Austurland - 02.07.1965, Qupperneq 1

Amlurlmá
Málgagn sosíalista á Austurlandi
15. árgangur. Neskaupstað, 2. júlí 1965. 25. tölublað.
Stöðvun síldarflotans
Um ekkert mál hefur eins mik-
ið verið rætt síðustu dagana um
allt land og þá ákvörðun síldveiði-
sjómanna að hætta síldveiðum til
þess að mótmæla nýlega ákveðnu
síldarverði og þráðabirgðalögum
rikisstjórnarinnar um sérstakan
skatt á alla bræðslusíld.
Algjör samstaða sjómanna hef-
ur vakið landsathygli og lítill
vafi er á því, að samúð almenn-
ings í iandinu styður þeirra mál-
stað en fordæmir framkomu og
afstöðu ríkisstjórnarinnar í mál-
inu.
I deilu þeirri, sem hér hefur
upp komið, er fyrst og fremst
deilt um launa- og kjaramál síld-
veiðimanna. Með lögunum um
verðlagsráð sjávarútvegsins frá
1961 var sú skipan ákveðin að
sérstök néfnd skyldi ákveða allt
fiskverð og átti á þann hátt að
koma í veg fyrir deilur, sem oft
höfðu átt sér stað á milli fisk-
seljenda og fiskkaupanda. Brátt
kom í ljós, að skipulag þetta var
notað gegn hagsmunum sjómanna
og útgerðarmanna, en til hags-
muna fyrir fiskkaupendur og rík-
isvaldið.
Fiskverð hefur hvað eftir ann-
að verið ákveðið lægra en efni
stóðu til og rangar forsendur
lagðar til grundvallar við útreikn-
ing verðsins. Ríkisstjórnin hefur
haft bein afskipti af ákvörðun
fiskverðsins m. a. með því að
ieggja til oddamann í yfirnefnd
verðlagsdóms, en hann hefur
raunverulega ákveðið verðið í
samráði við ríkisstjórnina.
Við ákvörðun síldarverðsins að
þessu sinni hafa lög og reglur
verið þverbrotnar á síldveiði-
mönnum auk þess, sem reynt hef-
ur verið að beita útreikningum
og lagakrókum þeim í óhag. Ofan
á allt saman kemur svo ríkis-
stjórnin með sín bráðabirgðalög
og skerðir með þeim enn til við-
bótar kjör síldveiðimanna.
Hér skal nú drepið á nokkrar
staðreyndir, sem fyrir liggja í
deilunni um síldarverðlagninguna
að þessu sinni:
1. Samkvæmt lögum átti verð-
lagsráð að skila frá sér verðlagn-
ingarmálum til yfirnefndar þann
20 maí næðist ekki samkomulag
um málið.
í*etta lagaákvæði var brotið og
málinu ekki vísað til yfirnefndar
fyrr en 20. júni. i -
2. Sumarsíldarverðið átti að á-
kveðast í síðasta lagi 10. júní en
það kom ekki fyrr en 25. júní.
Ástæðurnar til þess að þessi
laga- og reglugerðarákvæði voru
brotin, voru fyrst og fremst þær,
að ríkisstjórnin og atvinnurekend-
ur vildu ekki að hækkun á síldar-
verði yrði kunn á meðan aðal-
samningar um kaup og kjör
verkafólks stóðu yfir. Ríkisstjórn-
in óttaðist að hækkað síldarverð
ýtti undir kröfur verkafólks um
hækkað kaup.
Og þegar þannig stóð á, þótti
sjálfsagt að brjóta lögin um
verðlagsráð sjávarútvegsins.
3. Ákvörðunin nú um tvö verð-
lagstímábil á sumarsíldveiðunum
kom auðvitað sérstakiega illa við
vegna þess hve verðákvörðunin
'kom seint. Síldveiðisjómenn höfðu
almennt búizt við einu verðlags-
tímabili á sumarveiðunum eins og
áður og var varla við öðru að
búast.
Tvö verðlagstímabil geta vissu-
lega komið til greina og eru í
sjálfu sér eðlileg vegna mis-
jafnra gæða síldarinnar, en aug-
ljóst er að í þessu tilfelli er grip-
ið til þessa fyrirkomulags af því
að það var síldarkaupendunum í
hag en sjómönnunum í óhag.
I fyrrasumar reyndist síldin
sérstaklega feit og þá hækkaði
allt afurðaverð mikið eftir að
síldarverðið var ákveðið. Þá
þótti ekki ástæða til að grípa
inn í á eftir og setja bráðabirgða-
lög og leiðrétta málin sjómönn-
um í hag. Nei, þá mátti gróðinn
renna til síldarkaupendanna.
4. Bráðabirgðalög ríkisstjórn-
arinnar um 15 króna skatt á
hvert síldarmál og myndun verð-
jöfnunar- og flutningssjóðs, eru
bein árás á hagsmuni síldveiði-
manna. Skattur þessi mundi
væntanlega nema um 30—40
milljónum króna, ef veiði yrði
sæmileg.
Einhver lítill hluti skattsins
gæti runnið til þeirra síldveiði-
skipa sem sigldu með afla sinn
til Norðurlandshafna, en flest
skipin fengju ekkert af þessum
skatti. Bráðabirgðalögin eru ó-
sanngjörn í mesta máta og marka
auk þess mjög varhugaverða
stefnu.
Með 15 króna skattgjaldinu er
lagt inn á þá braut að skatt-
leggja síldveiðisjómen'n til þess
að standa undir flutningi á síld
á milli landshluta.
Síkir flutningar kosta mikið fé
og geta orðið fyrr en varir til
þess að lækka síldarverðið stór-
kostlega.
Flutningar á síld til vinnslu á
milli landshluta geta komið til
greina, en ekki í stórum stíl. Auð-
vitað á að vinna síldina sem næst
veiðisvæðinu, enda kostar það
miklu minna. Að leggja nú á þá
braut að skattleggja alla bræðslu-
síld í þeim tilgangi að kosta flutn-
ing á síld langar leiðir, er var-
hugavert í meira lagi.
Hið rétta er, að greiða fullt
verð fyrir síldina til veiðiskip-
anna og láta síðan sjómennina
sjálfa um það að ákveða hvað
þeir flytja af veiðinni til fjar-
lægra staða í þeim tilfellum sem
þeir telja sér slíka flutninga hag-
stæða.
Flutningasjóðsgjald ríkisstjórn-
arinnar yrði sérstaklega óhag-
stætt fyrir minni bátana sem ein-
göngu myndu greiða í sjóðinn,
en enga aðstöðu hafa til þess að
sigla með afla á milli landshluta.
Þá er reynt að réttlæta 15
krónu skattgjaldið með því að
nokkur hluti þess eigi að renna
til hækkunar á saltsíldarverði.
En verð á síld til söltunar hefur
enn ekki verið ákveðið og af þeim
ástæðum kemur ekki til greina að
færa hluta af bræðslusíldarverð-
inu yfir á saltsíldina.
Saltsíldarverðið þarf að ákveða
og það á þann hátt, að söltunar-
stöðvarnar borgi fullt verð miðað
við markaðsverð og framleiðslu-
kostnað. Söltunarstöðvarnar hafa
undanfarin ár greitt lægra verð
en hæfilegt hefði verið. Verði
þær nú látnar greiða fullt og rétt-
látt verð, og komi þá í ljós að of
lítill verðmunur verði á bræðslu-
sild og síld til söltunar, þá kemur
til mála að færa á milli, en fyrr
ekki. Saltsildarverðið er líka hægt
að hækka með öðrum hætti en
þeim að tekið sé af bræðslusíld-
arverðinu. Óeðlilega hár útflutn-
ingsskattur er nú á saltsíld og
sölulaun síldarútvegsnefndar eru
miklu meiri en þörf er á. Þessi
gjöld má lækka og hækka um
leið hráefnisverðið.
—o—
Það sem rnáli skiptir í þessari
síldarverðsdeilu er það, hvort
. Framh. á 4. síðu.
Ríkisstjórnm
gafst upp
I gærkvöld birti ríkisstjórnin
yfirlýsingu um, að hún gæfist
skilyrðislaust upp fyrir hinum
einarðlegu samtökum sjómanna.
Síldarverksmiðjur hefðu fallizt á
að greiða sumarverðið frá 10. júní
og ákvæðin um 15 króna verð-
jöfnunar- og flutningsgjaldið
kemur ekki til framkvæmda.
Þetta mun mega skilja svo, að
hráefnisverð til framleiðenda
hækki um 12 krónur, þar sem 3
krónur af hverju máli verði not-
aðar til að greiða veiðiskipum
styrk, ef þau þurfa að flytja afla
sinn langa leið. Er þetta sama
fyrirkomulag og gilti í fyrra.
Einnig mun :mega líta svo á, að
4 millj. kr. skatturinn til Þorska-
bítsúthaldsins sé úr sögunni.
Það hefur komið í ljós, að
bráðabirgðalögin komu flatt upp
á stuðningsmenn ríkisstjórnarinn-
ar á Alþingi og í samtökum sjó-
manna og útvegsmanna. Það var
ekki haft fyrir því, að hafa sam-
ráð við þá. Er engu líkara en
Sveinn Benediktsson hafi samið
bráðabirgðalögin, og að hlutverk
Emils hafi verið áð skrifa undir.
Þar sem blaðið var að heita
mátti fullbúið til prentunar, er
þessi tíðindi spurðust, er ekki
unnt að ræða þessar málalyktir
frekar að sinni.
En Austurland vill óska sjó-
mönnum til hamingju með þenn-
an sigur yfir ríkisstjórninni. For-
dæmi þeirra getur vissulega orðið
öðrum vinnustéttum til eftir-
breytni, þegar af óbilgirni er veg-
ið að þeirra hagsmunum.
Höfðingleg gjöf
Nýlega hafa hjónin Sigríður
Kristjánsdóttir og Vilmundur Guð-
brandsson, Neskaupstað, afhent
Kvennadeild Slysavarnafélagsins í
Neskaupstað gjöf í Björgunar-
skútusjóð Austurlands að upphæð
10 þúsund krónur til minningar
um 14 ára afmæli sonar þeirra,
Arnar Rósmanns Vilmundarsonar,
sem var fæddur 4. maí 1951, dá-
inn 13. marz 1959.
Haft er í
flimtingum
að í gærk\öld hafi íhaldsskip-
stjóri og ílialdsþingmaður
sagt nokkur orð í útvarpið
um lausn síldveiðideilunnar;
að báðir hafi þeir flutt ríkis-
stjórninni sérstakar þakkir
fyrir að Ieysa deiluna;
að allir viti, að bráðabirgðalög
ríkisstjórnarinnar voru til-
efni deilunnar;
að stundum g’eti menn hagaö
orðum sínum svo, að hið
fágaðasta lof sé í rauninni
hið grófasta last.