verði innan við
2,5% í desember 2012 m.v. sl.
12 mánuði“.
Verðlag hald-
ist stöðugt
FORSENDUR SAMNINGA