Austurland - 26.03.1965, Blaðsíða 4

4
AUSTURLAND
Neskaupstað, 26. marz 1965.
Sióriðja og hringavald
Eitt mál hefur borið hærra en
öll önnur á vettvangi íslenzkra
stjórnmála á þessum vetri. Það
er hið svokallaða stóriðjumál.
Mál þetta er mjög umfangs-
mikið og ekki á færi jafn lítils
blaðs og þessa, að gera því nein
viðhlítandi skil. Hefur það því
tekið þann kostinn, að leiða það
hjá sér, ekki vegna þess, að því
sé ekki fullljóst hversu mikið ör-
lagamál er hér á ferð fyrir ís-
lenzka þjóð, sjálfstæði hennar og
framtíð atviniíuvega hennar,
heldur einfaldlega vegna þess, að
það hefur brostið möguleika til
að gera málinu þau skil, sem með
þarf. I
Enginn efi er á því, að ef er-
lendum auðhringum er heimiiað
að koma hér upp og starfrækja
fyrirtæki, sem fast að því eins
mikið stofnfjármagn er í og í öll-
um atvinnuvegum Islendinga,
verða íslendingar og íslenzkt at-
vinnulíf skjótlega á valdi hins er-
lenda auðhrings. Og það mega
menn vita, að auðhringar eru eng-
ar góðgerðastofnanir, heldur
harðsvíruð gróðafyrirtæki, sem
einskis svífast til að tryggja
auðmagninu sem mestan gróða.
Pyrir því sjónarmiði verða öll
önnur að víkja.
Mjög hefur því verið á lofti
haldið, að aðrar þjóðir leyfi er-
lendum auðhringum að stofna til
stórféllds atvinnureksturs og
sækist meira að segja mjög eftir
þeim gæðum. Er sérstaklega bent
á Norðmenn sem dæmi um þetta.
En hér er ólíku saman að
jafna. Því fámennari sem þjóðin
er, þvi hættulegra er auðhringa-
valdið henni. Fjárfesting erlends
hringavalds í Noregi er aðeins
lítið brot af heildarfjárfesting-
unni í landinu. Undir þeim kring-
umstæðum getur þetta hringa-
vald ekki orðið neitt afgjörandi
vald í þjóðfélaginu og þjóðfélag-
ið getur ekki orðið hringavald-
inu háð, nema þá að litlu leyti.
Öðru máli gegnir um ísland.
Þjóðin er talin fámennasta sjálf-
stæða þjóðin í heiminum. Og
strax í upphafi mundi fjárfest-
ingin í fyrirhugaðri alúmín-
bræðslu slaga upp í alla fjárfest-
ingu í íslenzkum atvirmuvegum
og þegar áformin eru að fullu
komin í framkvæmd, yrði fjár-
festing alúmínhringsins margföld
á við fjárfestihguna í atvinnu-
vegum okkar. Þegar svo væri
komið, hefði alúmánhringurinn
unnið sér alræðisvald á Islandi.
Hann setti ríkisstjórnir á lagg-
irnar og viki þeim frá eftir eigin
geðþótta. Hann ákvæði svigrúm
og hlut íslenzkra atvinnuvega og
skammtaði landsmönnu-m þeirra
hlut. Island væri þá ekki lengur
sjálfstætt ríki, heldur skóþurrka
erlends hringavalds. Þeir, sem
kynnu að álíta, að þessi mynd sé
dregin of dökkum litum, ættu að
kynna sér framiferði hringavalds-
ins þar sem það hefur aðstöðu til
að beita sér.
Sambærilegt við fjárfestingu
erlends hringavalds í Noregi gæti
það verið, ef við leyfðum brezk-
um útgerðarhring að gera út einn
eða tvo togara frá Islandi til at-
vinnubóta. Það gæti ekki orðið
sjálfstæði okkar hættulegt, þó
alltaf sé hættulegt að rétta
skrattanum litla fingurinn.
Annarri röksemd íslenzkra al-
úmínþjóna langar mig að víkja
að. Þeir halda því mjög á lofti,
að tii þess að Islendingar geti
virkjað fallvötn sín í stórum stíl,
verði að :leyfa ei'lendum auð-
hringum að setja á stofn orku-
frekan iðnað í landinu. Jafnframt
er svo það látið uppi, að auð-
hringurinn eigi að fá rafmagnið
undir kostnaðarverði, þ. e. a. s.
að Islendingar eigi að borga með
því. Og alúmínþjónarnir telja, að
okkur liggi lifandis ósköp á að
fullvirkja hverja sprænu.
I vatnsföilum okkar eigum við
dýrmætan auð. Fossaaflið höfum
við tekið í þjónustu okkar í æ
ríkari mæli. Og enn um alllang-
an aldur eigum við ónotaðar
birgðir vatnsorku. Hvort er nú
skynsamlegra að geyma þessi
auðæfi öldum og óbornum Islend-
ingum eða að pranga þeim út á
útlendinga á undirverði? Hvaða
orkulindum eiga Islendingar að-
gang að eftir að við erum búnir
að afhenda útlendingum þann
auð, sem í fossunum býr?
Það kemur víða fram hjá þjón-
ustumönnum alúmínhringsins, að
þeir hafa ótrú á íslenzkum at-
vinnuvegum. En hollast væri okk-
ur að byggja stóriðju okkar
fyrst um sinn að mestu leyti á
grundvallaratvinnuvegum þjóðar-
innar og þá fyrst og fremst
sjávarútveginum. Þar er mjög
mikið verk óunnið. Afurðirnar
seljum við að mestu úr landi ó-
unnar eða hálfunnar að hætti
vanþróaðra landa. Það er ærið
verkefni fyrir stóriðjudrauma ís-
lendinga, að gera fiskvinnsluna
að fjölbreyttri stóriðju.
En eigum við þá að hafna er-
lendu fjármagni ?
Nei, því fer fjarri. Okkur er
mikil nauðsyn á að fá erlent fjár-
magn í stórum stíl til að skapa
hér á landi stóriðju á grundvelli
íslenzkra atvinnuvega. En það er
ekki sama hvernig þetta fjár-
miagn er fengið. Erlent fjármagn
og erlent fjármagn getur verið
sitt hvað. Við eigum ekki að
hleypa erlendu hringavaidi inn í
landið, og eyðileggja þannig ís-
lenzka atvinnuvegi og stofna
sjálfsákvörðunarrétti okkar í
hættu. En við eigum að taka er-
lent fjármagn að láni til okkar
eigin stóriðjuframkvæmda. Vafa-
lítið má telja, að það fjármagn
sé fáanlegt. Það er ekkert við
það að athuga, þó stofnað sé til
erlendra skulda, ef lánsfénu er
varið til uppbyggingar íslenzkra
atvinnuvega.
En hvaða möguleika hefur
alúmínhringurinn til að koma ár
sinni svo fyrir borð, að han.i
telji sér hagkvæmt að ávaxta
auð sinn í verksmiðjum á Is-
landi?
Um afstöðu stjórnmálaflokk-
anna er það að segja, að ekki er
annað vitað en að Alþýðuflokkur-
inn og Sjálfstæðisflokkurini
standi einhuga með hringavald-
inu, en Alþýðubandalagið og
Sósíalistaflokkurinn á móti. Um
Framsóknarflokkinn er öðru máli
að gegna. Hann reynir í þessu
máli sem öðrum, að hafa allar
hugsanlegar skoðanir á málinu.
Formaður flokksins telur stór-
hættulegt að leyfa hringavaldina
landgöngu, nema það verði víð
Eyjafjörð. Þá sé allt í lagi. Ekki
er vitað, hvort formaðurinn telur
Eyfirðinga svo mikla landvarnar-
menn, að þeir haldi auðhringnum
í skefjum, eða að þeir séu ekki
meiri bógar en svo, að ekki sé
skaði skeður, þó þeir verði
hringavaldinu að bráð. (Ósköp er
þetta nú eysteinslegt).
Þá kemur Óskar Jónsson og
segir, að allt sé 1 lagi með alúm-
ínverksmiðjuna, verði hún reist í
Mýrdal. Annars megi hún missa
• sig. Sama óvissa ríkir um þann
hug, sem Óskar ber til Mýrdæl-
inga, og hug Eysteins tii Eyfirð-
inga.
Og Áskell Einarsson, bæjar-
stjóri á Húsavík krefst þess mjög
eindregið, að alúmínbræðslan
verði reist í Þingeyjarsýslu svo
stela megi Dettifossi og kannski
Goðafossi líka frá Islendingum.
Ekki er vitað til, að Áskell hafi
sérlegan áhuga fyrir fyrirtækinu,
eigi það að rísa utan Þingeyjar-
sýslu. Þannig vaða hreppasjónar-
miðin uppi í Framsókn. Hvað
varðar Framsókn um þjóðarhag,
ef einhver hreppur getur hagn-
azt á niðurlægingunni ?
En höfuðpaur flokksins í þessu
máli er Steingrímur Hermanns-
son Jónassonar, helzti agent al-
úmínhringsins og sparar ekkert
til að afla honum fótfestu. Til
að reyna að sætta hreppasjónar-
miðin, hefur hann lofað, að
verksmiðja verði bæði reist við
Hafnarfjörð og Eyjafjörð og
sjálfsagt er hann tilbúinn til að
lofa Mýrdælingumi einni og Þing-
eyingum annarri, ef það gæti
orðið máiinu til framdráttar.
En svo hafa líka komið fram
raddir frá Framsóknarmönnum,
sem taka upp hatramma andstöðu
gegn alúmánbraskinu. Mér vitan-
lega hefur Kristján Thorlaciue
tekið þar drengilegastá afstöð'i.
En fleiri hafa þar kvatt sé;.'
hljóðs, s. s. Kristján Ingólfsson
nýlega í Tímanum.
Það er algjörlega á valdi
Framsóknar, hvort erlendu
hringavaldi verður fengin hand-
festa á íslenzku aivinnulífi.
Framh. á 3. síðu.
Milli Eskifjarðar og Norð-
fjarðar um Reykjavík
Það er sagt, að ef Austfirðingur þurfti að ferðast imilli
heimkynnis síns og höfuðborgarinnar á öldinni sem leið, hafi
verið auðveldast og fljótlegast að fara um Kaupmannahöfn.
Svipað er nú háttað samgöngum milli Norðfjarðar og ann-
arra byggðarlaga hér eystra, s. s. Fljótsdalshéraðs, Seyðis-
fjarðar og Eskifjarðar, sem er í fárra km fjarlægð. Auðveld-
ast er að koma sendingum milli þessara staða um Reykjavík.
IBlaðið hafur haft spurnir af manni, sem bráðlá á að koma.
hlut frá Eskifirði til Norðfjarðar. Það var þrautalending
hans, að senda hlutinn með bíl til Egilsstaða. Þaðan flutti
Flugfélag Islands hann til Reykjavíkur, en þar tók Flugsýn
við honum og flutti til Norðfjarðar.
Blaðið hefur líka spurnir af öðrum aðila, sem þurfti að
koma áríðandi bréfi frá Norðfirði til Eskifjarðar. Það fór öf-
uga leið við áðurnefndan hlut, með Flugsýn til Reykjavíkur,
síðan með FÍ til Egilsstaða og þaðan með bíl til Eskifjarðar.
Svona er nú ástandið í samgöngumálunum ■ innan fjórðungs.
I ' Samgöngur eru engar, nema með strandferðaskipunum, en
j. . ferðir þeirra eru strjálar eftir að Hekla fór í klössun.
En við höfuðstaðinn höfum við greiðar flugsamgöngur. —
Væru þær ekki, ættu þeir, sem ferðast þurfa milli Norðfjarð-
Iar og Reykjavíkur í miklum vandræðum með að komast leið-
ar sinnar. Er þar um margt fólk að ræða, því flugvélin er oft-
, ast. fullskipuð báðar leiðir og fólk á biðlista.
Það var mikið lán, að samstarf skuli hafa tekizt milli Flug-
sýnar og bæjarstjórnar, og áþreifanlegast munu menn verða
þess varir, ef ísinn skyldi teppa siglingar um skeið.