Austurland - 02.08.1952, Blaðsíða 2

2
AUSTURLAND
'Neskaupstað, 2
Gerfifélög
N
Austurland
Málgagn sósíalista á Austur.
landl.
Kemur út á hverjum föstu-
degt.
Kltstjórl:
BJARNI ÞÓRÐARSON.
áskrlítargjnUl 45 kr. árg.
Gjahldngi 1. april.
Lausasala kr 1,25.
Verzlunarmálin
Það var mikið loft í neildsölun-
um I Reykjavi'k og forystumönn-
um þeirra, í ríkissljóm, þegar
fyrir ári siðan var ákveðið að;
auka. »freilsið« í innflutningsverzl
uninni, eins og- það var orðað.
Þá var' sagt að allt nnundi lag-
ast ef létt yrði af innflutnings-
hömilum og verzlunarstéttin gæti
sjálf ráðið hvað in.n væri flutt og
frá hva.ða löndum.
Ríkisstjórnin og r&ðunautar
hennar sögðu að h,ið breytta form
í verzlunarmálunum mundi stór-
bæta ver'zlunarhætti landsmanna,
vöruverð mundi lækka og hagur
almennings ba.tnai við þessar nýju
breytingar.
Ymsir vöruflokkar voru gefnir
frjálsir og innflutningur á mörg-
um vörum sem litið hafði verið
flu,tt inn af jókst stórkostlega.
Þannig hrúgaðsit upp vefnaðar-
vara, sem áður h.afði verið heldur
skortur á. Allskonar glingurvara
fyllti brátt allar búlðir og aug'-
lýsingar i útvarpið um 20 mis-
munandi tegundir af sultu frá
Hollándi mátti heyra daglega.
Hin »frjálsa,« verzlun fyrir inn
flytjendur var komin og nú gat
almenningur í landinu farið að'
njóta ávaxta.nnai.
Vöruverð lækkaðí ekki, heldur
þvert á móti, því ein röksemdin
fyrir »verzluna,rfrelsinu« var ein
mitt a,ð »frelsi« yrði að ríikja um
álagn.ingu og aflt verðlag.
Verðlagseftirlit var því afnum
ið á mörgum vörum, og álagning-
arheimild stórhækkuð á öðrum.
Brátt kom í ljós að islenzka
rikið var orðið skuldugra, í erlend
um gjaildeyri, vegna þessa mikla
innflutnings, en. nokkru sin.ni áð-
ur.
Ta.kmarkalaus innflutningur á
sultum, allskonair vefnaðurvöruin
og skranvarningi hafði bjeypt
þjóðinni i gífurlegar gjaldeyris-
skuldir við útlönd,
Hið nýja »verzluna,rfrelsi«
hafði því þýtt fyrir þjóðina,: stór
auknar erlendar skuldir og. hækk-
að vöruverð 1 landinu.
Heildsalarnir höfðu hinsvegar
íengið aukin gróða með híekkaðri
álagningu, og ekki sízt með a,uk-
in.ni sölu á vörum sem jafnan
gefa góðan hag fyrir verzlunina.
En hið nýja verzlunarfyrir-
komiulag leiddi meira af sér.
Örðugleikar höfðu verið með
sölu á útflutningsvörum lands-
manna, einkum þó frosnum fiski
og söltuðum. í nokkur undanfar-
in ár hefir það verið almennt við
kvæði hjá flestum viðskiptaþjóð-
um okkar, að þvi aðeins geti þær
keypt af okkur fisk, að við ka.up-
A sfiari árum hefir það mjög
farið í vöxt, að stofnuö hafi ver-
ið aflskonar gerfiverklýðsfélög,
oft með sárafáum meðlimum.
Þannig hafa jeppaeigendur
stofrað »bllstjórajfélcg«, bændur
»verklýðsfélög« o. s. frv.
Þessar félagsstofnanir eru Al-
þýðusambandsstjórninni síður en
svo á móti skapi. Þvert á móti
stuðlar hún að stofnun þessara
gerfifélaga, þvi fulltrrar þeirrai
eru oftast auðsveipir fylgje.ndur
hinnar afturhaldssömu sambands-
stjórnar og ljá henni li.ð á sam-
ba.nds])ingum.
En verkamennirnir eru ekki al-
veg eins, hrifnir af gerfifélögun-
um.
Verkamenn, sem ár.um saman
hafa haft forgangsrétt til vinnu,
t. d. vegavinnu í ákveðnum héruð
um, uppgötva einn góðan veður-
dag, að forgangsrétturinn er geng
i.nn þeim úr' greipum í hendiur
um í staðinn þeirra framleiðslu-
vörur.
Fleatar þessar þjóðir, h,vort
sem þær voru þjóðir Austur-Evr-
ópu eða Vestur-Evrópu, hafa, bent
á örðugleika þess a,ð þær keyptu
fisk af okkur fyrir punda- eða
dollaragjaildeyri, sem við siðan
notuðum til kaupa á vörum hjá
öðrum þjóðum.
Astandið hefir verið þa,nnig að
fiskikaupmenn þessara landa
hafa sajgt: við höfum kaupendur
a,ð fiskinum ykkar og getumi jafn
vel tekið ennþá metra en við höf
um gert, en við getum ekki feng-
ið gjaldeyri hjá okkar ríkisstjórn
tiil greiðslu á fiski. Okkar leyfi
til innflutnings á fiski byggist á
því, að þið kaupið i okkar la,ndi
okkar framleiðsluvörur fyrir fisk
inn, sem við kaupum. að minnsta
kosti i meginatriðum.
Ofan á þetta ástand, sem var
full erfiitt fyrir, er svo gefin.n
frjáls innflutningur á ýmsum vör
um og þjóðin tekur lán erlendis
i punidum og dollurum í því
skyni,
Afleiðingin verður sú að ekki
er lengur hægt að selja fiskinn, í
vöruskiplum þar sem í mörgum
tilfel.lumi er þegar búið að flytja,
til landsins miklar birgðir af
þeim vörum, sem annars hefðu
verið teknar í skiptum fyrir þann
fisk, sem ekki var hægt að selja
á annan hjátt.
Af þessum ástæðum er nú stöðv
un í sölu á frosnum fiski, öll
frystihús landsins full af fiski og
verða, á miðju ári að hætta starf-
rækslu,.,
Verzlunarfrelsi heildsalanna
leiðir þannig yfir okkur stöðvun
fiskframileiðslunnar, stöðvun
frystihúh.annai stöðvun í saltfisk-
verkun — eðai atvinnuleysi, gjald
þrot fyrirtækja og afkomuvand-
ræði almennings, og stórkostlega.
erlenda skuldasöfnun þjóðarin.nar.
Nú standa ráðunautar rikis-
stjórnárinnar og hún sjálf eins
og glópar og eiga enga, afsökun á
gerðum sínum.
En hvað segja landsmenn við
þessu?
annara manna, sem ekki stunda
verkamannavinnu, sem aðalat-
vinnu. Það hefir verið stofnað fé-
lag, sem fengið hefir inngöngu 1
Alþýðusambandið. Það er skipað
bændum og bændasonum. Þeir
tryggja sér forgangsrét't a.ð vinn-
unni íi sinu byggðarlagi og stunda
ba,na í ígripum þegar tóm gefst
til frá bústörfum.
Bílstjórar, sem hafa haft sams-
konar: forgangsrétt og verkamenn
standa allt í einu frammi fyrir
þeirri staðreynd, a,ð jeppaeigend-
Ur og eigendur tveggja, eða,
þriggja vörubíla, að viðbættum
einhverjum billausum prófmönn-
um, h,afa, stofnað gerfibilstjórar
félag, fengið inngöngu í Alþýðu-
sambandið og tryggt sér forgangs
r'étt að aikslri i sinu byggðarlagi.
Verkamennirnir og bilstjórarn-
ir eru reknir hedm vegna þessara
gerfifélaga, sem njóta sérstakrar
vslvi’dar Alþýðusan.bandsstjórn-
ar, en bænclur og bændasynir
stunda vinnuna í. igripum.
Þetta er nógu bölvað fyrir
verkamennina. Hin hliðiin, sem
að samtökunum snýr, er þó má-
ske öllu alvarlegri. Þaö er sem sé
meiri hætta, á því, en margur ger
ir sér ljóst í fljótu bragði, að hin
ra.unverulegu verklýðsfélög verði
j í minnihluta í Alþýðusaimbandinu
og að gerfifélögin ráði þar lög-
um og lofurn. Þetta, verður skilj-
anlegra þegar þess er gætt, að
verklýðsfélög, sem teljar 150 með-
limi fá ekki að kjósa, fleiri fu,ll-
trúá á sambandsþing, en 15
manna félag, en sum gerfifélögin
hafa, ekki fleiri meðilimi en það.
Verði h,aldið áfram á þeirri
braut, sem nú er gengin, gæti vei
farið svo, að hin mörgu, en 'fá-
mennu gerfifélög beri verklýðs-
félögin, ofurliði — oghver verðui
þá þinn hlutur, verkamað’ur?
Tvö kvæði
eftir séra ólaf Indriðason, á Kolfreyjustað, skrifuð upp eft-
ir frú ólöfu, Baldvinsdóttur frá Vattarnesi. Móðir ólafar var
vinnukona hjá séra óiafi, þe gar hún vai' ung.
A heimleið
Heim ég staulast haiusts á dimmri nótt.
Fleygist yfir for og keldur paldra,
sem fjárinn hefir sungið yfir ga,ldra,
Blesi minn með bjarnarstinnan þrótt
Ljós á bæjmn Ijórum skí.na i,
inn mér bjóða í bitrum norðangusti,
sem blæs ómjúkt um vanga minn og hlustir,
ga,um þó ekki gef ég neinn að því.
Hugurinn allur er heim í hreiðrið mitt,
þar sem brúður björt og hýr á vanga,
bíður mín og gerir vöku langa,.
Fagrar mundir fjalla um verkið si.tt.
Þar sem blundar beði mínum hjá
sveinninn Jón með svip og ennið fríða,
sem að’ heiman vildi ir, eð mér ríða,
veturinn þriðja varla, 1;orn.inn á.
Blástu, vindur, betur á eftir mér.
Hlauptu, Blesi, hart á Sandskeiðinu.
Um hraunin farðu stillt í máttmyrkrinu.
Snart þú hvílist, snart ég heimai er.
B 1 e s i
(kveðið eftir að Blesi hafði meitt sig á ferð yfir Stöðvar-
skarð),
Enn er ég sestur á Blesótta blakkinn.
Batnað er h,onum, þar fatlaðist hann.
Ég skundaði með hempuna, en skildi eftir hnakkinn
á skarðinu Stöðvar, er henda mig vann.
Flýg'ur hann ennþá, sem fiðrildi létta,
framgjarn um nesin og atiranna, geim.
Kotpjakkar vist mega úr sporunum spretta,
ef spýr h.ann ei slettum í nasir á þeim.
Ég var svo heppin a,ð eiga, afrit, er ég mátti missa. A. S.
ágúst 1952
Oddsskaiðs-
vegurinn
Það var þungsóttur róður að fá
Oddsskarðsveginn lagðan, á slnum
tíma,. Þá var öllu, borið við og
fra,m;kvæmdir tafðar með allskon-
ar mótbárum.
En loksins tókst að kaýja fram
fjárvéitingar til vegagerðarinnai
og Neskaupstaður, sem orðinn var
stærsti staðurinn á Austurlandi,
komst i vegarsamband við aðra
staði.
AUir Noi'ðíirðingar fögnuðu
þeim árangri, sem náðisti með
lagningu vegarins. En sljóleikinn
og skilningsleysið á þörfum Norð-
firðinga fyriir því a,ð fá Odds-
skarðsveginn var ekki þar með
búið. Yfirmenn vegamálanna, eða
verkstjóri’ þeirra, hljóp frá vega-
lagningunni hálfnaðri. Enn hafa
sumir h.lutar vegarins aldrei ver-
ið fuillgerðir. Þannig er aðal-
brekkan á veginum ofan við
Skuggahlið ókláruð enn og getur
varla heitið akfær.
Sunnan við skarðið sjálft er. al,l
langur kafli á veginum, sem
aldrei hefir verið hirt um að bera
ofan í möl eða sand.
Þar verður vegurinn því á
hverju vori illfær.
En, þó kastar alveg tólfunujn
með viðhald á þessurn vegi, Ar
eftir ár er ekkert gert fyrir þenn
an veg. Tiltölulega, nýr vegur
er þaimig hafður illfær tímunum
saman og ófær ýrnsum bílum.
Vegurinn er milcið notaður,
ekki aðeins fyrir fólksflutninga,
heldur einnig fyrir vöruflutn-
inga,
Þannig hefir oft verið keyrt
yfir þennan veg með hundruð
tonna áf nýjum fiski, til vinnslu
á Eskifirði.
í þeim tilfellum hefir vegurinn
reynzt undirstaða .þess, að heil-
ir fiskfarmar komu til vinnslu í
Neskaupstað og þess að mikil at-
vinna, hefir skapast bæði í Nes-
kaupstað og á Eskifirði.
En akstur á miklu magni a±
nýjum fiski um veginn er erfiður
vegna þess að vegurinn er bratt-
ur. En viðhaldsleysið á veginum
hefir þó gerfc þessa flutninga
margfalt dýrari en eðlilegt hefði
verið og nær ófranikvæma,n,lega.
Hver er það, sem ábyrgð ber á
þvi, að Oddsskai’ðsveginunr er
ekki haldið við?
Getur það verið tilfellið, að
vegamálastjóri íreiti um smávægi
legt viðhaldsfé til þessa vegar,
er tengir stæi'sta bæinn á Aust-
urlandi við akvegakerfi landsins?
Eða getur það verið satti, að
verkstjóri hér a.ustur á landi beri
ábyrgð á þeim slóðaskap, sem
þarna á sér stað?
Þetta verður að fást upplýst.
Það er krafa okkar allra, sem
um þennan veg þurfum að íara,
að nú þegar verði hafist handa
um a,ð keyra ofan íi veglnn og
gera honum það gagn, sem allir
sjá að óhjákvæmilegt er.
Það er krafa mín að bæjar-
stjórnin í Neskaupstao kæri nú-
verandi ástand vegarins.
NOWÐFIRÐINGUR.