Morgunblaðið - 22.10.2011, Blaðsíða 32

32 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 22. OKTÓBER 2011
Stjórnlagaráð hefur
með tillögum að nýrri
stjórnarskrá bryddað
upp á mikilvægum ný-
mælum í stjórnskipan
landsins. Þau lúta bæði
að inntaki og umgjörð
nýrrar stjórnarskrár og
hvort tveggja hefur þýð-
ingu, þegar betur er að
gáð.
Það fer vel á því að
„við sem byggjum Ís-
land“ séu fyrstu orð nýrrar stjórn-
arskrár. Fyrst kemur þjóðin, svo
kemur landið sem frjálst og fullvalda
ríki, þá stjórnvöldin. Uppbygging
hinnar nýju stjórnarskrár virðist
þannig vel hugsuð, merking-
arfræðilega, pólitískt og fag-
urfræðilega.
Höfundar virðast einnig hafa verið
sér meðvitaðir um merkingu þeirra
orða sem valin eru inn í hið nýja
frumvarp. Ég tek eftir því að ráðið
hefur endurvakið hugtakið „mann-
helgi“ – fagurt og merkingarþrungið
orð – sem lítið hefur sést í nútímalög-
gjöf, frá því á dögum Jónsbókar.
Nýtt auðlindaákvæði
Eitt merkasta nýmælið í tillögum
stjórnlagaráðs er nýtt auðlinda-
ákvæði í 34. gr. þar sem segir m.a.:
„Auðlindir í náttúru Íslands sem ekki
eru þegar í einkaeigu eru sameig-
inleg og ævarandi eign þjóðarinnar.
Enginn getur fengið auðlindirnar,
eða réttindi tengd þeim, til eignar
eða varanlegra afnota og aldrei má
selja þær eða veðsetja“.
Í sömu grein segir
ennfremur: „Stjórn-
völd bera, ásamt þeim
sem nýta auðlind-
irnar, ábyrgð á vernd
þeirra. Stjórnvöld
geta á grundvelli laga
veitt leyfi til afnota
eða hagnýtingar auð-
linda eða annarra tak-
markaðra almanna-
gæða gegn fullu gjaldi
og til tiltekins hóflegs
tíma í senn. Slík leyfi
skal veita á jafnræð-
isgrundvelli og þau
leiða aldrei til eignarréttar eða óaft-
urkallanlegs forræðis yfir auðlind-
unum.“
Þetta er mikilvægt ákvæði – ekki
síst nú þegar við stöndum frammi
fyrir knýjandi úrlausnarefnum varð-
andi auðlindanýtingu almennt, til
lands og sjávar.
Upplýsingaskylda
stjórnvalds
Þá vil ég fagna ákvæði 35. gr. sem
kveður á um upplýsingaskyldu
stjórnvalda varðandi ástand um-
hverfis og náttúru og áhrif fram-
kvæmda þar á. Í þessu ákvæði eru
stjórnvöld skylduð með beinum hætti
til þess að upplýsa um aðsteðjandi
náttúruvá svo sem umhverf-
ismengun. Í þessu ákvæði er fólgin
mikilvæg breyting, því fram að þessu
hefur skylda stjórnvalda til upplýs-
ingagjafar ekki náð lengra en til þess
að veita umbeðnar upplýsingar.
Frumkvæðisskyldan hefur hinsvegar
ekki verið orðuð með beinum hætti,
líkt og hér er gert, og því væri þetta
ákvæði til mikilla bóta.
Við vorum harkalega minnt á það
fyrr á þessu ári þegar upp komst um
mikla díoxínmengun í nokkrum sorp-
brennslustöðvum á Íslandi, og í ljós
kom að opinberar stofnanir sáu ekki
ástæðu til aðgerða, mánuðum og
misserum saman, né heldur þótti
ástæða til að upplýsa íbúa í næsta ná-
grenni við stöðvarnar um þá meng-
un, sem vitað var um, fyrr en seint og
um síðir. Af því tilefni hef ég nú mælt
fyrir frumvarpi á Alþingi um breyt-
ingu á lögum þar sem kveðið er á um
frumkvæðisskyldu stjórnvalda við
upplýsingagjöf í umhverfismálum.
Markmið þess er að skerpa á við-
bragðsskyldu stjórnvalda og op-
inberra stofnana gagnvart almenn-
ingi, og því er fagnaðarefni að sjá nú
fram á sambærilegt ákvæði í nýrri
stjórnarskrá.
Önnur nýmæli
Ýmis önnur nýmæli eru í tillögum
stjórnlagaráðs sem koma þægilega á
óvart. Ég nefni ákvæði um varðveislu
menningarverðmæta á borð við dýr-
mætar þjóðareignir sem heyra til ís-
lenskum menningararfi svo sem þjóð-
minjar, fornhandrit o.fl. sem ekki má
eyðileggja né afhenda til varanlegrar
eignar eða afnota, selja eða veðsetja
(32. gr).
Ekki verður þó skilið við þessa yf-
irferð án þess að nefna ákvæði sem
nú þegar hafa valdið túlkunarvanda
og eiga sjálfsagt eftir að verða um-
deild. Þar á meðal ákvæði þar sem
dregið er úr ábyrgðarleysi forseta Ís-
lands á stjórnarathöfnum með því að
skerpa á því grundvallaratriði að for-
seti landsins sitji og starfi í umboði
Alþingis. Um merkingu þessa hefur
nú þegar risið ágreiningur þar sem
forseti Íslands túlkar breytinguna
augljóslega með öðrum hætti en
t.a.m. einstakir stjórnlagaráðsmenn.
Þetta þarf að útkljá.
Ein athyglisverðasta nýlundan er
sú tillaga að kjósendur geti lagt fram
þingmál á Alþingi. Ákvæðið skyldar
þingið til þess að taka þingmál kjós-
enda til afgreiðslu innan tveggja ára.
Það er þó umhugsunarvert að þar
með væru slík þingmál sett ofar al-
mennum þingmannamálum kjörinna
alþingismanna.
Víðtækrar umræðu þörf
„Vel skal vanda það sem lengi á að
standa“ segir máltækið. Því er mik-
ilvægt að umræðan einskorðist ekki
við þingið heldur nái út í samfélagið
allt, þar á meðal fræðasamfélagið.
Ég tel að vel færi á því, nú þegar Há-
skóli Íslands fagnar aldarafmæli, að
þar yrði tekið frumkvæði að fræði-
legum átektum nýrrar stjórnarskrár
með ráðstefnu eða málþingi sem gæti
lagt gott til mála, áður en Alþingi
lýkur umfjöllun um tillögurnar.
Tillögur að nýrri stjórnarskrá eru
skjal, skrifað fyrir þjóðina. Það er ótví-
ræður áfangi á leið okkar til þroskaðra
lýðræðis og betri stjórnarhátta.
Eftir Ólínu
Þorvarðardóttur
Ólína
Þorvarðardóttir
» Tillögur að nýrri
stjórnarskrá eru
ótvíræður áfangi á leið
okkar til þroskaðra lýð-
ræðis og betri stjórnar-
hátta.
Höfundur er alþingismaður.
Ný stjórnarskrá – áfangi á nýrri leiðBRIDSUmsjón Arnór G.
Ragnarsson| norir@mbl.is
Bridsdeild Félags
eldri borgara í Reykjavík
Tvímenningskeppni spiluð í Ás-
garði, Stangarhyl 4, fimmtudaginn
20. október. Spilað var á 13 borð-
um. Meðalskor: 312 stig. Árangur
N - S:
Helgi Hallgrímss. -
Ægir Ferdinandss. 366
Ingibj. Stefánsd. -
Margrét Margeirsd. 353
Valdimar Ásmundss. -
Björn E Péturss. 338
Magnús Oddss. - Oliver Kristóferss. 319
Árangur A - V:
Magnús Jónss. - Gunnar Jónsson 389
Sigtryggur Jónss. -
Jón Hákon Jónsson 351
Oddur Halldórss. -
Þorsteinn Sveinsson 348
Albert Þorsteinss. - Bragi Björnss. 348
Bridsfélag Kópavogs
Eftir tvö kvöld af þremur í But-
lertvímenningi Bridsfélags Kópa-
vogs eru Eiður Mar Júlíusson og
Júlíus Snorrason með átta impa
forystu. Gísli Tryggvason og Leif-
ur Kristjánsson náðu hins vegar
besta skori kvöldsins með +44 en
heildarstaðan er annars þessi.
Júlíus Snorras. - Eiður Mar Júlíusson 64
Sveinn R Þorvaldss. - Hjálmar S Pálss.
56
Birgir Steingrss. - Ingvaldur Gústafsson
47
Hallgr. Hallgrímss. - Sigm. Stefánss. 30
Baldur Bjartmarsson - Halldór Þorvalds/
Sigurjón Karlsson 27
Öll úrslit má sjá á bridge.ie/bk
Keppninni lýkur fimmtudaginn 27.
okt. en aðalsveitakeppni félagsins
hefst síðan þann 3ja nóvember.
Allur ágóði af sölunni rennur til Krabbameinsfélags Íslands
hafðu það
um helgina
Bleikt slaufunammi - Pink ribbon candy
Sölustaðir:
N1, Iða, Mál og menning, Háma, Pósturinn, Skeljungur, Debenhams,
Samkaup-Strax, Samkaup-Úrval, Nettó, Kaskó og Melabúðin.
www.faerid.com
KORTIÐ GILDIR TIL
31.01.2012
MOGGAKLÚBBURINN
– MEIRA FYRIR ÁSKRIFENDUR
Allir fastir áskrifendur Morgunblaðsins eru sjálfkrafa félagar í Moggaklúbbnum og njóta ýmissa fríðinda og tilboða.
Hægt er að fylgjast með hvað er í boði hverju sinni á mbl.is/moggaklubburinn.
Hafðu samband í síma 569 1122 hafi Moggaklúbbskortið ekki borist þér.
FÁÐU ÞÉR ÁSKRIFT Á MBL.IS/ASKRIFT
EÐA Í SÍMA 569 1122
FRÁBÆRT TILBOÐ Á HREKKJUSVÍNIN.
SÝNING SEM ENGINN MÁ MISSA AF!
Almennt miðaverð: 3.990 kr.
MOGGAKLÚBBSVERÐ 2.490 kr.
ATH! Takmarkaðar sýningar í boði. Einungis hægt að kaupa á www.midi.is
Hvernig nota ég afsláttinn? Farðu inn á midi.is, veldu þér miða til kaups og í auða reitinn í
skrefi #3 sláðu þá inn eftirfarandi: „HREKKJUSVIN“. Smelltu á „Senda“ og þá sérðu að
afslátturinn kemur inn um leið. ATH: Staðfestið EKKI greiðslu fyrr en afsláttur er virkur.
MOGGAKLÚBBSTILBOÐ
Sýningar í boði:
22. október
ATH! verð 2.990 kr.
28. október
5. nóvember
6. nóvember
Mán.-fim. kl. 9-18, fös. kl. 9-18:30, lau. kl. 10-17, sun. kl. 13-17
Smáratorgi 1, 201 Kópavogi, sími 588 6090, vl@simnet.is
17 ára
Verkfæralagerinn
Airbrushsett
kr. 8.995
Brennari 30W
m. 6 oddum
kr. 2.895
Brunnvatnsdæla
kr. 11.995
HDMI Gold tengi
kr. 675
Öryggisskápur
kr. 6.995
Töskuvog
kr. 995
Kastari m. skynjara
kr. 2.495