Austurland - 31.12.1968, Síða 1

ÆISTURLAND
MALGAGN ALÞÝÐUBANDALAGSIHS A flUSTURLAMPI
18. árgangur. Neskaupsiað, 31. desember 1968. 52. tölublað.
Áramót
Líklega er flestum efst í huga
í byrjun hins nýja árs, spurn-
ingin um það, hvernig nýja árið
muni verca.
Verður það gott ár, eða erfitt
ár? Verður það betra, en árið
sem nú er að liða, eða á það
kannske eftir að færa okkur nýja
og aukna erfiðleika til við'bótar
þeim, sem gamla árið skildi hér
eftir á ýmsum sviðum ? Enginn
veit hvernig nýja árið verður.
Margt hefur þar sín áhrif á, —
og ekki sízt við sjálf.
Við þessi áramót, -— þegar við
kveðjum gamla árið og heilsum
jafnframt nýju ári, skulum við
renna huganum yfir nokkra at-
burði gamla- ársins og hugleiða
lítillega hvað var að gerast á
því ári.
Á innlendum vettvangi hófst
árið 1968 með gengislækkunar-
boðskap. Gengi íslenzkrar krónu
hafði verið lækkað nokkru fyrir
áramót og síðan fylgdu á eftir,
eins og jafnan við slík tækifæri,
margskonar viðbótarráðstafanir
og héldu þær áfram að birtast
almenningi fram yfir áramótin.
Gengislækkunarráðstafanirnar
í byrjun ársins 1968, áttu að
sögn valdhafanna, að verka sem
blóð-inngjöf fyrir atvinnuvegina.
Þær áttu að bjarga innlendum
iðnaði færa fjör í allar greinar
sjávarútvegs og tryggja að nýju
grundvöll batnandi lífskjara.
Reynslan varð þó önnur, eins
og öllum er nú kunnugt.
Iðnaður landsmanna hélt áfram
að dragast saman og vaxandi
erfiðleikar gerðu vart við sig
vegna skorts á rekstrarfé. Geng-
islækíkunin bjargaði ekki heldur
útgerðinni. Útgerðarmenn neit-
uðu í ársbyrjun að hefja róðra
og töldu engan grundvöll fyrir
útgerðarrekstri, nema til kæmu
nýjar og miklar styrkveiíingar
til útgerðarinnar. Svipuð við-
horf ríktu hjá eigendum frysti-
húsa og annarra fiskvinnslu-
fyrirtækja. Þeir töldu óhugsandi
að hefja rekstur án verulegra
nýrri styrkja, þrátt fyrir alla
gengislækkun. Þannig fór fyrsti
mánuður hins nýja árs í þref á
milli útgerðarmanna og fiskkaup-
enda annars vegar og fulltrúa
ríkisvaldsins hins vegar.
í marz-mánuði hófust síðan
1968 --
verkföll verkafólks um allt land,
i þeim tilgangi að hnekkja iþeirrj
fyrirætlun stjórnarvalda, aö ætla
að svipta launafólk verðtrygg-
ingu á luunum og koma á þann
hátt fram stórfelldri Ikjaraskerð-
ingu. Ríkisst jórnin varð að gefa
eftir, fyrir þunga hins mikla
verkfalls, og tókust þá samn-
ingar um vísitölugreiðslur á laun
að nýju, en þó með þeim Ihætti
að laur.afólk fékk ekki fulla
viísitöluuppbót fyrr en seint á
árinu. Þegar komið var fram á
sumar var öllum oiðið ljóst, að
efnahagsráð ríkisstjórnarinnar,,
þau sem ákveðin voru um ára-
mótin, voru gjörsamlega runnin
út, í candinn.
Allt, ef.nahagskerfið var aug-
ljóslega helsjúkt. Stefna 'híkis-
stjórnarinnar hafði leitt til fram-
leiðslustöðvana og að því leyti
sem framleiðslan var í gangi var
ekki um eðlilegan gang að ræða.
Undirstaða - atvinnulífsins í
landinu var enn í lamasessi. At-
vinnufyrirtæki voru í miklurn
fjárhagserfiðleikum og innlend
fiamleiðsla fór minnkandi.
Gjaldeyriseyðsla var þó í full-
um gangi og brask og milliliða -
okur blómstraði.
—o—
Á miðju ári fóru fram kosn-
ingar forseta lýðveldisins. Það
urðu eftirminnilegar kosningar
og komu ýmsum á óvart.
Ekki fór á milli mála í þessum
kosningum, að ríkisstjórnin og
helstu stuð.ningsmenn liennar,
höfðu hugsað sér ákveðinn mann
í forsetastai-fið.
Ráðagerðir ríkisstjórnarinnar
í forsetamállinu reynduzit álíka
haldlitlar og ráðagerðir hennar
í efnahagsmálum höfðu áður
reynzt. Þrátt fyrir mikinn undir-
búning, allskor.ar undirskriftir og
áskoranir og miktar áeggjanir
ráðherranna persónulega, urðu
úrslitin algjörlega andstæð vilja
ííkissl jórnarinnar. óbreyttir liðs-
menn úr öllum stjómmálaflokk-
um og utanflokka beittu sér fyr-
ir framboði gegn frambjóðanda
ríkisstjórnarliðsins. Úrslitin urðu
eins og allir muna: hið hrak-
legasta niðurlag fyrir fram'bjóð-
enduina úr gamla rikisstjórnar-
liðinu, en einn glæsilegasti kosn-
ingasigur, sem um getur fyrir
1969
hinn óháða frambjóðanda fólks-
ins. Af afstöðnum forsetakosn-
ingum sögðu flestir, að ,nú ætti
rj’kisstjórnin að segja af sér hið
skjótasta því augljósara van-
traust en hún hafði fengið í
forsetakosningunum, væri ekki
hægt að fá.
En ríkisstjórnin sagði ekki af
sér. Hún sat sem fastast, þó að
öll hennar ráð í efnahagsmálum
hefðu mistekist og efnahagur
þjóðarinnar undir hennar stjórn
væri kominn í algjört öngþveiti.
—o—
Á árinu 1968 urðu mikil og
merkileg umbrot í röðum unga
fólksins svo að segja um allan
heim. Mest fór fyrir þessum um-
brotum meðal stúdenta, sem víða
erlendis lögðu undir sig háskóla-
byggingar og skutu jafnvel hörð-
ustu einræðisherrum skelk í
bringu.
Órói unga - fólksins fór eins
og eldur í sinu um flest þjóð-
lönd og hefur þegar haft ótiú-
lega mikil áhrif á gang ýmissa
heimsmála. Hér á landi hefur
svipuð hreyfing í hópi unga
fólksins einnnig komið fram.
unga fólkið er greinilega óánægt
með stjórn hinna eldri. Það
heimtar nýjar reglur í skólum,
meiri rétt. til handa hinum ungu
og um fram allt meiri hrein-
skilni, meiri jöfnuð og meira rétt-
læti til Ihanda þeim sem nú eru
sviptir almennum réttindum.
Hér á landi hefur unga fólkið
krafist aúkinna pólitískra áhrifa
og fordæmt foringjavald stjórn-
málaflokkanna. Enn er margt
cljóst vaiðandi umrótið í röðum
unga fólksins. Það fordæmir og
gerir kröfur, það vill umbylta og
koma nýrri skipan á, — en þó
veit það ekki með vissu hvað á
að gera og hvernig það á að
gerast.
En uppreisnaralda unga fólks-
ins er staðreynd — hún er stað-
reynd, sem ekki þýðir að neita.
—o—■
Þegar líða tók á seinni hluta
árs var ríkisstjórninni orðið Ijóst
að enn mundi þurfa að gera nýj-
ar ráðstafanir í efnahagsmálum,
þrátt fyrir gengislækkunina um
áramótin og allar aukaráðstaf-
anir sem hennj,,fylgdu. Ríkis-
stjórnin greip því til þess ráðs,
Gleðilegt
nýár
Lúðvík Jósepsson.
að efna til viðræðna við stjórn-
arandstöðuflokkanu, um ný úr-
ræði í efnahagsmálum.
Fljótlega 'kom d ljós, að þær
viðræður voru aðeins til mála-
mynda af hálfu 'stjórnarflokk-
anna, þeir héldu sér enn við
gamla Iheygarðshornið og trúðu
enn á sína gömlu gengislækkun-
arstefnu.
Ný gengislækkun var því
ákveðin af stjórnarflokkunum,
eins og kunnugt er, og standa
enn yfir hríðir hennar með nýj-
um og nýjum tilskipunum og til-
heyrandi verðlagshækkunum.
Árið 1968 hefur því verið sann-
kallað gengislækkunai-ár, því
segja má, að allt árið hafi verið
gengislækkun í framkvæmd, eða
undirbúningi með venjulegum af-
leiðingum — þ. e. framtíðar-
stöðvunum — verðlags — hækk-
unum — gjaldeyri.sbiaski — og
kjaraskerðingu.
Og enn við þessi áramót, eru
stjórnarvöld landsins svo forhert
að halda þvi fram — þvert ofan
í alla fyrri reynslu — að nú sé
þess að vænta að gengislækkun-
in bjargi atvinnuvegunum og
muni hleypa nýju lífi í fram-
leiðslu landsmanna. Við þcssi ára-
mót blasir það við, að allir
kjarasamningar sjómanna eru úr
gildi felldir. Ríkisstjórnin ihefur
knúið fram löggjöf, sem kippir
grundvellinum undan hluta-
skiptakjörum sjómanna og þar
með má telja víst, að langir og
erfiðir camningafundii-, um kjara-
mal sjómanna, séu framundan.
Þá blasir það einnig við, að
kjarasamningar verkafólks eru
einnig uppsagðir vegna yfirlýs-
ingar ríkisstjórnarinnar um að
afnema enn um sinn verðtrygg-
Framh. á 2. síðu.