Austurland - 05.11.1965, Blaðsíða 2

2
* —
ÁUSTURLaND
Neskaupstað, 5. nóvemtier 1965.
Liiazi um a. heimaslóðum
Við erum stödd á fjölförnum
gatnamótum þar sem saman koma
Hafnarbraut, Stekkjargata og
Hólsgata. Gatnamót þessi eru
þröng og varasöm og mun svo
verða unz Hólsgötu og Stekkjar-
götu hefur verið breytt til sam-
ræmis við skipulagsuppdrátt, en
það verður ekki gert á rneðan
húsið nr. 2A við Hafnarbraut
stendur. (Hér vil ég leiðrétta það',
sem sagði í síðasta blaði, að Sam-
einuðu verzlanirnar hafi látið
reisa það hús. Gísli Hjálmarsson,
kaupmaöur mun hafa látið byggja
húsið. Sérstaklega vil ég biðja
Sigurjón Ingvarsson, sem sá á-
stæðu til að leggja út af þessari
missögn á níðasta bæjarstjórnar-
fundi, afsökunar á henni).
Austan við þessi gatnamót er
félagsheimilið, mikil bygging, þar
sem fjölþætt starfsemi fer fram.
Þar eru kvikmyndasýningar, oft
■margar á dag, dansleikir haldnir
og allar meiri háttar samkomur.
Þar hefur og í sumar verið rekið
hótel og matsala og hefur sá
rekstur bætt úr brýnni þörf. Loks
eru höfuð"töðvar bæjarins svo og
bókasafnið í húsinu, og þegar hús-
ið er fullbúið, munu fleiri fá þar
inni með starfsemi sína.
Með byggingu félagsheimilisins
var leyst mikið vandamál.
Við höldum nú norður Stekkjar-
götuna með félagsheimilið á
hægri hönd og Hólsgötuna til
vinstri. Þótt Stekkjargatan sé
ekki löng, er þó ýmislegt forvitni-
legt að sjá við hana og nokkrar
sögulegar minjar eru við hana
tengdar. Við hana stóð á sínum
tíma bær, sem hét Nesstekkur og
mun óhætt að álykta, að þar hafi
lambastekkur Nesbænda verið.
Fast norðan við félagsheimilið
stóð ,,Gúttó“, en hefur nú verið
rifið. Það var aðalsamkomustað-
ur bæjarbúa í 30 ár. Þar fyrir
norðan er rafstöðvarbyggingin,
reisulegt hús byggt að _ mestu
1945. Þar tók rafstöð bæjarins til
starfa 1946, en síðar seldi bærinn
ríkinu húsið ásamt veitukerfi og
er þar nú vara- og toppstöð fyrir
Grímsárvirkjun.
Fyrst þegar ég kom hingað var
þarna íshús eða snjóhús Konráðs
Hjálmarssonar. Á veturna var
húsið fyllt af snjó, sem síðan var
notaður til kælingar og frystingar
á beitu og matvælum.
Það er vert að minnast þess, að
einmitt í ár eru 70 ár liðin frá því
fyrsta íshúsið var reist á Islandi.
Var því komið á fót í Mjóafirði
árið 1895 og mun Konráð Hjálm-
arsson, sem þá rak verzlun og út-
gerð í Mjóafirði, hafa látið reisa
það.
Sá, sem íshúsið gerði hét ísak
Jónsson. Hann var upprunninn úr
Mjóafirði, sonarsonur Hermanns í
Firði. Isak hafði um skeið dvalið
í Ameríku og kynnzt þar gerð ís-
húsa. Síðar reisti hann íshús í
fjölmörgum verstöðvum austan-
lands og var, ásamt Jóhannesi
Nordal, brautryðjandi á þessu
sviði hér á landi.
Rétt austan við félagsheimilið
tilheyrandi Hafnarbraut er gam-
alt íshús, sem íshúsfélag Norð-
firðinga átti, en sem nú er í eigu
Kaupfélagsins Fram og einkum
notað til matvælageymslu. Þegar
hin gamla frystingaraðferð var
lögð niður, var þetta hús stækk-
að og settar í það frystivélar.
ís í þetta hús var tekinn af
tveim tjörnum, sem voru inn og
upp af Holti þar í grennd sem nú
er gatan Þiljuvellir og íbúðarhús
þeirra Stefáns Þorleifssonar og
Karls Marteinssonar og Magnús-
ar Skarphéðinssonar. Frá tjörnun-
um lá trébraut alveg niður í ís-
hús. Þegar ísinn var orðinn hæfi-
lega þykkur, var hann brotinn í
hæfilega stóra jaka, sem dregnir
voru upp í brautina með þar til
gerðum töngum. Rann hann síð-
an með miklum fyrirgangi og á
mikilli ferð, því bratti er þarna
mikill, eftir rennibrautinni niður
í íshús.
Oft var mikill fjöldi unglinga
viðstaddur ístökuna. Höfðu þeir
það að leik að stikla milli jakanna
og fengu þá oft íslcalt bað. Fífl-
djarfir strákar gerðu sér það líka
stundum að leik, að leggjast á
jakana á rennibrautinni og láta
þá bera sig nokkurn spöl.
Auk þess, sem ís var safnað,
var mikið af snjó borið í íshúsin.
Það var oft erfitt verk á sumr-
in að losa um ísinn og mola hann.
Var hann molaður með stórum
trésleggjum, en einnig mun hann
hafa verið malaður.
Rennibrautin lá niður hrygginn
milli rafstöðvarinnar og sundlaug-
arinnar.
En hverfum nú aftur að Stekkj-
argötunni.
Vestan hennar er íbúðarhús og
skrúðgarður Eyþór3 Þórðarsonar.
Það er áreiðanlega fallegasti
skrúðgarður í bænum og mjög vel
hirtur, enda er Eyþór kunnur að
áhuga og natni við slíka ræktun.
Rétt norðan við íbúðarhús Ey-
þórs er gamla rafstöðin, sem mun
hafa verið byggð 1928. Þar er nú
slökkvistöð bæjarins, þvottahús
sjúkrahússins og í viðbyggingu er
fangageymsla.
Norðan Stekkjargötu er Mið-
stræti. Vestan við gatnamótin eru
þrjú hús ByggingaféJags alþýðu
með þrem íbúðum hvert. Við flest
húsin við Miðstræti eru trjá- og
blómagarðar, sem setja mikinn
svip á umhverfið.
Ef við höldum austur Miðstrætí
er embættisbústaður og skrifstof-
ur bæjarfógeta á vinstri hönd, en
sunnan götunnar er sun.dlaug bæj-
arins, en hún tók til starfa 1943.
Um nokkur ár hftfur reTfstur þessa
fyrirtækis verið í hálfgerðum
ólestri og viðhaldi mannvirkja
verið ábótavant. Stafar það fyrst
og fremst af því, að árum saman
tókst ekki að ráða fastan starfs-
mann að lauginni. Sundkennari
var ráðinn aðeins yfir sumarmán-
uðina og oft skipt um árlega.
Undir slíkum kringumstæðum er
hætta á, að margt drabbist niður.
En í fyrrahaust tókst að ráða
fastan starfsmann og síðan hefur
margt færzt í betra horf, þó enn
vanti mikið á að vel sé. Vonandi
verður þess þó ekki langt að bíða,
að sundlaugin verði komin í það
horf, að til sóma sé.
Sundlaugin er vinsæll skemmti-
staður og þar eru haldnar miklar
útisamkomur á sjómannadaginn
og 17. júní ár hvert. Áhorfenda-
svæði er stórt á hlöðnum stöllum.
Nokkru austar en sundlaugin
er skrúðgarður bæjarins. Hann er
að nokkru í skjólgóðri kvos, en að
nokkru á melbarði, þar sem áður
var kirkjugarður.
Kvenfélagið Nanna átti frum-
kvæðið að ræktun skrúðgarðsins,
en afhenti hann síðan bænum til
eignar og umsjónar. Garðurinn er
fyrst og fremst verk Eyþórs
Þórðarsonar og á hann þar mörg
handtökin fyrr og síðar.
En garðurinn verður fyrir mikl-
um ágangi manna og sauðfjár, og
hygg ég, að áhöld séu um, hvort
maðurinn eða sauðkindin er meiri
skaðvaldur í garðinum. Það eru
blessuð börnin, sem freistast til
að nota skrúðgarðinn sem leik-
völl, enda ákjósanlegur fyrir
Tarzanleiki.
Garðurinn er ekki nógu vel
girtur. Um hann þarf sýnilega að
vera mann- og gripheld girðing
og tekst vonandi að koma henni
upp fyrir næsta vor.
Milli skrúogarðsins og sund-
laugarinnar er melur. Hefur það
í rnörg ár vakað fyrir forráða-
mönnum bæjarins að stækka
skrúðgarðinn vestur að sundlaug-
arsvæðinu og gera úr þessu einn
stóran og fagran garð. Ekki hef-
ur enn orðið af framkvæmdum,
nema hvað nokkuð hefur verið
unnið með jarðýtu á melnum. En
nú hefur skrúðgarðaarkitekt tek-
ið að sér að skipuleggja svæðið og
lofar að skila verki sínu að vori
og mætti þá gera sér vonir um,
að næsta ár verði hægt að vinna
þarna að framkvæmdum.
Austasta hús við Miðstræti er
Sigmundarhúsið. Þar er skósmíða-
verkstæði og mun Valgeir skó-
smiður vera eini skósmiðurinn á
Austurlandi. Við það hús, eins og
fleiri hús við Miðstræti, er falleg-
ur garður.
Við erum nú komin á gatnamót
þar sem mætast Miðstræti, Kvía-
bólsstígur og Sverristún. Við
höldum austur Sverristún unz við
komum á önnur gatnamót þar sem
mætast Sverristún, Þiljuvellir og
Mýrargata. Við beygjum til vinstri
og höldum vestur Þiljuvelli. Aust-
asti hluti vegarins var gerður í
sumar.
Flest hús við þessa götu eru ný
eða nýleg. Vegurinn er .kenndur
við býlið Þiljuvelli þar sem lang-
amma mín bjó fyrst manna við
mikla örbirgð. Á bæinn féll snjó-
flóð seint á öldinni sem leið og
birtist fyrir nokkrum árum í
jólablaði Austurlands frásögn
Haralds Brynjólfssonar af því.
Þórsmörk er stórt og veglegt
timburhús, sem Páll Þormar lét
byggja og bjó í, en nú býr Ölver
Guðmundsson þarna. Við húsið er
stór garður með hávöxnum trjám.
Samhliða Þiljuvöllum og nokkru
norðar eru Blómsturvellir. Er sú
gata enn ekki nema hálflögð. Við
þá götu er bærinn að láta byggja
barnaheimili. Verður það mikil
bygging og skapar mjög góð skil-
yrði til að annast um yngstu
borgarana.
Lítið er um garða við Þiljuvelli
enn sem komið er, enda húsin
flest nýleg og lítið svigrúm verið
til garðræktar. Heizt er að geta
garðs Halldórs Jóhannssonar, en
þar er mikið af háum og velvöxn-
um trjám. Stefán Þorleifsson,
Steingrímur Guðnason og Reynir
Zoega hafa líka gert þokkalega
garða við hús sín.
Garðar þeirra Axels Óskarsson-
ar og Sigfúsar Guðmundssonar
við Blómsturvelli munu verða til
mikillar prýði þegar þeir eru
orðnir nokkru eldri. Hefur mikil
vinna verið lögð í þá og allar
horfur á, að það erfiði skili góð1-
um arði, þó að hann verði kannski
ekki metinn til fjár. Garður Þór-
arins Sveinssonar við sömu götu
er fallegur, enda orðinn gamall.
Þegar við höfum gengið Þilju-
velli á enda, komum við á gatna-
mót Þiljuvalla, Hlíðargötu og
Hólsgötu. Við beygjum til vinstri
og höldum niður Hólsgötuna. Á
vinstri hönd er íbúðarhús, sem
Byggingafélag alþýðu hefur reist
og eru þar fjórar íbúðir. Hinum
megin við götuna er Verzlun Að-
alsteins Halldórssonar í litlu
timburhúsi og litlu austar eru
höfuðstöðvar Baldurs Böðvars-
sonar, útvarpsvirkja og viðgerðar-
manni fiskileitartækja. Við þessa
götu er sjómannastofan, sem áð-
ur hefur verið á minnzt, og rak-
arastofa Björns Steindórssonar,
sem mun vera eina rakarastofan á
Austurlandi og er þar oft þröngt
setinn bekkurinn, einkum í land-
legum á síldveiðitímanum. Björn
vinnur þarna einn og afkastar
miklu verki.
Þarna er líka íbúðarhúsið Hóll,
reisulegt timburhús, sem gatan er
við kennd. Og litlu austar er
Lundur, þar sem Síldarvinnslan
hf. hefur nú skrifstofur sínar.
Við erum nú aftur komin á
gatnamótin, sem við hófum göng-
una frá og lengra verður ekki
komist að sinni. B.Þ.