Morgunblaðið - 28.06.2011, Qupperneq 19

19
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 28. JÚNÍ 2011
Ómar
Klárir í slaginn Línuverðir hituðu upp fyrir leik Breiðabliks og Keflavíkur á Kópavogsvelli í gær með æfingum sem kunna að líta einkennilega út en skila vafalaust árangri.
Nokkrar umræður
hafa verið undanfarið í
fjölmiðlum um styrki
sem nú streyma til
landsins frá Evrópu-
sambandinu. Um háar
fjárhæðir er að ræða og
mörg félagasamtök,
sveitarfélög, ríkisstofn-
anir o.fl. horfa nú á
þessar glerperlur með
glampa í augum. Marg-
ir eru eðlilega gagn-
rýnir á þessa styrki enda eru þessir
sjóðir einungis í boði fyrir umsókn-
arríki og lokast ef Ísland verður aðili
að ESB. Tilgangur þeirra er því fyrst
og síðast hugsaður til að aðlaga Ís-
land að Evrópusambandinu og bæta
ímynd sambandsins áður en til
þjóðaratkvæðagreiðslu kemur. Þetta
er sérstakt í ljósi þess að ítrekað hef-
ur verið sagt að landið tæki ekki þátt í
neinni aðlögun eða tæki við styrkjum
sem væru liður í slíkri aðlögun eða
áróðri. Það vekur einnig furðu að ekki
hafi verið meiri umræða um það að
annar ríkisstjórnarflokkurinn leggst
algerlega gegn þessum styrkjum. Svo
virðist vera sem slíkt skipti litlu máli,
hvorki hjá fjölmiðlum né þeim ráð-
herrum sem í hlut eiga. Hjá mörgum
hefur þetta eðlilega vakið spurningar
um hvenær menn ætli að rísa á fætur
og standa við þau fyrirheit sem gefin
hafa verið.
Þið getið treyst okkur þegar
kemur að ESB!
Fyrir síðustu alþingiskosningar
var fólki sagt að með því að kjósa VG
gæti það treyst því að ekki yrði sótt
um ESB-aðild að afloknum kosn-
ingum. Margir trúðu því miður þess-
um yfirlýsingum og hafi verið nokkur
vafi í hugum fólks þá sló formaður
Vinstri grænna það út af borðinu með
mjög skýrum hætti kvöldið fyrir kjör-
dag. Það var þó tæplega búið að loka
kjörstöðum þegar þessi loforð voru
svikin og meirihluti þingflokks VG
ýtti af stað ESB-eimreið Samfylking-
arinnar, þvert gegn því sem áður
hafði verið sagt. Margir reiddust
enda var mikið traust borið til forystu
VG. Fjöldi fólks hefur síðan sagt skil-
ið við VG vegna undirgefni flokksfor-
ystunnar við Samfylkinguna.
Í framhaldinu af því að sótt var um
aðild var látið að því liggja að mik-
ilvægt væri að flokkur sem legðist
gegn ESB-aðild væri í ríkisstjórn
þegar sótt væri um. Slíkt myndi
tryggja að staðið yrði fast á hags-
munum Íslands og lögð yrði á það
áhersla að strax yrðu teknir þeir
samningakaflar sem vitað væri að
mestur ágreiningur
yrði um. Jafnframt
væri hægt að hindra
það að ESB legði millj-
arða í áróður og til að-
lögunar að regluverki
sambandsins.
Össur stýrir
för – Hvar er VG?
Nú stendur til að
opna fyrstu samn-
ingakaflana en engar
fréttir heyrast um hve-
nær eigi að láta reyna á
stærstu hagsmunamál Íslands né það
hver aðkoma annarra en utanrík-
isráðherra verður þegar kemur að
mótun samningsafstöðu Íslands. Evr-
ópusambandið og utanríkisráðherra
vilja eðlilega bíða með þessa kafla
sem lengst og móta samningsskil-
yrðin sjálfir. Íslendingum er sagt að
þannig sé umsóknarferlið uppbyggt
en á sama tíma er okkur sagt að við
stýrum þessu ferli en ekki ESB og
samráð og gegnsæi sé lykilatriði.
Styrkirnir streyma einnig til landsins
og er úthlutað til ýmissa aðlögunar-
eða áróðursverkefna.
Á meðan þetta gengur yfir logar
Evrópusambandið stafna á milli,
bresk stjórnvöld undirbúa áætlun um
hvað gera skuli ef evran hrynur,
fjöldamótmæli eru daglegt brauð,
neyðarfundir í Brussel, atvinnuleysi
tvöfalt á við Ísland o.fl. Margir hefðu
talið að tækifærin væru mörg til að
spyrna við fótum og engin ástæða
væri til að gefa utanríkisráðherra enn
einu sinni eftir frjálsan tauminn. Það
er merkilegt hversu mikið traust er
borið til hans að leiða stærsta kosn-
ingamál VG fyrir síðustu kosningar
og eðlilega hafa vaknað ýmsar spurn-
ingar. Eigum við von á því að ESB-
styrkirnir verði stöðvaðir? Mun utan-
ríkisráðherra fá frjálsar hendur til að
móta samningsafstöðu Íslands og
gefa eftir grundvallarhagsmuni í
stórum málaflokkum? Í ljósi reynsl-
unnar er ekki nema von að margir
velti fyrir sér hvort þetta verði raun-
in.
Eftir Ásmund Einar
Daðason
» Styrkirnir streyma
til landsins og er út-
hlutað til ýmissa aðlög-
unar- eða áróðursverk-
efna. Á meðan þetta
gengur yfir logar Evr-
ópusambandið stafna á
milli …
Ásmundur Einar
Daðason
Höfundur er alþingismaður
Framsóknarflokksins.
Er nema von að
spurningar vakni?
Það er merkilegt
hve sjávarútvegs-
stefna ríkisstjórn-
arinnar hefur gjör-
samlega snúist upp í
andhverfu sína. Hún
var sett fram með til-
tekin markmið að
leiðarljósi. Nú er
komið í ljós að stefn-
an vinnur í veiga-
mestu atriðunum
gegn þessum markmiðum! Þetta
er ótrúlegt klúður og sýnir í raun
fullkomið gjaldþrot þeirrar hug-
myndafræði í sjávarútvegsmálum
sem ríkisstjórnin lagði af stað
með.
Í fyrstunni boðaði ríkisstjórnin
fyrningu aflaheimilda á 20 árum.
Rannsóknarstofnun Háskólans á
Akureyri gerði úttekt á þessari
stefnu í umboði stjórnskipaðrar
nefndar, svo kallaðrar sátta-
nefndar. Sú athugun leiddi í ljós
að þessi sjávarútvegsstefna rík-
isstjórnarinnar myndi leiða til
gjaldþrots helmings sjávarútvegs-
fyrirtækja í landinu.
Og að hugsa sér. Ríkisstjórn
setur inn í sinn eigin stjórnarsátt-
mála ákvæði sem hefði í för með
sér slíkt og þvílíkt. Og það er gert
án þess að athugað sé um afleið-
ingarnar; ekki fyrr en eftir á.
Neikvæðar afleiðingar
Ný sjávarútvegsstefna birtist
svo í sjávarútvegsfrumvörpum rík-
isstjórnarinnar nú á vordögum.
Hvorki skorti fögur né háleit
markmið.
Nýja sjávarútvegsstefnan átti til
dæmis að bæta hag sjávarútvegs-
ins. Enginn deilir lengur um að
það gerir hún ekki. Þvert á móti.
Helstu talsmennirnir ganga jafn-
vel svo langt að segja að slíkt sé
ekki endilega markmiðið. Þá vit-
um við það.
Það var ætlunin að sjáv-
arútvegsfrumvörpin styddu við
byggðir. Nú hafa komið fram
órækar upplýsingar úr sjáv-
arútvegsbyggðum sem sýna að
verði sjávarútvegsstefna rík-
isstjórnarinnar lögfest, þá mun
það veikja byggðina.
Mjög var geipað um að í stefnu-
mótun ríkisstjórnarinnar væri ný-
liðun að greininni auðvelduð. Nú
hefur hins vegar verið sýnt fram á
að hún verður torvelduð; jafnvel
gerð ómöguleg.
Ríkissjóður tapar
Og loks er það eitt, sem kannski
er ótrúlegast af öllu.
Leiðarstefið í sjávarútvegs-
stefnu ríkisstjórn-
arinnar hefur verið að
eigandi fiskveiði-
auðlindarinnar sé rík-
ið – og um það er
ekki mikill ágrein-
ingur. En síðan hefur
verið sagt að eðlilegt
sé að eigandi auðlind-
arinnar fái sem mest-
an afrakstur af nýt-
ingu hennar. Hafa
hagfræðingar reiknað
út það sem kallað hef-
ur verið auðlindaarð-
ur og á þeim grundvelli hafa síðan
verði settar fram tillögur af hálfu
ríkisstjórnarinnar um að stærri
hluti hans renni til eigandans, rík-
isins, í gegn um ríkissjóð, með
meiri gjaldtöku af útgerðum.
En þá gerist það ótrúlega. Hið
nýja fyrirkomulag sem rík-
isstjórnin vill innleiða er svo vit-
laust og óhagkvæmt að afrakstur
ríkisins af fiskveiðiauðlindinni
mun minnka!
„Þetta sem helst
hann varast vann…“
Hér eiga því við orð sálma-
skáldsins Hallgríms Péturssonar:
„Þetta sem helst hann varast
vann/ varð þó að koma yfir hann.“
Auðlindagjaldið sem sjávar-
útvegurinn einn greiðir, þeirra
sem auðlindir nýta, er reiknað af
vergum hagnaði. Út er reiknað
hversu mikið stendur eftir þegar
almennur rekstrarkostnaður hefur
verið dreginn frá heildartekjum.
Frumvarp ríkisstjórnarinnar gerði
ráð fyrir því að 19% þessa rynni
sem afgjald til ríkisins. Miðað við
nýjustu fáanlegu gögn er vergi
hagnaðurinn 32 milljarðar. 19% af-
gjald, þannig út reiknað, gefur
ríkissjóði því í aðra hönd um 6
milljarða króna á ári. – Að
óbreyttu.
En nú er ekki nema hálfsögð
sagan. Frumvörp ríkisstjórn-
arinnar setja nefnilega stórt strik
í þennan útreikning.
Ríkissjóður tapar milljörðum
á sjávarútvegsstefnunni
Eins og kunnugt er var ákveðið,
eftir að búið var að festa stefnu
ríkisstjórnarinnar í frumvarpsbún-
ing, að láta skoða afleiðingarnar.
Spyrja sem sagt eftir á hvað
stefnumörkunin hefði í för með
sér. Til verksins var valinn hópur
sex valinkunnra hagfræðinga, með
ólíkan bakgrunn og víðtæka þekk-
ingu. Niðurstaða þeirra var at-
hyglisverð. Þeir komust að því að
yrði sjávarútvegsfrumvarp rík-
isstjórnarinnar að lögum, myndi
hagur útgerðarinnar versna um
20%. Verst myndi það bitna á
nýrri útgerðum, nýliðum og ein-
staklingsútgerðum.
Nógu alvarlegt væri þetta fyrir
sjávarútvegsfyrirtækin. Eink-
anlega þau skuldugri. Afleiðing-
arnar yrðu uppstokkun, aukin
samþjöppun og byggðaröskun og
veiking þeirrar atvinnugreinar
sem einkanlega starfar á lands-
byggðinni.
Og viti menn. Ríkissjóður sjálf-
ur yrði af milljarða tekjum.
Áformin um að sjávarútvegurinn
skilaði auknu afgjaldi til eiganda
auðlindarinnar, rynni út í sandinn.
Hið gagnstæða mun gerast. Rík-
issjóður tapar tekjum.
20% lækkun vergs hagnaðar
hefði nefnilega í för með sér að
veiðigjaldið til ríkisins myndi ár-
lega lækka um sama hlutfall, eða
um 1,2 milljarða króna, miðað við
þær forsendur sem frumvarpið
gengur út frá. Það þýðir lækkun
um 6 milljarða á fimm árum.
Að skjóta sig í fótinn
Og hvernig myndi þá verða
brugðist við? Við þekkjum það úr
fari núverandi ríkisstjórnar.
Skattprósentan yrði einfaldlega
hækkuð. Hana yrði að hækka um
20% til þess að skila sömu tekjum
og áætlaðar höfðu verið. Afleiðing-
arnar yrðu verri afkoma fyr-
irtækjanna og gætu orðið mjög
þungbærar fyrir þá sem nýjastir
eru í greininni og þar af leiðandi
að jafnaði skuldugri. Þannig legð-
um við af stað inn í vítahring, sem
enginn veit hvert leiðir okkur.
Kaldhæðnislegt og nöturlegt er
að í þessa miklu baslferð var farið,
til þess að veita auknu fjármagni
út úr sjávarútveginum inn í rík-
issjóð. En þegar upp er staðið þá
tapar ríkissjóður líka á öllu sam-
an, rétt eins og sjávarútvegurinn,
byggðirnar, sveitarfélögin og þjóð-
félagið í heild.
Þetta er sennilega skýrasta
dæmið um það þegar vanhugsað
flan leiðir til þess að menn skjóta
sig í fótinn. Hefja eiginlega skot-
hríð á sinn eigin fót. Hér er því
bara eitt að gera. Byrja upp á
nýtt og skoða endinn strax í upp-
hafi.
Eftir Einar Kristin
Guðfinnsson »En þegar upp er
staðið þá tapar rík-
issjóður líka á öllu sam-
an, rétt eins og sjávar-
útvegurinn, byggðirnar,
sveitarfélögin og þjóðfé-
lagið í heild.
Einar K. Guðfinnsson
Höfundur er alþingismaður.
Að skjóta sig í fótinn