Morgunblaðið - 30.06.2011, Síða 6

Uppskera Óvíst er að nýjar kartöflur verði á boðstólnum um miðjan ágúst.
Morgunblaðið/Golli
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
„Þetta er alls staðar þremur vikum á
eftir venjulegu sumri,“ sagði Berg-
vin Jóhannsson, bóndi á Áshóli í
Grýtubakkahreppi og formaður
Landssambands kartöflubænda,
þegar hann var spurður um kart-
öflusprettuna. Ef veður verður gott í
júlí, ágúst og september mun rætast
úr, að mati Bergvins, en þó er fyr-
irsjáanlegt að ekki verður mikil
kartöfluuppskera í haust. Kalt hefur
verið í Grýtubakkahreppi í sumar en
spáð er hlýnandi veðri um helgina.
Þar líkt og víðast hvar fyrir norðan
hefur verið sífelld norðanátt og kuldi
en í gær og í fyrradag var norðanátt
og suddi í Grýtubakkahreppi.
Bergvin hafði fréttir af því úr
Hrunamannahreppi fyrir sunnan að
þótt þar hefðu komið hlýir dagar inn
á milli hefðu verið miklir kuldar um
nætur. Ástandið er því svipað fyrir
sunnan og norðan.
Bergvin sagði að vel hefði horft í
byrjun hjá þeim sem breiddu plast-
dúka yfir akrana. Grösin komu upp
en svo fraus allt saman. Hann sagði
að grösin kæmu aftur en þetta ylli
mikilli töf á sprettunni. Bergvin taldi
að kartöfluuppskera yrði hvergi
snemma á ferðinni í ár. Mikið þyrfti
að gerast næstu daga til að nýjar
kartöflur yrðu á boðstólum um eða
eftir miðjan ágúst.
Dæmi eru um næturfrost í júlí og
ef kartöflugrösin eru orðin mjög
þroskuð þegar frystir stöðvast vöxt-
urinn. Bergvin sagði að dæmi væru
um næturfrost seint í júní en grösin
hefðu náð sér aftur eftir það, þótt
það hefði þýtt töf á uppskerunni.
Bergvin taldi að svipað hefði verið
sett niður af kartöflum í vor og und-
anfarin vor. Eftir því sem hann hafði
heyrt hjá bændum í Eyjafirði höfðu
þeir sett niður heldur minna en
venjulega en einhverjir ætluðu að
bæta við sig á Suðurlandinu. Berg-
vin vissi ekki hvernig það hefði end-
að því bændur á Suðurlandi komust
seint í að setja niður vegna bleytu.
Sjaldan hafi verið jafn samfeldir
kuldar í júní síðan árið 1979
Kartöfluspretta 3
vikum eftir áætlun
6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 30. JÚNÍ 2011
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
„Þessi harðindi hafa áhrif á alla sem
lifa á landinu,“ segir Knútur Ósk-
arsson, bóndi á Ósum á Vatnsnesi.
Hann rekur farfuglaheimili og hefur
orðið óþyrmilega var við áhrif kuld-
ans á ferðaþjónustuna.
Knútur hefur rekið farfuglaheim-
ili í rúma tvo áratugi og gestafjöld-
inn vaxið á hverju ári. Í fyrstunni
var gamla íbúðarhúsið á bænum
gert upp fyrir starfsemina og síðan
hefur þremur gestahúsum verið
bætt við. Farfuglaheimilið hefur
fengið góða dóma og tvisvar komist
á lista yfir þau farfuglaheimili
heimsins sem gestir gefa bestu ein-
kunnina.
Bjartsýni hefur verið ríkjandi fyr-
ir sumarið þar sem reiknað hefur
verið með fjölgun ferðafólks til
landsins. Það hefur að einhverju
leyti gengið eftir – en þeir hafa ekki
skilað sér á Vatnsnes. „Það kæmi
mér ekki á óvart þótt hér yrði 30-
40% samdráttur,“ segir Knútur.
Hann telur víst að veðráttan ráði þar
miklu ásamt því að hátt eldsneyt-
isverð dragi úr akstri og valdi því
jafnvel að erlendir ferðamenn haldi
sig meira í Reykjavík. „En sumarið
er ekki búið og það gæti eitthvað
ræst úr. Í þessari grein veit enginn
niðurstöðuna fyrr en eftir sumarið,“
segir hann.
Þeir sem leggja leið sína um
Vatnsnes eru flestir að skoða landið
og náttúruna. Selirnir hafa mesta
aðdráttaraflið. Margir leggja leið
sína niður að ósi Sigríðarstaðavatns
þar sem yfirleitt má sjá seli flatmaga
og Hvítserkur er þar skammt frá.
Knútur segir að gestir farfuglaheim-
ilisins komi flestir til að skoða nátt-
úru landsins og selirnir séu liður í
því.
Eitt leiðir af öðru
Knútur er með kúabúskap og
nokkra hesta. Þá stundar hann
ræktun og sinnir æðarvarpi. Hann
lítur ekki á móttöku og þjónustu við
gestina sem truflun frá búskapnum
heldur hluta af honum og segist
njóta þess engu síður en þegar hann
hóf reksturinn. Sömuleiðis segir
hann að ferðafólkið vilji sjá eðlilegt
líf, þar sem það dvelji, búskap eða
aðra starfsemi.
Hann hefur þó orð á því að veðr-
áttan setji strik í reikninginn hjá
gestunum, erfitt geti verið að vera
eins mikið útivið og þeir hefðu kosið.
Hann segir að þótt allir leggi sig
fram um að þjóna gestunum sé ekki
víst að staðurinn skori hátt eftir
þetta sumar, vegna veðursins.
Nýting hlunnindanna hefur geng-
ið illa í sumar sem og ræktunin. „Það
eru harðindi til lands og sjávar,“
segir Knútur. Hann getur þess að
mikill ágangur hafi verið af flugvargi
í æðarvarpið í vor. Svo virðist sem
mávarnir hafi lítið æti á sjónum og
sæki þá í egg og unga æðarfuglsins.
Þá hafi dúnninn ódrýgst í rokinu.
„Það má búast við mun minni hey-
feng í sumar en undanfarin ár. Sjálf-
sagt verður ekki slegið nema einu
sinni. Það hefur áhrif á ásetning í
haust, eitt leiðir af öðru,“ segir
Knútur og bætir því við að ekki sé
nóg að eiga við náttúruna því hugs-
anleg aðild landsins að Evrópusam-
bandinu sé ógn við landbúnaðinn og
aðildarviðræðurnar skapi óvissu fyr-
ir mjólkurframleiðendur.
Áhrif á alla sem lifa á landinu
 Harðindi til lands og sjávar hafa áhrif á alla þætti búskaparins á Ósum á Vatnsnesi
 Færra ferðafólk, minni dúnn og útlit fyrir minni heyfeng en á undanförnum árum
Morgunblaðið/Helgi Bjarnason
Áhugamálið Knútur Óskarsson getur ekki leynt áhugamálinu því gulir repjuakrar við þjóðveginn koma upp um það.
„Ef ræktunin gengur í ár, held
ég að alltaf verði hægt að
rækta repju,“ segir Knútur
Óskarsson, bóndi á Ósum á
Vatnsnesi. Hann er einn af
þeim bændum sem hafa tekið
þátt í ræktunartilraunum Sigl-
ingastofnunar á repju til olíu-
framleiðslu og náð ágætum
árangri.
„Mér finnst sjálfsagt að
prófa þetta. Ef ræktunin
gengur getur hún orðið góð
viðbót við annan landbúnað.
Þetta eru gjafir jarðar, ekki
síst hratið því próteinið er
dýrt í dag. Ekki er þó hægt að
búast við mikilli uppskeru í
svona ári sem manni virðist
alltaf mega búast við á Ís-
landi,“ segir Knútur.
Repjan sem Knútur sáði
fyrir síðasta haust kom ágæt-
lega undan vetri. „Núna er
það kuldinn sem dregur úr
þessu. Það þarf hærra hita-
stig en verið hefur til að repj-
an vaxi vel. Repjuakrarnir á
Ósum eru ágætlega þéttir en
plönturnar eru lægri en á
sama tíma undanfarin ár og
þær hafa ekki náð að
blómstra til fulls.“
„Þetta eru
gjafir jarðar“
RÆKTUNARTILRAUNIR
Andri Karl
andri@mbl.is
„Auðvitað er ég að fjalla um þetta
svolítið eftir tilfinningu en það þarf
enginn að segja mér að þrjú hundruð
manns hafi brotið af sér í íslenska
bankakerfinu,“ segir Brynjar Níels-
son, formaður Lögmannafélags Ís-
lands. Brynjar ritaði grein í Lög-
mannablaðið þar sem hann gagn-
rýnir þá aðferð embættis sérstaks
saksóknara að gefa þeim sem kunna
að búa yfir upplýsingum um við-
skipti sem eru til rannsóknar rétt-
arstöðu sakbornings við upphaf
rannsóknar frekar en stöðu vitnis.
Brynjar segir málin ganga þannig
fyrir sig að Fjármálaeftirlitið eða
slitastjórnir bankanna sendi mál til
sérstaks saksóknara þar sem t.d. er
um að ræða viðskipti sem þykja tor-
tryggileg og brjóti gegn ákvæðum
laga. Það sé hins vegar gert án þess
að taka skýrslur af þeim sem kunna
að búa yfir upplýsingum um málið.
„Þá tekur embættið allan bunkann
af mönnum sem þarna koma ein-
hvers staðar við sögu, t.d. á viðkom-
andi deild, og þegar maður kemur
svo með eitthvert manngrey, t.d.
millistjórnanda, og spyr hvaða
verknað hann sé grunaður um að
hafa framið er fátt um svör. Emb-
ættið er með viðskipti til rannsóknar
og til öryggis eru allir gerðir að sak-
borningum.“
Þessi aðferð hugnast ekki Brynj-
ari sökum þess að ákveðin vand-
kvæði fylgja því að vera sakborning-
ur, líkt og staðan í samfélaginu er í
dag. „Því finnst mér embættið hafa
farið offari í því að gera menn að sak-
borningum.“
Tugir mála eru til rannsóknar hjá
embætti sérstaks saksóknara en
ekkert svar barst við fyrirspurn
Morgunblaðsins um það hversu
margir einstaklingar hefðu hlotið
stöðu sakbornings. Víst þykir að þeir
séu á þriðja hundrað.
Rökstuðningur sérstaks saksókn-
ara fyrir því að menn fái stöðu sak-
bornings við upphaf rannsóknar, í
stað vitnis, er sá að með því hafi
menn aukin réttindi samkvæmt lög-
um um meðferð sakamála.
„Fiska í gruggugu vatni“
Að mati Brynjars er þetta öfug
nálgun og menn ættu frekar að vera
með stöðu vitnis í upphafi rannsókn-
ar. Vísar hann í því samhengi í 3.
mgr. 53. gr. laga um meðferð saka-
mála. Þar segir: „Þeir sem rannsaka
sakamál skulu gæta þess að mönnum
verði ekki gert meira tjón, óhagræði
eða miski en óhjákvæmilegt er eftir
því sem á stendur.“
Þá segir hann embættið ekki alltaf
hafa almennilegan grun. „Menn eru
að fiska í gruggugu vatni og skoða
viðskiptin. Auðvitað eru sum mál
mun skýrari en það getur ekki talist
líklegt að allir starfsmenn bankanna
hafi verið glæpamenn.“
Brynjar tekur dæmi um banda-
ríska fjárfestingarbankann Lehman
Brothers. „Í rannsókn hans eru ekki
allir stjórnendur gerðir að sakborn-
ingum. Menn vinna þetta ekki svona.
Eflaust eru skoðuð afmörkuð efni
varðandi Lehman en þeir taka ekki
alla starfsmenn bankans á einu
bretti og segjast ætla að rannsaka
viðskipti fjögur ár aftur í tímann og
þeir verði bara að sætta sig að vera
sakborningar á meðan.“
Úthrópanir og einelti
Brynjar tekur fram að hann telji
embættið hafa staðið sig vel að
mörgu leyti og Ólafur Þ. Hauksson,
sérstakur saksóknari, einnig. „Hann
er mikill sómamaður og ég veit að
hann fer eins varlega að mönnum og
hægt er, þrátt fyrir mikinn þrýsting í
samfélaginu. Hann hefur staðist
ákveðinn þrýsting og ég vil hrósa
honum fyrir það.“
Þrátt fyrir það hefði Brynjar vilj-
að sjá ráðist í málin með öðrum
hætti. „Þetta er svo afdrifaríkt fyrir
sakborninga. Það er krafist þess að
þeir séu reknir úr vinnunni. Þeir eru
svo úthrópaðir, verða fyrir einelti og
eiginlega öll fjölskylda þeirra. Hún
er einnig gerð sek fyrir því að, í sum-
um tilvikum, viðkomandi starfsmað-
ur tók kúlulán. Það eru þessi vanda-
mál sem við erum að glíma við.“
Ennfremur bendir Brynjar á að
sumir hafi verið sakborningar í rúm-
lega tvö ár og samkvæmt yfirlýsing
sé ekki von á ákærum fyrr en árin
2013 og 2014. „Það er ekki ásætt-
anlegt að menn, sem flestir verða lík-
lega ekki ákærðir, séu sakborningar
árum saman með tilheyrandi fjár-
hagstjóni og óbætanlegum miska.“
Afdrifaríkar aðgerðir
sérstaks saksóknara
Brynjar
Níelsson
Ólafur Þ.
Hauksson