Austurland - 16.02.1968, Síða 1

MÁLGAGN ALÞYÐUBANDALAGSINS A AUSTURLANDI
18. árgangur. Neska ipstað, 16. febrúar 1968. 7. tölublað.
Gerum forsetahosningarnar að bordttu
Jyrir þjóðaratkvieðaðreiðslu um djrrnn-
haldandi aðild að Notó
Fyrir nokkrum vikum var að
því vikið hér í blaðinu, að í vor
ættu íslendmgar að kjósa sér
þjóðhöfðingja til næstu fjögurra
ára og á það drepið, að nauðsyn
bæri til þess að íhaldsandstæðing-
ar sameinuðust um forsetafram-
boð. Þótt nokkuð hafi síðan verið
um málið rætt manna á meðal og
í blöðum, ríkir þó um það hættu-
lega mikið tómlæti og engu er
líkara en hér sé um feimnismál
stjórnmálaflokkanna að ræða.
Sú hættulega skoðun, að for-
setakosningar séu ómerkileg at-
höfn og að litlu máli skipti hver
til forsetatignar velst er uggvæn-
lega útbreidd. Þessi hugsunar-
háttur hefur leitt til þess, að sú
hefð hefur skapazt, að ekki er
boðið fram gegn ríkjandi forseta
að kjörtímabili hans liðnu. 1
reynd er því forsetinn kosinn ævi-
langt, eða svo lengi, sem hann
sjáifur vill gegn embættinu. Þessa
hefð þarf að brjóta á bak aftur
áður en hún verður of rótgróin.
En menn skyldu varast að líta
á forsetakosningarnar sem einskis
verða athöfn. Forsetakosningar
eru mjög þýðingarmiklar og í vor
sérstaklega örlagaríkar.
Gunnar Thoroddsen mun ekki
bjóða sig fram í nafni Sjálfstæð-
isflokksins, til þess er hann of
mikill diplomat. Með því að bjóða
sig fram án þess að vera opin-
berlega á snærum neinna stjórn-
málasamtaka, hyggst hann ná inn
í raðir stjórnmálaandstæðinga
sinna og til þeirra, sem ekki eru
í neinum flokki. En eftir að dr.
Bjarni hefur lýst yfir stuðningi
við Gunnar, verður hann í reynd
frambjóðandi Sjálfstæðisflokksins,
enda lengi verið í fremstu röð
forustumanna hans sem þingmað-
ur, ráðherra, borgarstjóri og mið-
stjórnarmaður. Gunnar verður
því fulltrúi þess hluta þjóðarinn-
ar, sem vill aukin áhrif erlends
fjármagns i atvinnulífi Islend-
inga, áframhaldandi hersetu og
áframhaldandi aðild að Nato,
hernaðarbandalagi undir stjórn
Bandaríkjanna. Sem alþingismað-
ur og ráðherra hefur Gunnar átt
hlut að því að leiða allt þetta
yfir þjóðina.
En andstæðingar alls þessa,
andstæðingar hernámsins, aðild-
arinnar að Nato og valdatöku er-
lendra auðhringa í atvinnulífi ís-
lendinga, hljóta að taka upp bar-
áttuna, einnig á þessum vett-
vangi. Við krefjumst þess af leið-
togum okkar, að þeir sem allra
fyrst taki afstöðu til forsetakosn-
inganna og gefi okkur til kynna
hvaða manni þeir ætla að tefla
fram.
Á næsta ári — 1969 — fellur
Nato-samningurinn úr gildi og þá
höfum við, sem og aðrar þjóðir,
sem ánetjazt hafa þessu hernað-
arbandalagi, gullið tækifæri til að
losa af okkúr böndin. Að öllu ó-
breyttu mun Aþingi, eins hljóð-
lega og kyrrlátlega og unnt er,
framlengja samninginn. Það er
það, sem þarf að hindra. Það
verður að tryggja rétt þjóðarinnar
tll þess að ráða málinu til lykta.
Henni hefur aldrei verið unnt
þess réttar, að taka afstööu til
þess í þjóðaratkvæðagreiðslu. En
einmitt forsetakosningarnar geta
skipt sköpum í þessum efnum.
Við eigum að snúa forsetakosn-
ingunum upp í baráttu fyrir því,
að þjóðin fái í allsherjaratkvæða-
greiðslu að skera úr um það,
hvort á íslandi skuli áfram vera
her eða ekki — hvort ísland sknili
áfram vera aðili að hernaðar-
bandalagi með öllum þeim ógnum,
sem af slíku geta leift.
Ég fyrir mitt leyti á erfitt með
að greiða atkvæði öðru forseta-
efni en þ\ í, sem lýsir yfir því, að
það muni beita valdi sínu til þess
að láta fara fram þjóðaratkvæða-
greiðslu um áframhaldandi aðild
að Nato, þcgar ák\ æði samnings-
ins heimila úrsögn, en það er á
næsta ári.
Það er ekki til mikiis mælzt, að
svona yfirlýsing verði látin í té.
Forsetaefni getur gert það án
þess að láta uppi persónulega af-
stöðu til aðildar að Nato, aðeins
að hann vilji unna þjóðinni þess
réttar, að taka sjálf ákvörðun
í þessu örlagarika máli.
Vera kann, að ýmsir telji óvið-
kunnanlegt að forsetaefni gefi yf-
irlýsingar af þessu tagi. En ég
mótmæli því harðlega að forset-
inn eigi endilega að vera einhver
tuska, sem gerir ekki annað en
honum er sagt að gera. É|g mót-
mæli því að forsetinn megi ekki
láta uppi persónulega skoðun í
neinu máli og að hann megi aldrei
eiga frumkvæði að neinum mál-
um. Hlutverk forsetans á sannar-
lega að vera annað og meira en
að undirskrifa misjafnlega gáfu-
leg lög og tilskipanir, eða að
halda veizlur og heimsækja aðra
þjóðhöfðingja. Forsetinn á öllum
öðrum fremur að hafa vakandi
auga á öllum þeim hættum, er
ógnað gætu sjálfstæði og tilveru
þjóðarinnar og hann á að höfða
til þjóðarinnar ef hann telur AI-
þingi og ríkisstjórn fara inn á
brautir, sem leitt gætu til þess,
að sjálfstæðið glataðist. I sjálf-
stæðismálinu á forsetinn Öðrum
þræði að vera fulltrúi þjóðarinn-
ar gagnvart Alþingi og ríkis-
stjórn, sífellt á verði og reiðubú-
inn til að leita fulltingis þjóðar-
innar, ef hann telur löggjafann
kominn inn á hættulegar brautir.
Slíkur forseti væri annað og
meira en toppfígúra og veizlu-
stjóri íslenzka ríkisins.
Athyglisvert er, að þeir menn,
sem fram að þessu hafa farið
með forsetavaldið, hafa aldrei
sýnt neina tilburði í þá átt, að
skjóta örlagaríkum deilumálum
undir úrskurð þjóðarinnar. Þeir
hafa sýndega litið svo á, að for-
setaembættið ætti að gegna því
hlutverki einu í stjórnskipan lýð-
veldisins, að stimpla lög og til-
skipanir.
Fjölda margir menn, sem and-
stæðingar hernáms og hernaðar-
bandalaga geta sameinazt uní,
eru að sjálfsögðu til, þótt ekki
Framh. á 3. síðu.
Ihlii hreppukritur
I Austurlandi frá 10. nóv. sl.
eru á forsíður „Fréttir frá Reyð-
arfirði“. Þriðji kapítuli ber heitið
Hreppakritur. Þarna er hreyft
v ðkvæmu máli og því rétt að
gefa örfáar frekari skýringar.
Eins og kunnugt er, þá get-
ur Félagsmálaráðuneytið breytt
mörkum milli hreppa ef báðar
viðkomandi hreppsnefndir óska
þess. Fyrir eina tíð þurfti sam-
þykki sýslunefndar. Hreppsnefnd-
ir á Eskifirði hafa oftsinnis áður
óskað eftir tilfærslu hreppamarka
miili Reyðarfjarðar og Eskifjarð-
ar, en aldrei náð fram að ganga.
Rök:n fyrir þeirri ósk er augljós
þeim er þetta mál varðar fyrst
og fremst, svo óþarft er að fjöl-
yrða þar um.
Á tveim viðræðufundum um
mál þetta o. fl. hefur hreppsnefnd
Reyðarfjarðarhrepps viðurkennt
land’.eysi Eskifjarðarhrepps, en
varla léð máls á tilfærslu hreppa-
markanna og alls ekki á hinum
síðari fundi, þeim sem vitnað er
til í áðurnefndri grein frá 10. nóv.
Treysti hreppsnefnd Rfj.hrepps
sér ekki til að ganga þar gegn
vilja íbúanna í Kálkinum, „meðal
annars“, eins og seg r í greininni.
Kunnugir vita, að hér er aðeins
um fyrirtekt að ræða hjá þeim
íbúum Rfj.hrepps er Kálkinn
byggja. í þau 60 ár sem liðin eru
síðan Rfj.hrepp h:num forna var
skipt, hafa þeir sótt allt sitt til
Framh. á 3. síðu.
Þorramótið
Fyrsta skíðamót vetrarins,
Þorramótið, var haldið í Oddsdal
um síðustu helgi.
Keppt var í svigi í þrem flokk-
um karla. Úrslit urðu sem hér
seg'r:
I. fl. 17 ára og eldri:
1. Ómar Björgólfsson 45.9—40.3
samtals 86.2.
2. Rúnar Jóhannsson 47.9—47.1
samtals 95.0.
3. Þórleifur Ólafsson 52.7—46.1
samtals 98.8.
II. fl. 14—17 ára:
1. Rúnar Árnason 41.0—39.9
samtals 80.9.
2. Jón Ævar Haraldss. 44.1—43.7
samtals 87.8.
3. Sig. Sveinbjörnsson 50.3—53.7
samtals 104.
IH. fl. 11—14 ára:
1. Sigurbergur Kristj.s. 37.6—34.1
samtals 71,7.
2. Sigurður Birgisson 38.0—36.4
samtals 74,4.
3. Þorleifur Stefánsson 39.1 40.0
samtals 79.1.
Þátttakendur voru 20. Braut
tveggja eldri flokkanna var 38
hlið, en braut yngsta flokksins
22.
Næsta möt verður Skóiamót
Gagnfræðaskólans og fer fram 25.
febíúar.