Austurland - 19.02.1965, Blaðsíða 2

2
AUSTURLAND
Neskaupstað, 19. febrúar 1965.
SITT AF HVERJU
Happdrœttin og spilafýsnin --
Bissness í Davíð - Bœkur
biskupsins
Á Islandi er mikið um fínt betl.
Við höfum lag á að klæða þetta
betl í fagran búning, köllum íþað
happdrætti, samskot eða eitthvað
annað, bara ekki það sem það er.
Við erum sjálifsagt raungóðir
menn. Eða sivo hljótum við að
álykta af hinuzn glæsilega
árangri betlisins. Eða er þátttak-
an kannski ekki fyrst og fremst
sprottin af kærleiksneistanum í
brjósti mannsins? Er það kann-
ski fremrur demon spilafýsnarinn-
ar, sem leikur undir?
Ekki ’dreg ég í efa, að almennt
er það fé, sem safnast með þess-
um hætti, notað til að hrinda í
framkvæmd mikium þjóðþrifa-
málum. Það er byggt yfir æðstu
menntastofnun þjóðarinnar og
þeirra stofnana, sem undir hana
heyra, fyrir happdrættisgróða.
Sama er að segja um öryrkja-
hæli, gamalmennahæli o. s. frv.
Flest það, sem gert er fyrir
arðinn af sníkjumum, er í raun
og veru i verkahring þess opin-
bera að láta framkvæma. En það
er bara svikizt um að gera það,
svo að áhuga- og hugsjónamenn
geta ekki horft aðgerðarlausir á
seinaganginn og grípa til sinna
ráða af þeim eldmóði, sem jafnan
einkennir starf hugsjónamanna.
Og árangurinn hefur orðið frá-
bær. Um það vitna byggingar
Háskólans, Reykjalundur og
Dvalarheimili aldraðra sjómanna,
svo minnt sé á árangur stóru
happdrættanna, sem svo til allir
landsmenn taka þátt í. Er það
vel, að hægt skuli að beina spila-
náttúru okkar inn á þær brautir,
að við styðjum að slíkum nauð-
synjaframkvæmdum jafnframt
því, sem spilaástríðunni er sval-
að.
Éjg býst við, að ýmsir rísi upp
til andmæla, og segist taka þátt
í leiknum af mannkærleika einum
saman. Má vera, að þess finnist
mörg dæmi, en skoði menn hug
sinn niður í kjölinn hygg ég, að
flestir komist að þeirri niður-
stöðu, að spilaástríðan er þarna
mjög virkur þáttur.
Ég þykist oftast kaupa happ-
drættismiða til ,,að styrkja gott
mále/fni“. En ég hef komizt að
raun um það, þegar til tals hefur
kornið að fækka miðum, er þeir
hafa þótt orðið fullmargir, að
spilahvötin er með í leiknum.
Þegar til kom þótti ekki á það
hættandi að sleppa neinum miða.
Hver veit, nema stóri vinningur-
inn komi á hann næst? Og við
óttumst að mega reyna það, sem
samborgari okkar einn ágætur
mlátti reyna. Hann ætlaði að fara
að spara og sagði upp happdrætt-
ismiðanum sínum. Hann hafði
ekki fyrr komið þessari sparnað-
arráðstöfun í kring, en stóri
vinningurinn, 200 þús. kr., féll á
miðann.
Það getur því verið vafasamur
sparnaður að segja upp happ-
drættismiðanum sínum. Kannski
kemur stóri vinningurinn á hann
næst. . . i
Landsbetl Akureyringa
Davíðsliús
Fyrir tæpu ári andaðist norður
á Akureyri þjóðskáldið ástsæla
Davíð Stefánsson frá Fagraskógi.
Bar andlát hans brátt að og án
þess að hann hefði komið því í
verk, að gera erfðaskrá sína. Er
því ekki vitað 'hvernig skáldið
heíði viljað ráðstafa þeim eign-
um sínum, sem mölur og ryð fá
grandað. Hjn ódauðlegu ljóð sín
haiði Davíð löngu gefið þjóð
sinni, þó vera megi, að hún þurfi
um langan aldur að greiða af-
komendum erfingja Davíðs skatt
fyrir að njóta verka hans.
Það kom því í hlut erfingja
skáldsins, að ráðstafa eignum
þess, og varð fljótt ljóst, að þeir
ætluðu að gera sér mat úr þessu
erfðagóssi.
En Akureyringum — og raun-
ar mörgum öðrum — þótti súrt
í broti, að láta tvístra eigum
skáldsins. Bæði er að því menn-
ingarauki að halda þessum eign-
um saman, og svo er það bisness.
Bæjarstjórn Akureyrar sam-
þykkti að kaupa bókasafn Davíðs
og fékk eitthvað af mublum og
málverkum í kaupbæti. En þar
með var stórhugur bæjarstjórn-
arinnar þrotinn. Hana brást
stórhug og metnað til að kaupa
„hús skáldsins". Tóku sig þá til
menningarfröimuðir á Akureyri,
bæði ekta og snobbar, og hleyptu
af stokkunum almennri fjársöfn-
un um land allt til að aura sam-
an húsverðinu. Og svo langt var
gengið, að sjötugsafmæli hins
látna skálds var gert að sérstök-
um fjársötfnunardegi. Er þá svo
langt gengið, að manni verður á
að efast um, að Akureyringum
sé treystandi til að varðveita þau
verðmæti, sem skáldið lét eftir
sig, og mölur og ryð fær- eigi
grandað. En peningaleg verðmæti
er þeim trúandi til að varðveita,
það hafa þeir sýnt.
Auðvitað eiga eigur skáldsins,
hús þess, bækur, listaverk og
persónulegir munir, ekki að
tvítrast. En Akureyringar áttu
að hafa mannskap í sér til að
kaupa þessa muni þegjandi og
hljóðalaust og án þess að ganga
með betlistaf fyrir hvers manns
dyr. Margir bæir hefðu viljað
■ greiða það, til að mega telja Dav-
íð í hópi þegna sinna.
Ég er alveg viss um, að ef við
Noiðíiiðingar hefðum átt mann
eins og Davíð Stefánsson og
kunnað að meta hann — sem
hreint ekki er víst — hefðum við
áreiðaniega keypt eftirlátnar eig-
ur hans, án þess að efna til þjóð-
arsamskota. Okkur hefði beinlín-
is skort hugmyndaflug til að
finna upp slíkar fjáröflunarað-
ferðir, og auk þess ekki ver'.ð
hrifnir af að beita þeim.
Svona erum við litlir bisness-
menn.
Og hvers vegna skyldu Akur-
eyringar, sem eru 6—7-falt fleiri,
láta sig muna um að kaupa
erfðagóssið? Eigi þeir ekki hand-
bæra aura, geta þeir áreiðanlega
fengið lán og þannig dreift
greiðslunni á mörg ár.
Nú þykist ég vita, að menn
muni segja sem svo: Davíð er
engin séreign Akureyringa, held-
ur sameign allrar þjóðarinnar.
Satt er það að vísu. En það er
bisness í Davíð og það haí'a Ak-
ureyringar komið auga á, enda
kemur það þeim og engum öðrum
til góða.
Akureyri er ferðamannabær
mikill, líklega sá mesti á land-
inu. Fyrir slíkan bæ hefur Dav-
íðshús sérstakt gildi, þar sem
það dregur hina fjölmörgu aðdá-
endur Davíðs til sín, eins og seg-
ullinn stálið. Og Akureyringar
græða á auknum ferðamanna-
straumi.
Ur því ekki verður hjá því
komizt að greiða fé fyrir Davíðs-
hús og aðrar eignir Davíðs, eiga
bisnessmenn og menningarsnobb-
ar Akureyrar að leggja það
fram, ásamt kaupstaðnum. Það
eru 'hótelin, veitingamennirnir,
verzlanirnar og aðrir, sem græða
á auknum ferðamannastraumi,
sem leggja eiga fram fé til kaup-
anna.
En úr -því Akureyringa brestur
þann stórhug og metnað sem til
þess þarf, að kaupa og varðveita
eftirlátna muni Davíðs, væri lík-
lega rétt. að þjóðarheildin gerði
það og þá fyrir milligöngu okk-
ar sameiginlega sjóðs, ríkissjóðs.
Þáttur erfingjanna verður ekki
ræddur hér. Hann er kapítuii
fyrir sig.
Landsbetl biskups
Bókasafn handa Skálholti
Biskupinn yfir íslandi hefur,
ssm vera ber, alveg ódrepandi á-
huga á því, sem nefnt er „end-
■urreisn Skálholts". Þó getur
hann, blessaður, ekki hugsað sér,
að setjast sjálfur að á svo af-
skekktum stað, og væri búseta
biskups þó vænlegasta ráðið til
að^ hefja staðinn til fornrar virð-
ingar sem höfuðvígi kristins sið-
ar á Islandi, eins og hann var til
forna.
Nú hefur biskupi hugkvæmzt
að kaupa handa Skálholti bóka-
safn kaupmanns eins í Reykjavík.
Hefur hann ákveðið kaupin í
nafni þjóðkirkjunnar, án þess að
séð verði hvaðan honum ihafi
komið heimild til þess. Meðlimir
þjóðkirkjunnar — ég og aðrir —
hafa aldrei verið spurðir um álit
þeirra fremur en annað, sem að
viðreisninni í Skálholti lýtur.
Mikilli herkænsku var beitt í
þessu máli. Fyrst var gefið í
skyn, að mörg tilboð hefðu borizt
í safnið erlendis frá og voru orð
látin að því liggja, að útlending-
ar vildu greiða allt að sex millj-
ónum króna fyrir safnið. En
aldrei hafa þeir útlendingar ver-
ið nafngreindir, svo líklega er
þetta lygasaga, uppdiktuð til að
undirbúa jarðveginn og örfa eft-
irspurnina.
Ennfremur var reynt að slá á
þá strengi, að tfyrir endurheimt
okkar á handritum okkar úr klóm
Dana, væri hættulegt að láta slíkt
safn úr landi og verður þó ekki
séð, í fljótu bragði, hvað þetta
tvennt á sameiginlegt.
Og þegar búið var að undir-
búa jarðveginn hæfilega, kom
blessaður biskupinn eins og frels-
andi engill með hið þráða lausn-
arorð: Þjóðkirkjan kaupi bóka-
safnið handa Skálholti.
Var nú áróðursherferðin og
fjársöfnunin sett í fullan gang,
en eftir öllum sólarmerkjum að
dæma, á þetta samspil kaup-
manns og biskups litum vinsæld-
um að fagna.
En til hvers á að nota þetta
bókasafn í Skálholti?
Líklega verður það lítið sem
ekkert notað, utan hvað það
verður haft til sýnis fyrir gesti.
Alic fyrir snobbið. Heilmikið
kostar að halda safninu við,
bókaverðir þurfa kaup eins og
annað fólk, byggja þarf veglega
bókhlöðu og naumast verður hjá
því komizt að auka safnið með
nýjum bókum. Líklega er tor-
fundinn sá meiriháttar staður,
sem er verr fallinn til þess en
Skálholt, að vera aðsetursstaður
meiriháttar bókasafns. Hinsvegar
væri það ákjósanlegur geymslu-
staður fyrir safn, sem ekki á að
nota.
Viðvíkjandi þeirri hættu, að
safnið verði flutt úr landi, er það
að segja, að ekkert mun athuga-
vert við að selja til útlanda meg-
inhluta safnsins. Það væri áreið-
anlega betur komið sem íslenzkt
bókasafn við erlenda mennta-
stofnun, en sem sýnisgripur á
Skálholtsstað. Þó eru vafalaust
í satfninu mörg gömul rit og fá-
gæt, sem sjálfsagt er að fcoma í
veg fyrir að flutt verði úr landi.
Og til þess er ósköp auðvelt og
einfalt ráð. Það á að banna að
selja úr landi eða flytja úr landi
viss rit, alveg á sama hátt og
bannað er að flytja út forngripi.
Okkur er meira að segja bannað
að f'lytja úr saltfisk og skreið,
án leyfis stjórnarvalda. Hvers
vegna þá ekki að banna útflutn-
ing bóka, sem taldar eru þjóðar-
dýrgripir ?
AmXurlmú
Lausasala kr. 5.00 '
Ritstjóri: Bjarni Þórðarson.
NESPRENT