Austurland - 22.03.1968, Blaðsíða 2

2
AUSTURLAND
N'eskaupstað, 22. marz 1968.
Verkföllunum lokið
Framh. af 1. síðu.
sama næturvinnukaup og greitt
hefur verið frá 1. des.
Samningurinn gildir til næstu
áramóta, en framlengist um 6
mánuði í senn, sé honum ekki
sagt upp með mánaðar fyrirvara.
Eins og sjá má af framansögðu
eru þessar kaupgreiðslureglur
býsna flóknar, en bót er í máli að
þær gilda svo til um land allt og
getur því ASÍ gefið út kaupskrár,
sem gilda fyrir nær alla meðlimi
þess. Í,
Takmarkið íjarlægðist.
Um langt skeið hefur það verið
takmarlc verklýðssamtakanna, að
koma kaupgjaldsmálum í það
horf, að verkafólk hefði eðli'legar
þurítartekjur fyrir dagvinnuna
eina sarnan. Við þessa nýjustu
samninga hafa samtökin fjarlægst
þetta mark til muna, því enginn
getur neitað því, að samið var
um kjaraskerðingu. Þessi stað-
reynd hlýtur að leiða til aukinnar
ásælni verkafólks í yfirvinnu,
jafnframt því, sem atvinnurek-
endur munu fúsari til að láta
slíka yfirvinnu í té, þar sem bilið
á milli dagvinnu og yfirvinnu hef-
ur mjókkað til muna hvað laun
snertir.
Lærdómar verkiallsins.
Fyrir verklýðssamtökin var þetta
verkfall, eins og reyndar öll önn-
ur verkföll, mjög lærdómsríkt. Hér
verður ekki farið í neina allsherj-
ar úttekt á lærdómum baráttunn-
ar; verður þó drepið á örfá atriði.
1. Enda þótt verkföllin hafi að
þessu sinni verið víðtækari en
nokkru sinni fyrr, voru fjölmörg
verklýðsfélög sein á sér til að
hlýða kalli heildarsamtakanna og
sum hlýddu því alls ekki. Flest
félög á vertíðarsvæöinu miðuðu
verkfallsboðun sína auðsjáanlega
við það, að verkföllin yrðu um
garð gengin áður en til verkfalls
kæmi. Þetta sýnir, að hugsunar-
háttur fólksins í verstöðvunum er
slíkur, að vonlaust er að halda
uppi langvinnum verkföllum á
miðri vertíð. Sá tími ætti að vísu
að vera vel valinn til þess að
knýja fram skjóta lausn, en á
meðan hugsunarhátturinn ekki
breytist, á að sneiða hjá verkföll-
um á miðri vertíð. Þau átök eiga
að fara fram í vertíðarbyrjun. Þá
er allt auðveldara viðfangs en eft-
ir að allt er komið í fullan gang
og veiðigleðin hefur gagntekið
hvern mann.
Þurfi að koma til verkfallsá-
taka næsta ár, á að láta þau
verða þegar er samni'nguriim
gengur úr ,gildi um áramót.
2. Þá hafa verkföilin sannað, að
enda þótt verkföllin hafi verið
víðtækari en nokkru sinni áður,
r>fU verklýðssamtukin tn n U:k;
fær um að heyja allsherjarverk-
föll. Alltof mörg verklýðsfélög
skárust úr leik eða drógu verk-
fallsboðun á langinn.
Mikið starf bíður heildarsam-
takanna að vinna bug á þessari
veilu. Það þarf að treysta sam-
tökin svo, að þegar á þarf að
halda leggi þau ö,ll niður Vinnu
samtímis og hefji ekki vinnu aft-
ur fyrr en samið liefur verið alis
staðar. Þessara samtaka er enn
brýnni þörf vegna þess hve harð-
svíruð og ófyrirleitin samtök at-
vinnurekenda eru orðin,
3. Langt er frá því að verka-
fólk hafi öðlazt þann skilning á
gildi stéttarbaráttunnar, sem
nauðsynlegur er og bíður þar
verklýðssamtakanna mikið upp-
eldisstarf, sem allt of lengi hefur
verið vanrækt.
Þessi stéttarlegi vanþroski kom
áþreifanlega í ljós í verkfallssöfn-
uninni hér í bænum. Hér hafði
verið samið og menn unnu nótt
og dag. Þegar leitað var til verka-
fólksins með fjárframlög til
styrktar verkfallsmönnum voru
undirtektir mjög misjafnar. Marg-
ir sýndu málinu fullan stuðning,
og lögðu fram myndarlegar upp-
hæðir og hétu meiru, ef fram-
hald yrði á verkföllunum. Aðrir
tóku þessu dauflega, enn aðrir
illa og sumir skopuðust að. Á
söfnunarlistunum, sem gengu
milli manna á vinnustöðvunum,
mátti sjá 100 krónu menn, 50 kr.
menn ,nöfn annarra sáust alls
ekki, þeir voru engrar krónu
menn. — Ég get ekki varizt þeirri
hugsun, að svo sem mánaðarverk-
fall væri þarfur skóli fyrir þessa
menn.
Það voru ekki sízt menn, sem
ekki tilheyra verkafólkinu, sem
létu fé af hendi rakna til verk-
fallssöfnunarinnar, meira að segja
nokkrir sem skrifuðu sem at-
vinnurekendur undir samninginn
6. marz.
Verkafólkið almennt hefur
sýnilega ekki gert sér grein fyr-
ir því, að verkföllin voru háð fyr-
ir hagsmunum allra launþega í
landinu, einnig þeirra, sem þegar
höfðu samið. Óslgur í verkfalllilnu
hlaut að leiða til kauplækMunar
almennt og þá hefðu samningarn-
ir hér ekki staðið lengur en til
1. júní, og kannski er sigurinn
ekki nægilega stór til þess að
verkafólk í Neskaupstað fái hald-
ið hlut sínum eftir 1. júní.
Þetta skilningsleysi sýnir líka,
að nauðsynlegt er fyrir verklýðs-
félögin, að koma á fót öflugum
verkfallssjóðam, svo ekki þurfi að
treysta á söfnun meðan á verk-
föllunum stendur. Og þá þyrfti
að koma því svo fyrir, að fram-
lög í sjóðinn yrðu ákveðinn
hundraðshluti af kaupi og kæm-
uct' bá beir, scm vilja láta aðra
berjast fyrir sig, ekki hjá því að
leggja sitt af mörkum.
Hin 10 boðorð ríkisstjórn-
arinnar
1 sambandi við lausn verkfall-
anna sendi ríkisstjórnin frá sér
yfirlýsingu í framhaldi af við-
ræðum hennar við fulltrúa þeirra,
sem í verkföilunum áttu. Yfirlýs-
ingin er í 10 liðum og flest at-
riði hennar þannig, að um vilja-
yfirlýsingu er að ræða, en engar
skuldbindingar. Veltur að sjálf-
sögðu mest á vilja ríkisstjórnar-
innar þegar til framkvæmdanna
kemur, en fyrirfram er ekki á-
stæða til mikillar bjartsýni. Þó má
finna í þessari yfirlýsingu mjög
þýðingarmikil atriði, sem telja
verður skuldbindandi.
Verður nú hér á eftir gerð stutt
grein fyrir boðorðunum hverju
fyrir sig.
1. Skipuð verður atvinnumála-
nefnd með fulltrúum ríkisstjórn-
arinnar, Alþýðusambandsins og
Vinnuveitendasambanasins. „Hlut-
verk nefndarinnar skal vera að
fylgjast sem bezt með þróun
vinnumarkaðarins og horfum í
atvinnumálum, gera tillögur um
þær umbætur, sem nauðsyníegar
reynast, og leggja á ráð um
framkvæmd þeirra tillagna".
Hér er aðeins um að ræða ráð-
gefandi nefnd, valdalausa og án
allra fjárráða.
2. Ríkisstjórnin mun láta hraða
athugunum um byggingu togara
og jafnframt athuga um nýsmíði
fiskibáta.
3. Stuðlað verður að sem beztri
skipulagningu síldveiða á fjarlæg-
um miðum næsta sumar og síld-
arflutningar auknir, svo og greitt
fyrir þorskveiðum þeirra báta á
vor- og sumarvertíð, sem áður
hafa stundað síldveiðar á þessum
tíma.
4. Athugað verði hvaða ráð-
stafanir er hægt að gera til að
auka innanlandslandanir togara
og hvað unnt er að gera til þess
að togarar, sem nú er ekki haldið
til veiða, komist í rekstur.
5. Unnið skal að því að tryggja
fjármagn til að lána kaupendum
véla og tækja, sem smíðuð eru
hérlendis.
6. Athuguð verði atvinnumál
unglinga, sem eru við nám, og
stuðlað að ráðstöfunum til að
tryggja sumarvinnu þeirra.
7. Ríkisstjórnin mun „beita sér
fyrir hækkun á bótagreiðslum
vegna atvinnuleysis og öðrum
lagfæringum á bótarétti". Ekki
verður annað séð, en að hér sé
um beina skuldbindingu að ræða.
Hækkun bóta er nauðsyníeg og
sjálfsögð, en eigi er síður nauð-
synlegt að nema úr lögunum
skerðingarákvæði, seni gerir það
að verkum, að nienn geta gengið
atvinnulausir mánuðum saman án
þess að fá bætur. Frumvarp, flutt
af Alþýðubandalagsmönnum, þess
efnis, að afnema skerðingar-
ákvæðið, liggur nú fyrir AlþingL
8. Ríkisstjórnin mun Ieggja fyr-
ir Alþingi tillögu um breytingu á
vísitöluákvæðum húsnæðislána.
Stefnt verði að því, „að vísitölu-
breyting íbúðalána verði ekki
hærri en nemi lielmingi breyting-
arinnar á almennum kauptöxtum
verkafólks“. Þessi kjiir gildi uni
ÖU lán, er veitt liafa veríð síðan
kcríisbreytingiii var gerð 1964.
Hér er um geysimikið hags-
munamál að ræða, ekki aðeins
fyrir verkafólk, heldur alla, sem
tekið hafa húsnæðislán síðan
1964, og sem eftir eiga að fá slík
lán.
Alþýðubandalagið hefur á
hverju þingi frá því íbúðalánin
voru bundin vísitölunni, flutt
frumvarp um afnám þeirra á-
kvæða, en talað fyrir daufum eyr-
um. Nú hefur hálfur sigur unnizt,
því þennan lið yfirlýsingarihnar
verður að telja bindandi.
9. Byggingasjóði verði gert
kleift að haga greiðslu lána þann-
ig, að lán, sem greiða átti eftir
15. sept. verði greidd fyrir 15.
júlí, án þess að biðtími lengist.
10. Teknir verði til athugunar
nýir tekjustofnar fyrir Bygginga-
sjóð.
—o----
Og nú verður fróðlegt að sjá
hversu mörg hinna 10 boðorða
sinna ríkisstjórninni tekst að kom-
ast hjá að brjóta.
Flest fjalla bpðorðin um hin
mikilvægustu mál, eins og vera
ber. Ég legg mest upp úr 7. og 8.
boðorðinu vegna þess, að ég tel
þau fela í sér ótvíræðar skuld-
bindingar, sem ríkisstjórnin getur
ekki skotið sér undan að standa
við.
Forsetafromboð
Framh. af 1. síðu.
Eldjárn sem forsetaefni, og alveg
er óhætt að fullyrða en engan
mann gætu þeir fremur samein-
azt um.
Enn hefur enginn annar en
Kristján Eldjárn tilkynnt fram-
boð sitt og ólíklegt er, að nokkur
annar reyni framboð á snærum
vinstri manna.
Varla er tímabært að spá um
kosningaúrslit, en ég leyfi mér
þó að fullyrða, að sigurmöguleik-
ar Kristjáns séu mjög miklir og
að hann verði að öllum líkindum
næsti forseti íslands.
Kristján er ekki stjórnmála-
maður. Hann er fyrst og fremst
mennta- og vísindamaður. Með
því að velja hann til forseta stað-
festir þjóðin það, að forsetinn
þurfi ekki endilega að vera af-
dankaður þingmaður eða ráð-
herra.
Kristján Eldjárn er áreiðanlega
vel til þess fær að gegna forseta-
embættinu og líklegur til að auka
veg bess inanlands oe utan.