Austurland - 30.08.1968, Blaðsíða 4

4 ' I
AUSTURLAND Neskaupstað, 30. ágúst 1968.
Otryðjj
Alla síðustu viku hefur Tékkö-
slóvakía áfram verið í brenni-
punkti heimsfréttanna og ný tíð-
indi, sem breytt hafa viðhorfun-
um, borizt þaðan daglega. Við
slíkar kringumstæður verða ekki
skrifaðar neinar „sígildar“ blaða-
greinar, en hér verður þó drepið
á helztu viðburði þar til í gær-
morgun.
Hugleiðingar um bakgrunn
þe'rra sögulegu átaka, sem þarna
eiga sér stað, munu birtast áður
langt um líður.
í Tékkóslóvakíu eru vopnin
hætt að tala, þegar þetta er ritað,
að minnsta kosti í bili og vonandi
fyrir fullt og allt. Samningar
bafa verið gerðir milli innrásar-
aðilanna og forustumanna lands-
ins, sem fyrir innrásinni varð,
flókin málamiðlun, sem óvíst er
hvort fær staðizt og hvaða þýð-
ingu mun hafa fyrir framvindu
mála í landinu. Ljóst er þó þeg-
ar, að árásaraðilarnir hafa ekki
farið með þann sigur af hólmi,
sem þeir hugsanlega hafa gert
sér vonir um íyrirfram og ótti
var látinn í Ijós um í síðasta
blaði, að verða kynni niðurstað-
an, það' er myndun ómyndugrar
leppstjórnar í skjóli hernámsliðs-
ins. Eng:r auðsveipnir leppar inn-
rásaraðilanna, sem þeir þyrðu að
byggja á, fyrirfundust í landinu,
og því var þeim nauðugur einn
kostur að taka upp samningavið-
ræður við lögmæt stjórnvöld
landsins, þá forustumenn komm-
únistaflokks Tékkóslóvakíu, sem
þeir höfðu hrakyrt og kallað
svikara við málstað sósíalismans.
Samningaviðræðurnar í Moskvu
stóðu í nær fjóra daga. Lítið sem
ekkert frétt:st um gang þeirra á
meðan, og lengi vel var ekki einu
sinni vitað, hverjir úr ríkisstjórn
Tékkóslóvakíu tækju þátt í þeim
með Svoboda forseta. Sjaldan
munu forustumenn þjóðar hafa
stað'ð í erfiðari samningum og
átt jafn mikið undir stiilingu,
festu og æðruleysi almennings
heima fyrir. Hvort tveggja reynd-
ist traust og einbeitt, tékkósló-
vakíska forustan og bakhjarlinn
heima.
Samkomulagið, sem gert var í
Moskvu, virðist fela í sér eftir-
farandi aðalatriði. Lögmæt stjórn
Tékkóslóvakíu sitji áfrarn að
völdum. Innrásarherinn hætti ,
þegar í stað öllum beinum af-
skiptum af innanríkismálum
landsins og haldi á braut „eftir
því sem eðlilegt ástand kemst á
í Tékkóslóvakíu". Stjórn landsins
fái að halda áfram þeirri stefnu
í frjálsræðisátt, sem miðstjórn
kommúnistaflokksins hafði mark-
að fyrr á árinu og staðfest hafði
verið á fyrri samníngafundum í
Cierna og Brutislaya, ■ mi þú með
hömlum á starfsemi blaða, út-
varps og sjónvarps, a. m. k. hvað
varðar fréttaflutning og skrif um
ríki Varsjárbandalagsins. Tékkó-
slóvakía verður áfram í Varsjár-
bandalaginu og heitir að halda
alla gerða samninga við aðildar-
ríki þess og miða stefnu sína við
hagsmuni kommúnistaríkjanna.
Með þetta samkomulag komu
forustumenn Tékkóslóvakíu heim
sl. þriðjudagsmorgun, kynntu það
þingi og þjóð og hvöttu lands-
menn til stillingar, sem mikið
væri undir komið, að þeir sýndu.
Samningamönnunum var innilega
fagnað, en þegar var ljóst, að
viss atriði í samningum ollu mikl-
um vonbrigðum, meiri en líklegt
var að tekið yrði möglunarlaust,
svo sem nú hefur sýnt sig.
Ymis atriði samningsgerðarinn-
ar eru óljós, einkum hvað varðar
dvalartíma sovézkra hersveita í
landinu og skilyrðin fyrir brott-
för þeirra, svo og umfang þeirr-
ar ritskoðunar, sem fjölmiðlunar-
tæki skulu beitt. Hér höfðu samn-
ingamenn Tékkóslóvakíu orðið að
gera tilslakanir, og einmitt þessi
atriði hafa valdið mestri óánægju
almennngs í landinu. Auðvitað
var hér um nauðungarsamninga
að ræða, en fáir munu þó fyrir
viku hafa gert ráð fyrir, að hag
þjóða Tékkóslóvakíu yrði ekki
verr komið að þeim gerðum en
raun ber vitni. Staðfestu þjóðar-
innar og forustumanna hennar er
þar fyrir að þakka.
Eftir standa innrásaraðilarnir
að vísu með nokkurt kverkatak á
forustu Tékkóslóvakíu en það tak
er dýru verði keypt og óvízt,
hversu lengi það heldur. Þjóðir,
sem fengið hafa slíka eldskírn
sem Tékkar og Slóvakar síðustu
daga og staðizt hana af jafn mik-
illi prýði, eru ekki líklegar til að
hverfa frá stefnumiðum sínum
þrátt fyrir nauðung um skeið.
Yfirlýsingar þeirra Svoboda og
Dubceks við heimkomuna frá
Moskvu um að engar leiðir liggi
til baka frá markaðri stefnu um
mannúðlegan sósíalisma, gefa ekki
til kynna að þar tali bugaðir
menn.
Á miðvikudag gerðust svo þau
tíðindi, að þjóðþing Tékkósló-
vakíu neitaði að fallast á dvöl
hernámsliðs í landinu um óákveð-
inn tíma. Þingið lýsti því yfir, að
hernámið væri ólöglegt og and-
stætt stofnskrá Sameinuðu þjóð-
anna. — Um kvöld;ð flutti svo
Cernik forsætisráðherra útvarps-
ræðu, þar sem hann sagði m. a.,
að forustumenn landsins væru að
semja erindi til stjórna Varsjár-
bandalagsríkjanna fimm, sem að
innráshini stóðu, og yrði farið
fram á brottflutning innrásarherj-
anna innan tiltekins Límu. Ilins
vegar yrðu landsmenn að sætta
sig við eft:rlit með fjölmiðlunar-
tækjum.
Á sama tíma og óánægja með
ofangreind atriði Moskvusamn-
ingsins er ólgandi heima fyrir í
Tékkóslóvakíu og forustumenn
þar eiga erfitt með að halda
þeirri óánægju í skefjum, hefur
Tass-fréttastofan og sovézk blöð
farið hörðum orðum um við-
brögðin við samkomulaginu.
Ómögiúegt er því að segja fyrir
um á þessu stigi málsins, hver
framvindan verður. Með innrás-
inni í landið gripu Sovétríkin inn
í friðsama þróun, sem stjórnvöld
Tékkóslóvakíu höfðu örugg tök á.
Hvort sú verður raunin einnig nú
eftir hernám og nauðungasamn-
inga, verður ekki sagt fyrir um.
Svo mikið er víst, að innrásar-
ríkin f:mm hafa ekki auoveldað
kommúnistum í Tékkóslóvakíu
leikinn við sögulegt og einstætt
umbótastarf þeirra.
Afturhald um lieim allan fagn-
ar leynt og ljóst þeirri íhlutun,
sem Sovétríin og fylgiríki þeirra
hafa gert sig sek um í landinu.
Yfirlýsingar borgaralegra ríkis-
stjórna og íhaldsflokka um sam-
úð og samstöðu með þjóðum
Tékkóslóvakíu og jafnvel komm-
únískum leiðtogum þeirra hljóma
fljótt á litið mjög áþekkt sam-
stöðuyfirlýsingum róttækra flokka
með Tékkóslóvakíu. En ekki þarf
lengi að fletta blöðum eða hlýða
á mál manna til að sannfærast
Nýlega var boðin út bygging á
símstöðvarhúsi í Neskaupstað.
Fimm aðilar hafa sótt um verkið,
þar af tveir af Austurlandi, en
þrír frá Reykjavíkursvæðinu.
Þeir sem sóttu um verkið af
Austurlandi voru Ivar Krístins-
son, byggingameistari, Neskaup-
stað, og fyrirtækið Brúnás á Eg-
ilsstöðum. Tilboð þessara tveggja
aðila voru svo að segja hnífjöfn;
á þeim munaði aðeins 26 þús.
krónum á um 7 milljón króna
verki. Hin tilboðin voru nokkru
lægri og þó munaði innan við 3%
á því tilboðinu að sunnan, sem
tekið var, og tilboðum ívars og
Brúnáss.
Það vekur að vonum mikla at-
hygii, að ástæða skuli þykja til
að ráða menn frá Reykjavíkur-
svæðinu til þess að byggja al-
menn og einföld íbúðarhús, skrif-
stofuhús eða önnur sambærileg
hús austur á landi, en víkja
heimamönnum frá slíkum verkum.
í þessu tilfelli er það ríkið sjálft
um, að hinir fyrrnefndu mæla af
takmörkuðum heilindum. Innrás-
ina í Tékkóslóvakíu ætla margir
að ilota til að koma höggi á þá
pólitíska andstæðinga, sem næst-
ir standa, og er það engin ný
bóla og alþekktur vopnaburður
hér sem annars staðar. Engin
fjöður skal heldur yfir það dreg-
in hér, að innrásin í Tékkósló-
vakíu er áfall fyrir vinstri sinnuð
og friðarsinnuð öfl um allan
heim, og afturhaldi til framdrátt-
ar, að minnsta kosti í bráð. Of-
beldisaðgerðirnar gegn Tékkósló-
vakíu af hálfu stórveldisins i
austri kunna að létta eitthvað á
samvizku þeirra manna, sem skip-
að hafa sér undir siðgæðisfána
stórveldisins í vestri. Dæmi um
það eru andvörp eins guðfræði-
prófessors í Morgunblaðinu sl.
m:ðvikudag, þar sem hann ber
saman „sálarmorðið“ á Tékkum
og saklaust stríð Bandaríkja-
manna í Vietnam.
Tvöfeldnin í málflutningi and-
stæðinga þarf ekki að koma sósí-
alistum á óvart. Og hún má alls
ekki verða til þess að við veigr-
um okkur við að leggja sjálfstætt
mat á atburðina í Tékkóslóvakíu
og endurskoðun afstöðu okkar í
samræmi við fengna niðurstöðu.
Á sósíalistum um heim allan
hvílir mikil ábyrgð. Sú ábyrgð
hlýtur að öllum jafnaði að bein-
ast fyrst og fremst að viðfangs-
efnum eigin lands og þjóðar, en
erlendir viðburðir hvorki geta né
eiga að láta okkur ósnortna, sízt
af öllu þeir, sem varða grundvall-
aratriði í stefnu og samskiptum
verkalýðsflokka og sósíalískra
ríkja. — H. G.
sem í hlut á og er augljóst við
nánari athugun á málinu, að hér
hafa eðlilegir hagsmunir heima-
manna verið fyrir borð bornir.
Tveimur lægstu tilboðunum var
ekki tekið, en þess í stað ákveðið
að sá aðilinn frá Reykjavíkur-
svæðmu skyldi hljóta verkið, sem
átti mjög sambærilegt boð við
heimamanninn.
Nýlega var einnig boðin út
bygging á símstöðvarhúsi á
Hornafirði. Þar fékk heimamaður
verkið, þó að tilboð hans væri um
3% hærra en tilboð Reykjavíkur-
mannsins.
En sama reglan mátti ekki
gilda hér. Hvers vegna? Getur
Ingólfur Jónsson, símamálaráð-
herra, gefið skýringu á því, hvers
vegna hann valdi helmamanninn
á Hornafirði en hafnaði heima-
manni í Neskaupstað?
Fyrir nokkru síðan samþykkti
borgarstjórnin í Reykjavík að hún
teldi rétt að taka fremur tilboð-
Framh. á 2. síðu.
Reykvíkingi falið að byggja
símstöðvarhús í Neskaupstað