Austurland - 16.11.1951, Blaðsíða 1

Þetta er austfirzkt
blað
Austfirðingar
kaupið það og lesið
Málgagn sésíalista á Ausiurlamli
1. Árgangur.
Neskaupstað, 16. nóv. 1951
12. tölublað.
Fiskpurrðin fyrir Austurlandi
Grein síi, er hér fer á eftir, birtist í vikublaðinu »Víðir« 3„ nóv.
s. L — Þar sem telja má fullvíst, að tiltölulega fáir lesendur Aust-
urlands sjái Víði, en hinsvegar rætt um alvarlegasta va damá! Ai"-t-
firðinga í þessari grein, tekur blaðið sér Bessaleyfi til að endi.r-
prenta hana. Austfirðingum öllum munu finnast hugleiðingar rit-
stjóra Víðis, Eina,rs Sigurðssonar, um þessi mál svo og tillögur þær,
er hann setur fram í greininni, hinar athyglisverðusitu.
Eitt sinn fyrir ekki ýkja
löngu voru blómlegar fisk-
veiðar fyrir Austurlandi
stuíndaðar þar á opnum bát-
um pg síðar vélbátuim að sum
arlagi. Fiskiur gekk þá allmik
ið inn í firðina, þó að meg'in-
aflinn væri lengst af sóttur
út fyrir annnesiw. Þá var svo
mikil fiskgengd fyrir austan,
að menn sóttu þangað í at-
vinnúleit úr mörgum ver-
stöðvum eunnanlands, þegar
fiskur var genginn þar af
miðunum- Voru þá fiskveiðar
stuudaðar af kappi fyrir öllu
Austurlandi allt sumarið og
langt fram á haust.
Nú kemur það varla fyrir,
að fiskur gangi inn á firðina,
og aflabrögðin eru yfirleitt
orðin þar svo rýr, að aðkomu-
menn eru svo til hættir að
fara þangað til róðra, og hlut
ur heimamanna hefir með
hvorju árinu farið minnlc-
audi og aldrei verið jafn rýr
og í sumar. Helzt varð fisks
vart á nprðurfjörðum, en þó
var þar einnig sáralítill afli.
Þessi útgerð er því ekki orðin
syipur hjá isjón við það, sem
áður var.
Síld gekk einnig oft inn i
firðina, og mátti heita, að
hún værí þar allt sumarið
Va,r hún þá oft í lásum langc
fram á haugt. Síld veiddist
einnig að vetrarlagi, upp úr
áramótum, og þarf ekki að
fara lajngt aftur í timann, uin
15 ár eða svo, þegar hún
veiddist þar að nokkru marld
síðast. En nú virðist þetta al-
veg búið að vera.
Fiskþurrðin fyrir Austur-
landi er því athyglisverðari,
sem mönnum finnst, að á-
gengni togara hafi verið þar
minni en fyrir flestum öðrurn
landshlutum. Og vart er um
það að ræða, að togarar raði
sér eins og veggur framan til
á miðunum, svo að fiskurin
nái ekki til að komast upp að
landinu, eins og á sér stað
fyrir Vestí'jörðum pg á mið-
um Vestmanneyinga og
Faxaflóamanna.
Það vakna,r því sú spum-
ing, hvort búið hafi verið áð-
Ur að eyðileggja þessi mið,
því að ekki er þvi að neita, að
þar var mikil ágengni af tog-
ttruon á fyrsta skeiði botnr
vörpiuveiðanna hér við land.
Eða hafa lífsskilyrði fisksins
versnað frá því, pem áður
var, eða hvort tveggja?
Nú hafa síðustu visinda-
rannsóknir leitt í Ijós, að fisk
urinn er ótrúlega næmur fyr-
ilr hinum minnstu hreyting-
um á umhverfi síntu, hafinu.
Þannig finnjur hann miun á
0.03 gráðu hita og 0.02 pró-
sent saltmagni í sjómun. Áð-
ur er það alkunna, hve ætið
í sijónum er mikilvægt fyrir
fiskgöngurnar.
Hafa þá átt sér stað slíkar
breytingar á líf&skilyrðum
fisksins fyrir Austurlandi
Eru þær hinar raunvertulegu
orsakir fyrir þverrandi fisk-
gengd á þessum slóðum? Þeg-
ar um það er að ræða, að fisk
veiðar í heilum landsfjórðung
leggist niður, þar sem þær
voru áðiux blómlegur atvinnui
vegm1, er þaj- um svo milcil-
vægt mál að ræða, að það má
ekki horfa upp á það án þess
að hreyfa legg eða lið til þes,s
að leita orsakanna.
Auslfirðingar eins og aðrir,
sem alast hér upp í sjávar-
þorpum, eru, ef svo má segja,
fæddir sjómenn. Útgerð heiir
einnig verið jöfnum höndum
aðalatinnnuveguir austfirzkra
landbænda, sem búið hafa ná
lægt stiröndinni. Og þó aó
langvarandi aflaleysi hafi
leikið Austfirðina gráira en
nokkurn annan landshluta,
hafa þeir, sem þar búa, sýnt
mikinn dugnað í að bjarga
sér við erfið skilyrði. Þar eru
nú þó nolckluð mörg fiskiðju-
ver og myndarlegur fiski-
skipastóll, þótt minna hafi
verið lagt þar í skk atvinnu-
tæki en víða annars staðar,
en þó kannske miklu meira
en hægt var að búast við eft-
ir jskilyrðunum.
Með minnkandi aflabrögð-
um nýtast þessar eignir
m'nha euú a fiy,s -hiú
og verksmiðjurnar. En er hé'-
nokkuð hægt að gera, þegar
fiskurinn er mikið til hættui
að ganga upp að landinu?
Það er tvennt, sem hér gæti
kpmið til greina. Það er klak
og ný fiskimið. Um ný fiski-
mið er ef til vill ekki að ræða,
en hefir það verið flullrann-
sakað? Hvað er langt síðan
Eldeyjarbankinn faninst?
Halinn og nýju lúðumiðin?
Geta ekki verið þarna auð-
ugir fiskibankar austar og
norðar? Ern ekki skilyrði til
þess að hefja víðtækt fisk-
klak í hinum mikliu fijörðum
eystra? Hvergi "ræri betra ac
Jeiða í ljós árangurinn af fijsk
klaki í sjó en þar, ef skilyrð-
in eru fyrir hendi, þar sem
nú er þurr sjór. En þetta kall
ar á rannsókn og þá fyrst og
fremst á skilyrðum sjávarins
til þess, að fiskur vilji vera
þar.
Hjálpaðu þér sjálfur, segir
gptt máltæki. Það geta Aust-
firðingar ekki í þessum efn-
um, þótt happadrýgst ,sé. Hér
verða vísindamennirnir að
koma til sögpnnar. Og séu
skilyrði fyrir hendi, þarf til
þess mikið fé. Og ef hér ætti
að fara að hefja fiskiklak í
sjó í stórnm stil, væri ekki úr
vegi að byrjað væri á því að
kynna sér þetta hjá þeim þjóð
um, sem lemgst em liomnrr í
þessum efnum, eins og Jap-
önum. Hér er ekki aðeins um
hagsmunamál fyrir Austfirð-
inga að ræða, heldur ailai.
AFLASÖLUR
Egill Rauði
seldi afla sinn,'3840 kit í
Grimshy á miðvikudag fyrir
£54446. Egill fer nú í silipp i
Reykjavik í svonefnda 4 ára
klössun.
Isólfur
seldi afla sinn ií Grimsby í
gær 4082 kit fyrir £10300.
Enn hækkar vlsitalan
Kauplagsnefnd hefir reiknað út framfœrsluvlsitöluna 1. nóv.
og reyndist him 1 stigi hærri en 1. okt. og 3 stigum hærri en 1.
sept. eða 151 stig.
Þá hefir kauplagsnefnd reiknað úít knupgjaldsvisitöluna fyrir
nðvember, en hún verður lögð til grundvajlar kaupgreiðslum I
desh., jan., og febrúar, íteyndist hún 144 stig.
Tímakaup verkamanna verður1 þá víðast hvar kr. 13.31 í stað
kr. 12.84, sem nú er og hækkar þá um kr. 0,47.
Hausivinna i
Hvaðanæf?, af land;nu her-
-• r>1 A*!«P ,v
axandi atvini.u’.e.si. Víða
er þröngt fyrir dyrum og
míöguleikar sveitarfé'aganna
til að bæta úr atvinnuástaná
inu, em sáralitlir.
Orsakir þessa ástands eru
auðviitað malrgvíslegar og
verður ekki hirt um að rekja
þær hér. En þess má geta, að
aflabrestur í flestum eða öli-
um verstöðum á hvað miestan
þátt í þessu.
Ég þykist vita, að margir
lesendur blaðsins mluni hafa
löng'un til að vita hvernig
ástandið er í þessum máium
í Neskaupstað og skai reynt,
að gera grein fyrir þvi.
Fram til ágúsitmánðaj'loka
var yfirieitt næg vinna. Mik-
il yfirvinna var unnin og
kaup verkafólks fram að
Neskaupstað
h",rn t'ma óvenjn mikið, þó
bqð haf: I i.'svetar ekki enzt
•'•et-ur oft áður, vegna þess
hve allar lífsnauðsynjar ern
nú orðlnar dýrar.
Síðan um mánaðamótin
ágúst —- september hefir
hinsvegar ekki verið
fullnægjandi atvinna, enda
hefir enginm teljandi afli bor
ist á land síðan togararnir
hættu að ieggja hér upp.
Atvinna í bænum hyggist
svo til eingöngu á sjónujn og
þegar ekki fiskast fer ekki
hjá því, að atvinna dragjst
mjög saman.
Þrátt fyrir þetta verður þó
ekki sagt að alvarlegt at-
vimnuleysi hafi veriðL
Iðnaðarmenn, ekki sízt tré-
smiðir og aðrir, sem að húsa-
fímíði yinna, hafa yfirleitt
haft meiri vinnu en þeilr hafa
Framhald á 3. síðu.
Skólahúsið á Seyðisfirði
Barnaskólinn á Seyðisfirði
er reistur 1907. Er hann reisu
legt hús og þá langt á und-
an sínum tima. Er það útaf
fyrir ,siig merifilegt, að skóla-
húsið skuii enn nægja kaup-
staðnum eftir meira en 40 ár
Það segir sína sögu, þótt
ekki verði rakin hér. Aon-
markar voru þó á húsinu frá
upphafi, og enmfremur þarf
það nú orðið mikilla endur-
bóta við, sem vonlegt er eftir
svo langan táma.
Helzti amnmarkinn er sá,
að kjailari hússins, sem er
sæmilega rúmgóður heíir
aldrei verið innréttaður.
1 stuttn máli sagt er það nú
þegar áiiveðið, í samráði viö
yfirstjóm fræðslumála, að
innrétta kjallarann og nota
hann fyrir aðaiganga hússms
og koma þar ennfremur fyrir
faitageymslnmi og salernum.
Þá á að klæða allar kennslu-
stofiur og stigagang innan
með krossviði, en þiljur allar
hafa verið úr strikuðum
»pand«. Loks verður skipt
uni glugga í öllu húfíiinu og
góílf dúklögð, eftir að þan
hafa verið múrhúðuð.
Hefir nú verið Ipkið vnð
endurhætmr á aðeins einni
kennslufítofu af sex. Va.r það
gert síðastliðið sumar ásamt
ýnisu fleiru þar að lútandi.
Hefir Austurland dálítið
skýrt frá þvi áðnr. Þeir, seni
um það verk sáu, voriu Garð-
aj- Eymundson, Lrésmiðiu' á
Seyðisfiði og Skipasmíðastöð
Austfjarða, Seyðisfirði.
1 fyrrasumar voru gerðar
nokkrar breytingar á kjall-
ara oig' inngangi í húsið i sam
ræmi við framangreinda
áætlun. Sá Jón Vigfússon,
múrarameistari um það verk,
sem var mestmegnis múrverk
Þá var ennfremur sett fnll-
komin raflögn í húsið luindir
yfirstjórn rafveitufítjórans,
Öskars Árnasonar.
FJitt er víst og það er það,
að endurbætui' þær, er að
framan greinir, kosta mörg
hundruð þúsund um það er
lýkur. Ríkissjóður greióir
helming alls, sem talist getur
til stofnkostnaðar.
Lítið byggt á
Seyðisfirði
Svo að segja ekkert hefir
verið byggt á Seyðisfirði í
smnar. Er það fyrsta sumar-
ið í langan tima, sem ekki
hefir látið eftir sig neinar
[ byggingarframkvæmdir.
Þó hefir Sigurjón Oddsson
haldið áfraim með sitt hús
neðajn Túngötu. Var hann áð-
ur búinri að steypa neðri hæð
hússins. En undir haustið hef
ir hann verið að reisa efri
hæðina úr timbri, sem hann
fékk úr gömlui húsi á Vest-
dalseyri. Er húsið þó ekki
komið undir þak.