Austurland - 26.11.1965, Blaðsíða 1
Amturlmd
Málgagn sósíalista á Austurlandi
15. árgangur. Netekaupslað, 26. nóvember 1965. 46. tölublað.
Um menníaskóla á
Auslurlandi
Breyttir tímar
Eitt af einkennmn nútíma
þjóðfélags eru sívaxandi krö.fur
til fólks um almenna menntun og
sérfræðiþekkingu. Er nú svo
komið, að hjá mörgum bjóðum er
litið á framlög til skólamála og
visindaiðkana sem hina arðvæn-
legustu fjárfestingu, er skiU sér
í Lættri afkomu þjóðarheildarinn-
ar fyrr en varir. Hinar ótölulegu
tækninýjungar síðustu hundrað
ára eru beint eða óbeint ávöxtur
slíkrar fjárfestingar, og sú gjör-
bylting í atvinnuháttum, sem
siglt hefur í kjölfarið, útheimtir
kunnáttu og þekkingu af hverjum
starfandi einstaklingi í áður ó-
þekktum mæli. Segja má, að hér
sé um einskonar keðjuverkun að
ræða, sem ekki verður stöðvuð,
nenr.a þá með því ao hneppa alla
þjóðfélagslega framvindu í fjötra,
en sh'kt mun af fáum talið gjör-
legt eða æskilegt.
Tækniöldin hófst síðar hér á
íslandi en hjá flestum nágranna-
þjóðum okkar, og lágu til þess
ýmsar orsakir. En nú er einnig
hér sá tími að mestu liðinn, er
sonur gat lært það sem þurfti til
verka af föður, kynslóð af kyn-
slóð, án annarrar skólagöngu en
þeirrar, sem kennd er við lífið
sjálft. Enn má kannski segja, að
við búum við nokkurs konar milli-
bilsástand í þessum efnum, mjög
misjafnt eftir atvinnugreinum, en
þeim mönnum fer samt óðum
fækkandi, sem í alvöru taka sér
hið forna íslenzka máltæki um
bókvitið og askana í munn, enda
fjölgar stöðugt þeim dæmum í
kringum okkur, sem bera vitni
um hið gagnstæða. Rannsóknir og
störf íslenzkra vísinda- og
menntamanna hafa þegar skilað
stórfelldum hagnýtum árangri,
þrátt fyrir erfið og ófullkomin
starfsskilyrði, sem þeir hafa
mátt búa við1 í flestum tilvikum.
Allir viðurkenna þann hlut, sem
fiskifræðingarnir eiga í stór-
auknum sjávarafla. íslenzkir
meinafræðingar hafa fimdið upp
lyf við skæðum sauðfjársjúkdóm-
um, búfé og nytjapiöntur hafa
verið kynbætt, og nú binda bænd-
nr miklar vonir við rannsóknir
sérfræðinga á orsökum kal-
skemmda. Er þá fátt eitt talið.
En slíkar augljósar staðreyndir
valda því, að æ fleiri átta sig
á nauðsyn staðgóðrar almennrar
menntunar og að sá hópur, sem
áfram heldur á menntabrautinni
í sérskólum og æðri menntastofn-
unum, þarf að stækka verulega
frá því sem nú er. Öll viljum við
stefna að því að búa betur í hag-
inn fyrir sjálf okkur og afkom-
endur okkar, en hversu til tekst
í þeim efnum, er ekki hvað sízt
undir því komið, að við bætum
og tryggjum eftir fremsta megni
menntunaraðstöðu uppvaxandi
kynslóða. Sú aðstaða þarf að ná
til allra án tillits til þess, hvar
þeir eru í sveit settir, og þau
byggðarlög eða landshlutar, sem
kynnu að dragast verulega aftur
úr í þeim efnum, eiga litla fram-
tíð fyrir sér.
Lög imi menntaskóla
Á liðnu vori voru samþykkt á
Alþingi „Lög um breytingu á
lögum nr. 58/1946 um mennta-
skóla“. Þar eð lög þessi eru eng-
in langloka og varða okkur Aust-
firðinga talsvert, þykir okkur
hlýða að birta þau hér í heild:
1. grein
Menntaskólar skulu vera sex,
tveir í Reykjavík, einn á Akur-
eyri, einn á Laugarvatni, einn á
ísafirði og einn á Austurlandi.
Heimiit er að stofna fleiri
menntaskóla í Reykjavík og ná-
grenni.
Menntaskólar utaa Reykjavik-
ur eða nágrennis skulu vera
beimavistarskólar. Heimilt er að
koma framangreindum skó’um á
fót í áföngum, bæði að þvi er
varðar kennslu og bygging i hús-
næðis fyrir þá.
Heimilt er menntamálaráðu-
neytinu að koma á fót kennsiu í
námsefni fyrsta bekkjar mennta-
skóla vio gagnfræðaskóla, þar
sem nemendafjöldi og önnur skil-
yrði gera slíka ráðstöfun eðlilega
og framkvæmanlega.
Kostnaður við stofnun og
rekstur menntaskóla greiðist úr
ríkissjóði, svo og kostnaður við
menntaskóladeildir, er komið
kann að verða á fót við gagn-
fræðaskóla samkvæmt heimild
þessarar lagagreinar.
2. grein.
Lög þessi öðlast þegar gildi.
Af þeim menntaskólum, sem
um er rætt í lögum þessum, eru
þrír til staðar, þ. e. í Reykjavík,
á Akureyri og á Laugarvatni.
Verið er að reisa nýjan mennta-
skóla við Hamrahlíð í Reykjavík,
og er gert ráð fyrir, að hann
taki til starfa næsta haust.
Verða þá komnir þrír mennta-
skólar í Sunnlendingafjórð.Ungi
og einn á Norðurlandi. Enn er
hinsvegar óráðið, hvenær lögin
um stofnun menntaskóla vestra og
eystra komast á framkvæmdastig,
en rétt er að geta þess, að á fjár-
lagafrumvarpi fyrir næsta ár er
reiknað með 800 þús. kr. fram-
lagi til hvors um sig. Það fé
hrekkur þó vitanlega skammt,
enda er hugmyndin að ráðstafa
því sem láni til framkvæmda við
Hamrahlíðarskólann en skal til-
tækt síðar, er bygging hinna skól-
anna hefst. Þótt málið sé ekki
lengra á veg komið en þetta, er
hin lagalega undirstaða hér með
fengin, og er það hald okkar, að
með henni hafi verið stigið all
merkt spor í menntasögu fjórð-
ungsins.
Tímabær ráðstöfun
Áður en lengra er haldið, er rétt
að gera sér grein fyrir, hvort við-
unandi grundvöllur muni fyrir
hendi til að stofna menntaskóla
hér á Austurlandi í náinni fram-
tíð, en um það kunna skoðanir
að vera nokkuð skiptar. Hafa
heyrzt raddir um, að nemenda-
fæð og skortur á hæfum kennur-
um og nauðsynlegum aðbúnaði
muni standa slíkri stofnun fyrir
þrifum,
Menntaskóli þarf að geta mynd-
að samstæða, lífræna heild og
vera sjálfum sér nógur um fleira
en húsnæði og kennslukrafta.
Er það álit flestra, sem gjörst
til þekkja, að sæmilegur rekstr-
argrundvöllur fáist ekki fyrir
menntaskóla með færri nemend-
um en 200, en hinsvegar sé ó-
æskilegt að fjöldi nemenda fari
mikið yfir 500. Á síðustu árum
hafa að jafnaði um 40—50 ung-
menni úr Austfirðingafjórðungi
Framh. á 2. síðu.
Leiksýningum
L. N. vel tekið
Leikfélag Neskaupstaðar hefur
nú sýnt leikritið Svört á brún og
brá sjö sinnum við góða aðsókn
og ágætar undirtektir.
Tvær sýningar hafa verið hér
í bænum, og eru fvrirhugaðar a.
m. k. tvær sýningar hér enn, önn-
ur þeirra barnasýning. Verður
hún sennilega sunnudaginn 5.
desember.
Um síðustu helgi brá leikflokk-
urinn svo á leikför til nærliggj-
andi staða. Á föstudagskvöld var
sýning á Eskifirði fyrir fullu húsi.
Á laugardag voru tvær sýningar
á Iðavöllum, mjög vel sóttar. Var
fyrri sýningin miklu fjölsóttari,
þar sem nemendur og kennarar
Eiða- og Hallormsstaðaskóla
fylktu þar liði.
Á sunnudag voru svo tvær sýn-
ingar á Reyðarfirði.
Hafa nú þegar séð leikritið um
1.100 manns.
Fyrirhugaðar eru þrjár sýning-
ar um þessa helgi. Annað kvöld
verður sýnt á Vopnafirði og á
sunnudag verða tvær sýningar á
Seyðisfirði.
Leikflokkurinn mun leggja af
stað sjóleiðis til Vopnafjarðar um
hádegi á imorgun.
Árshátíð kvenié-
lag&ins Nönnu
Síðastliðinn laugardag hélt
Kvenfélagið Nanna sína árlegu
árshátíð.
Eins og venjulega var vel til
hennar vandað, bæði um veiting-
ar og skemmtiatriði.
Meðan á borðhaldi stóð fóru
fram skemmtiatriði á leiksviði.
Þar söng blandaður kór undir
stjórn Jóns Mýrdal. Þá lék Jón
Mýrdal á flygilinn klassíska
músík og að lokum var gaman-
þátturinn Geimfarinn fluttur.
Guðrún Sigurjónsdóttir, for-
maður félagsins, setti samkom-
una og stjórnaði henni.
Að loknu borðhaldi hófst svo
hinn fjörugasti dansleikur, sem
stóð fram eftir nóttu.
Samkomugestir voru á þriðja
hundrað.
Haft er í
flimtingum
Að ennþá sé aftur genginn
Austri með hverfandi sól.
Hfve lengi hann lifir, veit enginn
en iíklega þó hann gól.
—o—-
En trúlegt við munum þó telja
hann tærist er vora fer,
því voilúmar tíðast sér velja
véin, sleni skuggana ber.