Morgunblaðið - 30.06.2011, Qupperneq 20

FRÉTTASKÝRING
Hjörtur J. Guðmundsson
hjorturjg@mbl.is
Tveir árgangar stúlkna, fæddar 1998
og 1999, verða næsta skólavetur
bólusettar gegn HPV-sýkingum
(human papillomavirus) og legháls-
krabbameini og hefst bólusetningin í
september. Í framhaldi af því er gert
ráð fyrir að 12 ára stúlkur verði bólu-
settar árlega en bólusetningin á að
vernda þær það sem eftir er ævinn-
ar. Bólusetningin er á ábyrgð heilsu-
gæslunnar og mun fara fram í skól-
um landsins, en fræðsluefni til
stúlkna og foreldra þeirra verður
dreift í byrjun næsta skólaárs.
Samningur var undirritaður á dög-
unum um kaup á bóluefni í þessu
skyni en í kjölfar útboðs var samið
við GlaxoSmithKline Íslandi um
kaup á bóluefninu Cervarix en full
bólusetning felur í sér þrjár sprautur
af efninu á ári.
Yfir 300 greiningar hér
Hér á landi greinast að jafnaði um
17 konur á ári með legháls-
krabbamein samkvæmt upplýs-
ingum frá Landlæknisembættinu og
þrjár látast af völdum þess. Með-
alaldur þeirra sem greinst hafa er
um 45 ár. Um 300 konur hérlendis
greinast hins vegar árlega með al-
varlegar forstigsbreytingar legháls-
krabbameins.
„Með bólusetningunni verður
komið í veg fyrir sýkingar af völdum
HPV sem valdið geta legháls-
krabbameini. Talið er að með al-
mennri bólusetningu megi koma í
veg fyrir 60-70% leghálskrabba-
meins og um 40% alvarlega forstigs-
breytinga þess,“ segir í frétt á
heimasíðu Landlæknisembættisins í
vikunni.
274 þúsund deyja árlega
Leghálskrabbamein er næst-
algengasta krabbamein hjá konum á
heimsvísu samkvæmt því sem fram
kemur á heimasíðu Landlæknisemb-
ættisins. Yfir 493 þúsund ný tilfelli
greinast í heiminum árlega og um
274 þúsund konur deyja af völdum
leghálskrabbameins á ári hverju.
Fram kemur að leghálskrabba-
mein sé sérstaklega algengt í þróun-
arríkjum þar sem ekki er fyrir að
fara skipulagðri krabbameinsleit, en
þar er leghálskrabbamein í efsta sæti
yfir dánarorsakir af völdum krabba-
meins. Um 80% allra einstaklinga
sem greinast með leghálskrabba-
mein sé að finna í þróunarlöndunum.
Ennfremur kemur fram að HPV sé
aðalorsakavaldur krabbameins í leg-
hálsi og áætlað sé að yfir 11% alls
krabbameins hjá konum í heiminum
orsakist af þessum veirum.
Smitast við kynmök
HPV, sem einnig nefnist vörtu-
veira, veldur einnig kynfæravörtum
og rannsóknir hafa leitt í ljós að hún
berst á milli fólks við kynmök. Fram
kemur í skýrslu á vegum Landlækn-
isembættisins sem kom út árið 2008
að sýking á kynfærum sé algengasta
sýking HPV hjá bæði konum og körl-
um. Ennfremur að helstu áhættu-
þættir HPV-sýkinga tengist kyn-
hegðun fólks og þá einkum aldri við
fyrstu kynmök sem og fjölda rekkju-
nauta.
„Áætlað hefur verið að a.m.k. 40-
50% kvenna sem stunda kynlíf sýk-
ist af HPV innan 2-3 ára eftir
fyrstu kynmök og flest verði þau
á 8-14 mánaða tímabili. Þannig
er talið að a.m.k. helmingur
kvenna og karla sem stunda
kynlíf sýkist af HPV á lífsleið-
inni og sumar rannsóknir leiða í
ljós að allt að 80%
kvenna smitist,“
segir ennfremur í
skýrslu Land-
læknisembætt-
isins.
Taldar koma í veg
fyrir 60-70% tilfella
Morgunblaðið/Eggert
Krabbamein Hérlendis greinast að jafnaði um 17 konur árlega með legháls-
krabbamein og um 300 með alvarlegar forstigsbreytingar þess.
20
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 30. JÚNÍ 2011
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Þegar rúm-lega þrí-tugur
sóknarprestur
kvaddi Hall-
grímssöfnuð í
ársbyrjun 1945 lagði hann út
frá orðum Jesú Krists: Mín
kenning er ekki mín, heldur
þess sem sendi mig. Og þeg-
ar sjálfur Kristur flytur ekki
eigin kenningu, heldur er
sendur, hversu fjarri munu
þá ekki jarðneskir prestar
hans vera því að fara með
ráðstöfunarrétt yfir krist-
indómnum eða eiga með það
að snúa honum, toga hann og
teygja eins og tíðarandinn
hverju sinni er grunaður um
að heimta? Þetta skildi Sig-
urbjörn Einarsson mætavel.
Hann vissi að það „er jafn
fjarstætt að flytja boðskap
um sjálfan Guð án þess að
vera sendur til þess, eins og
hitt að þegja um slíkan boð-
skap, ef maður þekkir hann.
Af þessum rökum lifir kirkj-
an enn í dag. Rök hennar
eru þessi: Mín kenning er
ekki mín, ég er send, kenn-
ingin er hans sem sendi mig.
Það liggur í augum uppi, að
þetta er eina hugsanlega
heimild dauðlegra manna til
þess að flytja boðskap um
sannan Guð, um viðhorf hans
til mannanna, um vilja hans
þeim til handa.“
En hvaða kröfur eru gerð-
ar til kirkjunnar manna í
dag? Heyrist oft gerð sú
krafa til hennar að hún
gleymi aldrei að hún sé send
til að flytja kenningu sem
ekki er hennar eigin, eða er
henni kannski fremur legið á
hálsi fyrir að vera ekki nægi-
lega fljót að hlýða, hvenær
sem nútíminn telur þörf á að
laga kristindóminn að nýj-
ustu uppgötvunum sínum?
Og hvaða kröfur gera prest-
arnir sjálfir? Getur verið að
þar á bæ þyki sumum
brýnna að vera í takti við
tíðarandann en þann helga?
En „hver er ég eða hver ert
þú, að við tækjum okkur fyr-
ir hendur að flytja kenningu
um Guð og eilífan veruleik
hans af eigin efnum, sem
eigin uppgötvun og sjálfs-
eign! Getgátur geta menn
flutt í eigin umboði, hug-
myndir og skoðanir. En
kirkjan þekkir þann Guð,
sem vildi ekki láta mennina
sitja uppi með getgátur ein-
ar um sjálfan sig, hugboð og
óljósan grun um hið eina í
tilverunni, sem raunverulega
skiptir máli. Guð hefur talað
og talar til vor fyrir Soninn.“
Sá ungi prestur, sem
kvaddi söfnuð sinn í árs-
byrjun 1945, átti
þá eftir að skrifa,
tala og predika
yfir sístækkandi
hluta þjóðar sinn-
ar í meira en sex-
tíu ár. Starfsferill Sigur-
björns Einarssonar varð
einstakur eins og maðurinn
sjálfur. Það blésu um hann
vindar og sumir hvorki mild-
ir né sérstaklega sann-
gjarnir þegar fast var tekist
á um hvaða leiðir væru far-
sælastar til að tryggja ör-
yggi landsins. En þótt Sig-
urbjörn hafi skipt sér af
þeirri baráttu um skeið þá
var æviverk hans öðru helg-
að, vitnisburðinum um Jes-
úm Krist og útbreiðslu orðs
hans. Því hlutverki sinnti
Sigurbjörn öll sín fullorð-
insár, sem urðu mörg, og
gerði það þannig að fáir
munu hafa séð ástæðu til
samanburðar við aðra menn.
Jafnvel rammir trúleys-
ingjar áttu erfitt með að
neita sér um að hlusta þegar
biskupinn yfir Íslandi talaði.
Með orðfæri og málsmekk
sem hæfði einum helsta and-
ans manni landsins var þar
talað um dýpstu sannindi af
trúarsannfæringu sem eng-
um gat dulist.
Þó að biskup léti af emb-
ætti sínu sjötugur eins og
ósveigjanlegar reglur bjóða
lét hann hvergi deigan síga.
Í tæpa þrjá áratugi eftir það
hélt hann sínu striki. Sína
síðustu predikun flutti hann
í Reykholti sumarið 2008 og
minnti viðstadda á að hvað
sem öðru liði þá væri Jesús
Kristur í gær og í dag hinn
sami og um aldir. Og kominn
hátt á tíræðisaldur brýndi
hann landa sína: „Það kemur
fyrir að mennirnir blindast
og krossfesta sína eigin
gæfu, hjálp og blessun.
Verst fer þeim ævinlega,
þegar þeir blindast af
ímynduðum glansi af sjálfum
sér – ég er ekki viss nema
einhverjir sperrtir hanar á
tildurshaugum samtímans
mættu taka þetta til sín. Og
það er ekki hættulaust að
seljast undir framandi íhlut-
anir og yfirráð. Hákon kon-
ungur reyndist Íslandi
óheillavaldur. En verri en
Hákon eru þau máttarvöld
sum, sem menn eru svo aum-
lega flatir fyrir nú á dögum.
Ég nefni aðeins það sjúka
yfirlæti, sem þykist upp úr
því vaxið að gera ráð fyrir
neinu æðra sjálfu sér í al-
heimi, og þann gráðuga
Mammon, sem virðir ekkert,
enga helgidóma, engar hug-
sjónir, engin gildi.“
Í dag eru 100 ár liðin
frá fæðingu
Sigurbjörns biskups}
Sigurbjörn Einarsson
A
tvinnurekendur hljóta ekki ein-
ungis að gera þá sjálfsögðu kröfu
til starfsmanna sinna að þeir
nenni að vinna heldur einnig að
þeir vandi vinnubrögð sín. Þjóðin
hlýtur að gera þessa sömu kröfu til ríkis-
stjórnar Íslands, en jafnvel umburðarlynd-
ustu og mildustu menn hljóta að vera við það
að missa þolinmæðina, því ríkisstjórnin verð-
ur uppvís að fúski í hverju málinu á fætur
öðru. Nú síðast í kvótamálinu.
Reyndar er kvótamálið eitt af þeim málum
sem maður hefur fram að þessu fagnað því að
þurfa ekki að hafa skoðun á. Maður hefur
hugsað með sér að sennilega sé best að láta
stjórnmálamennina um að útkljá það mál.
Þeir séu einmitt kosnir til þess að taka upp-
lýsta afstöðu og skynsama ákvörðun í þessu flókna máli.
En svo hallar maður sér aftur, fylgist með ríkisstjórninni
að störfum og ekki líður á löngu áður en manni er gjör-
samlega ofboðið. Um leið er enginn annar kostur í boði
en að rétta upp hönd og segja: Augnablik, þetta er nú
ekki í lagi hjá ykkur!
Það er sérstakt baráttumál þessarar ríkisstjórnar að
breyta kvótakerfinu. Þar hefur ríkisstjórnin meirihluta
landsmanna á bak við sig. Fátt er þjóðinni nefnilega verr
við en „útgerðarauðvaldið“ svokallaða, en þá er átt við þá
sem hagnast hafa á kvótakerfinu. Reyndar minnir þetta
viðhorf um of á gamaldags kommúnisma, en látum það
liggja á milli hluta að þessu sinni. Aðalatriðið er að
flumbrugangurinn í þessari ríkisstjórn er svo mikill að
hún sendir frá sér kvótafrumvarp sem allir
sérfræðingar eru sammála um að sé ekki
bara óbrúklegt heldur beinlínis skaðlegt.
Getur einhver haldið því fram að þetta verk-
lag ríkisstjórnarinnar sé í lagi?
Ef ríkisstjórnin vill breyta kvótakerfinu,
og vel má vera að þess þurfi nauðsynlega, þá
verður að gera þá lágmarkskröfu að hún
vandi vinnubrögð sín og komi saman frum-
varpi sem sæmileg skynsemi er í. En það er
greinilega óvinnandi vegur þegar þessi ríkis-
stjórn á í hlut. Hún veit nákvæmlega ekkert
hvað hún er að gera. Þess vegna væri skást
fyrir þegnana að hún gerði sem minnst. Hún
ylli þá ekki alvarlegum skaða á meðan.
Það þýðir ekki fyrir ríkisstjórnina að gala
stöðugt að það sé brýnt mannréttindamál að
kvótakerfinu verði breytt! Það verður að vera sýnilegt að
breyting sé til bóta, en stuðli ekki að kollsteypu í sjávar-
útvegi, kalli ógæfu yfir sum byggðarlög og skaði fyrir-
tæki sem nú eru vel rekin.
Innan ríkisstjórnarinnar eru menn sem sjá að betur
hefði verið heima setið en af stað farið í þessu máli.
Klúðrið blasir við. Skynsamir menn innan ríkisstjórn-
arinnar – já þeir finnast víst nokkrir, halelúja! – verða að
standa fast á sínu og andmæla hástöfum. Þeim verður
kannski gefið afar illt auga við ríkisstjórnarborðið vikum
saman en geta huggað sig við að þeir eru að tala máli
skynseminnar. Og það er sannarlega þörf á dágóðum
skammti af skynsemi í ríkisstjórn sem er á endalausum
villigötum. kolbrun@mbl.is
Pistill
Endalausar villigötur
Kolbrún
Bergþórsdóttir
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
„Ætli það séu ekki um tíu ár síð-
an farið var að rannsaka þetta
og við tókum nú þátt í slíkum
rannsóknum. En það hefur stað-
ið svolítið í þjóðum heims að
taka þessar bólusetningar upp
vegna kostnaðar en svo hafa
þær ein af annarri verið að byrja
að gera það. Við ætluðum að
taka þær upp fyrir nokkrum ár-
um en við bankahrunið breyttist
það allt. Kostnaðurinn af þessu
snarhækkaði,“ segir Haraldur
Briem sóttvarnalæknir.
Síðan hafi vaknað vilji til
þess að koma þessu á
og fjárveiting hafi
fengist til þess frá
Alþingi. Í framhald-
inu hafi síðan verið
farið í útboð og út
úr því hafi komið
mjög hagstætt tilboð
í bóluefni við leg-
hálskrabba-
meini.
Tregða vegna
kostnaðar
HARALDUR BRIEM