Austurland - 30.08.1968, Side 1

maugagn alþyðubandalagsins a austurlandi
18. árgangur.
Neskaiipstað, 30. ágúst 1968.
35. tölublað.
Tíu dr síðai O-mílnd landhelgii tók gildi
Árið 1958 var viðburðaríkt ár
á íslandi, einkum vegna þeirra
átaka, sem þá urðu um stækk'un
fiskveiðilandhelginnar í 12 mílur.
Það var 30. júní 1958 sem Lúð-
vík Jósepsson, þáverandi sjávar-
útvegsmáiaráðherra, undirritaði
reglugerðina um útfærslu land-
helginnar í 12 mílur. Áður höfðu
átt sér stað hörð átök um málið
innanlands og utan. Atlantshafs-
bandalagið, það hernaðarbanda-
lagið, sem Islendingar eru aðilar
að, reyndi að þvinga Islendinga
til undanhalds og samninga. Og
það kom í ljós, að hér á íslandi,
eins og annars staðar þar sem
reynt er að beita hernaðarlegri
þvingun, voru til menn, sem
reiðubúnir voru til þess að beygja
sig fyrir valdinu og fórna lífs-
hagsmunum þjóðar sinnar. Þessi
þjóðhættulegu öfl var ekki aðeins
að f:nna í liði stjórnarandstæð-
inga, heldur og í hópi stuðnings-
manna ríkisstjórnarinnar. Meira
að segja voru innan sjálfrar rík-
isstjórnarinnar að verki öfl, sem
vildu semja við hernaðarbanda-
lagið um lífshagsmuni Islands.
Þeir voru til viðtals um aö iáta
frumburðarrétt þjóðarinnar af
hendi fyrir baunadisk.
En það var hin einbeitta og ó-
sveigjanlega afstaða Lúðvíks
Jósepssonar, sem kom í veg fyrir,
að undansláttarmennirnir kæmu
fram vilja sínum. En allt þar til
reglugerðin tók gildi 1. sept. (
1958, voru hörð átök um málið
milli íslenzkra stjórnmálamanna,
sérstaklega um afstöðuna til við-
leitni hernaðarbandalagsins til af-
skipta af málinu. En eftir að
reglugerðin tók gildi snerist öll
þjóðin til stuðnings við hana.
Margar þjóðir, og þá fyrst og
fremst bandalagsþjóðir okkar í
Atlantshafsbandalaginu, mót-
mæltu stækkun landhelginnar, en
allar viðurkenndu þær í reynd 12
mílna landhelgina — nema Bret-
ar. Þeir hófu hernaðaraðgerðir
gegn okkur. Þeir sendu herskip á
íslandsmið og létu þau vernda
brezka veiðiþjófa. Bretar gerðu
sig seka um að ræna íslenzkum
varðskipsmönnum og gerðu til-
raunir' til þess að sigla niður ís-
lenzka fiskibáta og varðbáta. —
Það eru nefnilega fleiri en Rúss-
ar, sem kunna þær umgengnis-
venjur við smáþjóðir, að sýna
þeim í fallbyssukjaftana. Og áróð-
ur brezkra blaða og útvarps var
svívirði’egur og oft var engu lík-
ara, en hin fáu og smáu íslenzku
varðskip ógnuðu brezka herskipa-
flotanum með tortímingu.
Það var ekki fyrr en eftir
stjórnarskipti að íslendingar
beygðu sig fyrir vopnavaldi Breta
og ógnunum Atlantshafsbanda-
lagsríkjanna. Þá var gengið að
kröfunni um fríðindi Bretum til
handa innan landhelginnar. Þann-
Allt þetta ár, og raunar lengur,
hafa atvinnufyrirtæki á Austur-
landi átt í miklum og sívaxandi
greiðsluerfiðleikum og er nú víða
fullkomið vandræðaástand ríkj-
andi. Raunar virðist þetta kreppu-
ástand ríkjandi um allt land og
menn almennt uggandi um sinn
hag.
Aflabrestur á síldveiðum og
verðfall á afurðum á mestan þátt
í þe:m erfiðleikum, sem nú er við
að glíma og rætist ekki bráðlega
úr geta afleiðingarnar orðið mjög
alvarlegar. Enn gera menn þó
ráð fyrir síldveiði í haust og vet-
ur, en enn sem komið er er þó
harla lítil hreyfing komin á síld-
ina í átt að landinu. Raunar er
sáralítil veiði norður í höfum og
síldarflutningaskipin hafa ekkert
fengið í langan tíma.
En það er fleira en aflabrestur,
verðfall og lánsfjárkreppa, sem
veldur þessu vandræðaástandi.
Verðlagsþróunin innanlands hef-
ur verið atvinnuvegunum mjög
óhagstæð, ekki sízt frystiiðnaðin-
um. Enda þótt verðlag á hrað-
frystum fiski hækkaði um skeið
ár frá ári, tókst aldrei að koma
frystihúsunum á reksturshæfan
grundvöll. Hækkun verðlags inn-
anlands át alltaf upp verðhækk-
unina erlendis. Þegar svo við
áframhaldandi dýrtíðarvöxt bæt-
ist verðfall á frystum fiski, er
ljóst, að stöðvun verður ekki
forðað til langframa, enda munu
nú allmörg frystihús hafa lokað.
ig var Bretum gert fært að hætta
hernaðaraðgerðum með fullum
sóma. Um hitt var minna hirt, að
það var gert á kostnað Islend-
inga. Frumburðarrétturinn hafði
verið látinn af hendi fyrir bauna-
diskinn.
Hér verður þetta mál ekki rak-
ið lengra, en ástæða er til að
hvetja landsmenn til að festa sér
vel í minni atburðina 1958 og það
sem í kjölfar þeirra fylgdi. Þeir
eru ákaflega lærdómsríkir og
Ekki bætir það úr skák, að
mjög slælega sýnist að því unnið
að selja framleiðsluvörur lands-
manna. Mikið af hraðfrystum
fiski og saltfiski er enn óselt og
sífellt vaxa hinar óseldu birgðir
og eykur það enn á vandann.
Slóðaskapinn í markaðsöflun ber
fyrst og fremst að færa á reikn-
ing ríkisstjórnarinnar á sama
hátt og færa verður á reikning
stjórnarstefnunnar hinn geigvæn-
lega vöxt dýrtíðarinnar.
Ástandið í atvinnumálunum
segir auðvitað skjótt til sín á
öðrum sviðum þjóðiífsins. Tekjur
sjómanna, verkafólks, bílstjóra og
margra annarra starfsstétta
hrapa vitanlega niður. Verzlun og
viðskipti hljóta að dragast sam-
an. Margir eiga á hættu að tapa
eignum sínum, svo sem húseign-
um, sem þeir hafa lagt hart að
sér við að komast yfir. Ymsir
efnalitlir námsmenn neyðast til
að gera stanz á námi sínu. Og
svona mætti lengi telja.
Þjóðfélag;ð er nú í miklum
vanda statt. Því veldur það mönn-
um undrun, með hve miklu jafn-
aðargeði og tómlæti ríkisstjórnin
tekur á málunum. Það er eins og
hún viti ekki af þeim vanda, sem
að steðjar, a. m. k. verður ekki
vart neinnar hreyfingar í þá átt
að reyna að veita viðnám, nema
þá helzt þeirrar yfirlýsingar for-
sætisráðherra. að hann muni
kveðja stjórnarandstöðuna til
björgunarstarfa. Ekki verður
varpa ijósi yfir ýmsa hliðstæða
atburði erlendis.
Síðustu vikurnar hefur mér oft
verið hugsað til þorskastríðsins.
Furðu margt í ofbeldisárás Rússa
á Tékka er svipað árás Breta í
skjóli Atlantshafsbandalagsins á
íslendinga. Og viðbrögð Tékka
minna í mörgu á viðbrögð íslend-
inga þá. Og áróður Rússa nú er
ósköp keimlíkur áróðri Breta þá.
Á þessum tveim árásum er frem-
ur stigsmunum en eðlismunur.
Framkoma stórvelda við smáríki,
sem dirfast að rísa gegn vilja
þeirra, er alls staðar með svipuð-
um hætti.
En minnumst þess, að enn bíð-
ur Islendinga hörð barátta í land-
helg'smálinu. Enn er langt í það
að við fáum umráð yfir land-
grunninu öllu. Og það mark fjar-
iægðist mikið er ríkisstjórnin
gerði svikasamninginn við Breta
og se’.di þeim í hendur sjálfdæmi
um það hvort íslendingum skyldi
heimilt að stækka fiskveiðilög-
sögu sína frekar. Þótt stjórnar-
andstaðan hafi lýst yfir því, að
hún telji þetta lögleysu og að
hún viðurkenni ekki svikasamn-
inginn, munu Bretar halda fast í
þann ,,rétt“, sem samningurinn
veitir þeim.
sagt, að karlmannlega sé við
brugðizt. Líklega verða úrræði
ríkisstjórnarinnar enn sem fyrr
gengisiækkun eða stórkostlegar
skattahækkanir. Og þótt við-
skiptajöfnuðurinn sé nú óhag-
stæður um meira en tvö þúsund
milljónir króna, verður ekki vart
neinnar viðleitni í þá átt að
hverfa að skynsamlegri stefnu í
innflutningsmálum.
Gre;ðsluerfiðleikar einstaklinga
og stofnana bitna mjög harka-
lega á sveitarfélögunum. Sá hugs-
unarháttur hefur lengi verið ríkj-
andi, að láta hið opinbera mæta
afgangi, þegar um greiðslur er að
ræða. Sveitarfélögin verða þess
þá ekki megnug að halda áfram
nauðsynlegum framkvæmdum til
sameiginlegra þarfa þegnanna og
þau eru þess þá ekki umkomin að
halda uppi jafngóðri þjónustu við
þegnana og áður.
Tekjur sveitarfélaga í Austur-
landskjördæmi af útsvörum og
aðstöðugjöldum lækka að öllum
líkindum úr 87 millj. kr. árið
1967 í nálægt 60 milljónir 1968,
eða um næstum þriðjung.
Nokkur brögð eru að því, að
sveitarstjórnir hafi áætlað tekjur
af útsvörum og aðstöðugjöldum í
ár hærri en þau reyndust. Þann-
ig fór það í Neskaupstað, á Seyð-
isfirði og Eskifirði og ef til vill
víðar. Þannig bregðast þessum
sveitarfélögum áætlaðar tekjur.
Og þegar þar við bætast mjög
I Framh. á 2. síðu,