Morgunblaðið - 22.10.2011, Blaðsíða 47

MINNINGAR 47
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 22. OKTÓBER 2011
Með Páli Hersteinssyni er fall-
inn í valinn fyrir aldur fram einn
þekktasti náttúrufræðingur
þjóðarinnar.
Páll var hámenntaður við
fræga háskóla eins og Dundee í
Skotlandi en þaðan var greiður
aðgangur að frægustu og eftir-
sóttustu háskólum Bretlands,
eins og Cambridge og Oxford, og
stundaði Páll nám við þá báða, en
skrifaði doktorsritgerð frá þeim
síðari.
Að námi loknu varð hann
Veiðistjóri Íslands og sá um allar
tegundir villtra spendýra. Helsta
rannsóknarefni hans var íslenski
refurinn og lifnaðarhættir hans
frá því að refurinn kom til lands-
ins fyrir tólf þúsund árum. Við lát
sitt var hann að skrifa bók um
refinn í Norðurálfu ásamt sænsk-
um kollega.
Við ritstýrðum þremur bókum
saman og Páll var ritsnillingur.
Önnur hlið á starfi hans var
vistfræði Þingvallavatns og
vatnasvið þess. Við hófum sam-
starf fyrir aldarfjórðungi og Páll
skrifaði um spendýrin í hinni
klassísku bók okkar á ensku frá
1992 sem skipaði Þingvallavatni
og vatnasviði þess í hóp best
könnuðu vatna heims með þátt-
töku 50 manns og sjálfboðavinnu
á við þrjár Sogsvirkjanir. Tíu ár-
um síðar gáfum við út á íslensku
bók um Þingvallavatn: þjóðar-
gersemina, sem myndar ramm-
ann um hið forna Alþingi, elsta
þjóðþing Evrópu. Bókin er sér-
stæð fyrir þá sök að hún lýsir öllu
vistkerfinu í heild frá hitageislun,
efnafræði, þörungum í refi (sem
rándýr vatnasviðsins) – alls með
yfir 300 tegundum jurta og dýra.
Páll ritstýrði þessari bók með
mér af mikilli snilld, enda hlutum
við viðurkenningu þjóðarinnar
fyrir með Íslensku bókmennta-
verðlaununum 2002.
Árið 2004 var allt vatnið friðað
af UNESCO og meirihluti vatna-
sviðsins fyrir alheim sem aðeins
eitt af þremur vötnum heims.
Páll náði að ritstýra með undir-
rituðum fjórðu bók okkar um
vatnið, sem er á ensku og kom út
á þessu ári.
Þar er fundið elsta dýr Íslands
20 milljón ára gamalt ásamt 10
innlendum dýrum, sem hvergi
finnast annars staðar en á Ís-
Páll Hersteinsson
✝ Páll Her-steinsson fædd-
ist í Reykjavík 22.
mars 1951. Hann
lést á Landspítala
við Hringbraut 13.
október 2011.
Útför Páls fór
fram frá Graf-
arvogskirkju 21.
október 2011.
landi. Þingvallavatn
er eina þekkta vatn
á heimsvísu, sem
hýsir fjórar bleikju-
gerðir. Auk þess
fundust níu vest-
rænar tegundir,
sem Evrópubúar
aldrei hafa séð.
Okkur tókst að gera
Þingvallavatn að
Galapagos Norður-
Atlantshafsins.
Erlendis var Páll mikilsvirtur
sem fræðimaður og sem dæmi
má nefna að hann var kosinn
meðlimur í „Det Kgl. Danske
Videnskabernes Selskab“, þar
sem aðeins örfáir vísindamenn
eru kosnir meðlimir.
Vaxandi hróður hans sem
kennari og leiðbeinandi leiddi
stöðugt til vaxandi hóps nemenda
og sýndi hæfileika hans á þessu
sviði.
Ég sakna hinnar jákvæðu
gagnrýni hans, sem ávallt var að
leysa vandamálin á heilladrjúgan
hátt. Megi hróður hans vaxa
meðal íslensku þjóðarinnar.
Ég votta Ástu konu hans,
Margréti móður hans og fjöl-
skyldu innilega samúð mína.
Pétur M. Jónasson próf.
Kaupmannahöfn.
Páll var ein af mikilvægustu
manneskjunum í mínu lífi og
kenndi mér margt umfram það
sem nemandi getur búist við af
leiðbeinanda. Í mínum huga var
Páll stórmenni, góður fræðimað-
ur og mikill mannvinur. Í Há-
skólanum var hann vinsæll kenn-
ari enda bar hann virðingu fyrir
nemendum sínum og reyndist
ráðagóður þegar leitað var til
hans með ýmis verkefni. Sumarið
1998 vorum við Hólmfríður Sig-
þórsdóttir ráðnar til að dvelja
sumarlangt í Hlöðuvík á Horn-
ströndum. Um var að ræða sam-
starfsverkefni Páls og Náttúru-
stofu Vestfjarða. Þetta sumar
störfuðum við Hólmfríður náið
með Páli og kynntumst honum
nokkuð vel. Við fórum í daglang-
ar göngur um nágrenni Hlöðu-
víkur og könnuðum náttúru og
dýralíf á þessu stórbrotna svæði.
Páll kenndi okkur að hlusta á
hljóð dýranna og fylgjast með at-
ferli þeirra. Hann kenndi okkur
að þekkja fugla og plöntur og
átta okkur á samspili gróðurs og
dýralífs í þessu litla vistkerfi.
Páll kenndi okkur líka mikilvægi
þess að vera nákvæmur og að
skrá allt sem fyrir augu ber. Við
lærðum ekki bara að vinna við
vettvangsrannsóknir, einnig að
bera virðingu fyrir náttúrunni,
dýrum og ekki síst fólki.
Á þessum stundum var oft
mikið hlegið og minnstu uppá-
komur urðu að stórskemmtileg-
um viðburðum þegar þær voru
settar í sögulegt samhengi. Við
Hólmfríður munum geyma þess-
ar stundir í hjarta okkar og höf-
um líklega báðar notað sem efni-
við í góða kvöldsögu fyrir börnin.
Mér er þetta sumar alltaf
minnisstæðast en frá þessum
tíma hef ég unnið með Páli í ýms-
um verkefnum. Hann var aðal-
leiðbeinandi í rannsóknarverk-
efni mínu og sinnti því hlutverki
með prýði. Alltaf kom hann fram
við alla af sömu prúðmennskunni
og vann af fagmennsku og sam-
viskusemi, sama hvort um var að
ræða að leiðbeina nemanda eða
fjalla um mál fyrir opinbera aðila.
Eins og mörgum er kunnugt
átti Páll hugmyndina að Mel-
rakkasetri Íslands. Ég er ein
þeirra sem áttu þátt í að koma
hugmyndinni í framkvæmd og af-
ar þakklát fyrir handleiðslu Páls
í öllu því ferli. Hann var að von-
um stoltur þegar hann stóð í
pontu við opnun þess í júní 2010
og var tilnefndur Verndari set-
ursins, titill sem hann bar með
rentu.
Fjölskylda mín kynntist Páli á
þessum árum og þótti okkur öll-
um mjög vænt um hann. Dætur
mínar litu mjög upp til hans og
þegar Páll og Ástríður komu til
okkar í Álftafjörðinn sl. ágúst þá
buðu þær þeim stoltar upp á dýr-
indis kvöldverð. Í þessari heim-
sókn fórum við þrjú saman, ég,
Páll og Ásta, í gönguferð inn að
Valagili í botni Álftafjarðar í al-
veg dásamlega fallegu veðri.
Þessi gönguferð er mér efst í
minningunni núna þegar ég
hugsa til baka.
Ég mun sakna hans mikið,
sem lærimeistara, ráðgjafa og
vinar sem var mér kær. Ég og
fjölskylda mín vottum Ástu, Her-
steini, Páli Ragnari, Margréti og
Ingu ásamt öðrum aðstandend-
um samúð okkar á þessum erfiðu
tímum. Minningin um góðan
mann lifir áfram.
Ester Rut Unnsteinsdóttir
og fjölskylda.
Kær vinur og starfsfélagi til
áratuga er látinn. Við hittumst
fyrst fyrir aldarþriðjungi á Líf-
fræðistofnun Háskólans. Rann-
sóknir á rándýrum voru sameig-
inlegt áhugamál þannig að ekki
skorti umræðuefnin á þessum
fyrsta fundi okkar. Þessi snagg-
aralegi, ljóshærði piltur var ný-
kominn í bæinn norðan af
Ströndum. Þar hafði hann merkt
refi með senditækjum og fylgt
þeim eftir með tækni sem vís-
indamenn erlendis voru nýlega
farnir að nota til að rekja slóðir
og rannsaka atferli dýra. Páll
varð brautryðjandi slíkra rann-
sókna hér á landi.
Niðurstöður Páls juku fljót-
lega skilning vísindanna á mel-
rakkanum, eina spendýrinu sem
lifði á þurrlendi þegar menn
námu hér land. Og Páll var stöð-
ugt að bæta við þekkinguna á
þessu harðgera en oft umdeilda
dýri, allt fram á síðasta dag. Til
marks um þann hljómgrunn sem
niðurstöður Páls hlutu má nefna
að fljótlega rötuðu upplýsingar
um óðalshegðun og notkun óðala
í Ófeigsfirði inn í virtar kennslu-
bækur í dýravistfræði. Slík við-
urkenning er fágæt og segir sitt
hvaða þýðingu rannsóknir Páls
höfðu haft.
Skömmu fyrir jólin 1982 hafði
Páll um það forgöngu að undir-
ritaður kynnti steinmarðarrann-
sóknir í Þýskalandi í villidýra-
deildinni í Oxford þar sem Páll
dvaldi við nám og störf. Eftir fyr-
irlesturinn var haldið út á lífið og
tekið til við að seðja hungur og
þorsta að hætti stúdenta í Ox-
ford. Þegar upp var staðið og
heim haldið reyndist stúdentalíf-
ið í Oxford lítt frábrugðið því sem
viðgekkst á meginlandinu, –
menn bættu sér þó heldur þynnri
bjór upp með góðu viskíi.
Heim komnir lágu leiðirnar
saman á mörgum vígstöðvum.
Meðal annars fórum við að ald-
ursgreina refi með því að telja ár-
hringi í tannrótum. Á liðnu vori
vorum við víst komnir á ref núm-
er 9.238. Saman unnum við þetta
fyrst haustið 1986, þannig að
þessi árvissa samvinna á útmán-
uðum stóð í aldarfjórðung. Og
fjöldi dýranna segir sitt um
þrautseigju Páls við refarann-
sóknir en flest þessi dýr fékk Páll
frá grenjaskyttum sem reyndust
honum traustir bakhjarlar árum
og áratugum saman. Verklaun
þeirra voru aukin þekking sem
Páll miðlaði stöðugt af natni og
fagmennsku.
Páll var sérlega vel ritfær.
Ekki síður úrræðagóður sem rit-
stjóri og kynntist ég því ítrekað.
Sem veiðistjóri hóf hann að gefa
út Rit veiðistjóra. Þann vettvang
notaði hann til að uppfræða þá
sem hann var að starfa með og
vinna fyrir. Á kurteisan, yfirveg-
aðan, málefnalegan, en umfram
allt alltaf á faglegan hátt ávann
hann sér fljótt traust samverka-
fólksins. Fyrir bragðið hlóðust á
hann verkefni þannig að vinnu-
dagurinn varð stundum æði lang-
ur.
Fjölskyldan mun seint gleyma
heimsóknum til Ástu og Páls í
sælureit fjölskyldunnar í Reyk-
holtsdalnum. Þar áttum við sér-
stakan „vinaskóg“ því þar voru
gróðursettar trjáplöntur sem
okkur höfðu áskotnast. Döfnuðu
þær vel í umsjá Páls sem hlúði að
þeim af alúð eins og öllu öðru
sem hann kom nálægt á afkasta-
mikilli en allt of stuttri ævi. Fjöl-
skyldan kveður Pál með virðingu
og þökk fyrir samfylgdina og
sendir Ástríði og öðrum aðstand-
endum innilegar samúðarkveðj-
ur.
Karl Skírnisson.
Faðir minn hefur líklega haft
meiri áhrif á líf mitt en í fljótu
bragði mætti halda. Hann kveikti
áhuga minn á ýmsu, s.s. skátum,
hjólreiðum, ferðalögum, ljós-
myndun og mjög mörgu öðru
enda stundaði hann félagslíf á
mörgum sviðum.
Sem rafmagnsverkfræðingur
hafði hann að hluta líka áhrif á að
ég lærði rafvirkjun, þó svo hann
hafi eflaust viljað að ég færi í
verkfræði.
Bestu minningar mínar um
hann voru líklega árin 1968-1980
þegar ég fylgdi honum svo til við
hvert fótmál á sumrin um hálendi
Íslands í tengslum við virkjanir
og virkjanaáform. Þessi ár vann
pabbi hjá Landsvirkjun sem
verkfræðingur og síðar sem
deildarverkfræðingur. Hann var
því nokkuð fróður um virkjanir
og orkuframleiðslu af ýmsu tagi
auk þess að þekkja ýmsa afkima
á hálendinu.
Sumrin á hálendinu höfðu
mjög djúpstæð áhrif á mig, svo
mjög að í dag tel ég óspillt víðerni
hálendisins stórkostlegustu auð-
lind sem við Íslendingar eigum.
Þessi tími með pabba hefur því
Bergur Jónsson
✝ Bergur Jóns-son fæddist í
Reykjavík 16. apríl
1934. Hann lést á
líknardeild Land-
spítalans, Landa-
koti, 28. september
2011.
Útför hans fór
fram frá Bústaða-
kirkju 11. október
2011.
mótað skoðanir
mínar og líf öðru
fremur.
Veturinn 1977-
1978 var ég í Skál-
holtsskóla. Í hverj-
um mánuði komu
ýmsir fyrirlesarar í
skólann, s.s. fulltrú-
ar allra stjórmála-
flokka og aðrir sem
höfðu eitthvað fræð-
andi fram að færa.
Ég fékk föður minn til að mæta í
skólann og halda fyrirlestur um
rafmagn og rafmagnsframleiðslu
sem hann og gerði. Á þeim tíma
hljóðritaði ég fyrirlesturinn á
snældu sem nú er komin á staf-
rænt form. Í minningu föður
míns, sem ég fæ því miður ekki
lengur að deila lífinu með, er
þessi fyrirlestur nú aðgengilegur
á vefsíðunni http://fieldrecor-
ding.net.
Eitt það síðasta sem við feðg-
arnir gerðum saman, tveimur
vikum fyrir dauða hans, var að
fara á Google Maps og Google
Earth til að leita uppi og skoða þá
staði þar sem við áttum heima
fyrstu æviár mín í Þýskalandi
1961 til 1966. Þau ár vann pabbi
hjá Siemens-Schuckertwerke AG
í Erlangen. Eftir flugið og heim-
sóknir í netheimum skrifaði hann
samviskusamlega fyrir mig á
hvaða sjúkrahúsi ég fæddist og
heimilisföng þeirra þriggja staða
þar sem ég bjó með foreldrum
minum á þessum árum. Eitthvað
sem ég hafði ætlað að fá hann til
að gera í mörg ár.
Hvíli hann í friði.
Magnús Bergsson.
Það hefur leitað á hug minn
að skrifa nokkur minningabrot
um æsku okkar Grétu frænku.
Við vorum aldar upp saman í
Hlíðarhúsi hvor af sínum for-
eldrum, en mæður okkar voru
mjög nánar systur. Hún Gréta
lést á afmælisdaginn hennar
mömmu minnar þ. 28. sept. Nú
er hún komin heim og trúlega í
faðm Óla, sem hún saknaði svo
ósegjanlega mikið. Í öllum
barnaleikjum vorum við saman,
áttum horn og leggi í ákveðinni
laut úti í túni, þeyttum horn-
unum út um allt og þurftum
svo auðvitað að smala. Eitt sinn
eignuðumst við kýrhorn, sem
voru gersemar þeirra tíma, en
þau hurfu nú bara í ræningja
hendur.
Glerbrot voru einnig vinsæl
leikföng, en þau voru séreign.
Ef eitthvað mjög fallegt brotn-
aði í Hlíðarhúsi varð oft met-
ingur á milli okkar út af brot-
unum. Leikvöllur okkar var
túnið og fjallið, þegar ber voru
sprottin, þó voru það næstum
eingöngu krækiber, sem við
náðum í upp í melbörðin. Alltaf
langaði Grétu upp á topp fjalls-
ins og sjá dýrðina hinum meg-
in. Eitt sinn, er við vorum
komnar í Fífladali, lét hún eftir
löngun sinni og skipaði mér að
fara ekki, því ég yrði að sjá
húsið heima. Ég gleymi ekki
tilfinningu minni, er hún hvarf.
Fljótlega kom hún samt aftur
hálfniðurbrotin. Hvað sástu?
Margrét Björns-
dóttir Blöndal
✝ MargrétBjörnsdóttir
Blöndal fæddist á
Siglufirði 6. janúar
1924. Hún andaðist
28. september á St.
Franciskusspít-
alanum í Stykk-
ishólmi.
Útför Margrétar
fór fram frá Graf-
arvogskirkju 7.
október 2011.
spurði ég full eft-
irvæntingar. Svar-
ið var: „Annað
fjall.“ Þetta var
ekki eina fjallið,
sem hún Gréta
sigraði í lífinu.
Hún gafst ekki upp
við það sem hún
ætlaði sér, þrátt
fyrir fötlun, sem
hún stríddi við allt
frá fæðingu. Við
sungum stundum saman á ung-
lingsárunum. Ég söng efri
röddina en Gréta myndaði
millirödd og spilaði undir á gít-
ar, sem hún hafði lært á hjá
konunum í Hjálpræðishernum.
Þetta voru mjög ánægjulegar
stundir og eftirminnilegar. Hún
Gréta var mjög námfús og
glettnin leyndi sér ekki í fari
hennar. Við vorum ekki bara
saman í uppvextinum í Hlíð-
arhúsi, heldur bjuggum við
hvor á sinni hæðinni í næsta
húsi við Hlíðarhús í 25 ár. Þess
vegna urðu börnin hennar fimm
mér mjög kær. Ég tók snemma
bílpróf og ók jeppann hans
pabba og varð hann fremur vin-
sæll meðal systkinanna. Hún
Gréta var mikil matreiðslukona
og bakaði lúxuskleinur. Pabbi
minn sagði: „Þær eru alltaf svo
mjúkar hjá henni Grétu.“ Hann
viðurkenndi, að mínar kleinur
væru góðar, en ekki eins mjúk-
ar og hjá Grétu.
Ég sakna frænku minnar
mikið og er þakklát fyrir að
hafa fengið tækifæri til að
heimsækja hana í Stykkishólm
viku áður en hún kvaddi. Þá
sagði hún við mig: „Þú ert svo
ungleg, Stella.“ Það var nota-
legt að heyra þetta, þótt ég viti
vel hið gagnstæða.
Hjartans samúðarkveðjur til
allrar fjölskyldu frænku minnar
frá mér og fjölskyldu minni.
Guð blessi minningu hinnar
mætu konu.
Anna Snorradóttir.
Kveðja frá Kiwanis-
umdæminu Ísland-Færeyjar
Góður drengur er genginn,
kallið er komið og þrautir á
enda. Enn og aftur erum við
minnt á þá óumflýjanlegu stað-
reynd að jarðvistarlífið er sem
tímaglas er tæmist að lokum.
Við kveðjum nú vin okkar og
Ingþór Hallberg
Guðnason
✝ Ingþór Hall-berg Guðnason
fæddist 18. sept-
ember 1942 í
Reykjavík. Hann
lést á Landspít-
alanum í Fossvogi
8. október 2011.
Útför Ingþórs
fór fram frá Foss-
vogskirkju 17.
október 2011.
Kiwanisfélaga til
margra ára, Ingþór
Hallberg Guðna-
son. Ingþór lést á
Landspítalanum 8.
október eftir erfið
veikindi. Ingþór
fæddist í Reykjavík
18. september
1942. Starfsvett-
vangur hans lá
víða. Eftir gagn-
fræðapróf hóf hann
nám í loftskeytafræði þar sem
hann útskrifaðist vorið 1961.
Hann sótti sjóinn í nokkur ár,
vann hjá heildversluninni
Haukum hf., var innheimtu-
stjóri hjá Olís og kaupfélags-
stjóri hjá Kaupfélagi Hvamms-
fjarðar í Búðardal. Haustið
1982 tók hann við starfi fram-
kvæmdastjóra Rafeindaþjón-
ustunnar hf. í Reykjavík og
gegndi því starfi í níu ár. Frá
1991 rak Ingþór bókhaldsþjón-
ustu, nú síðustu árin á Patreks-
firði. Ingþór er þrítugur þegar
hann gengur til liðs við Kiw-
anishreyfinguna, en hann er
einn af stofnfélögum Kiwanis-
klúbbsins Elliða. Þar gegndi
hann öllum helstu trúnaðar-
störfum fyrir hönd klúbbsins og
síðar fyrir Kiwanisumdæmið Ís-
land-Færeyjar. Ég átti því láni
að fagna að kynnast Ingþóri vel
þegar ég tók við starfi umdæm-
isstjóra Kiwanisumdæmisins
starfsárið 2000-2001, en Ingþór
var þá kjörumdæmisstjóri.
Maður skynjaði fljótt að þessi
hjartahlýi og hægláti maður
hafði svo margt gott til málanna
að leggja. Það var ekki gert
með háreysti eða fyrirgangi, nei
það var málefnaleg framsetn-
ing, hógværð og séntilmenska
sem ætíð einkenndi framgöngu
Ingþórs. Já nærvera hans var
góð. Sumarið 2001 var alheims-
þing Kiwanishreyfingarinnar
haldið í Taipei á Taívan. Við
Ingþór höfðum skyldumætingu
á þetta þing, en með í för voru
konan mín, Anna, og nokkrir Ís-
lendingar til viðbótar. Það var í
þessari löngu og góðu ferð,
ásamt fleiri ferðum, sem ég
kynntist hvað best manninum
Ingþóri. Sátum við oft saman
og krufum málefni Kiwanis til
mergjar, eða tókum upp há-
fleygar umræður um málefni
líðandi stundar að ógleymdum
vangaveltum um tilgang lífs og
dauða. Þetta voru ógleymanleg-
ar stundir þar sem glettni og al-
vara fóru saman. Já þetta voru
stundir sem skópu hjá manni
þakklæti fyrir góðan félaga og
samherja. Kiwanisfélagar nær
og fjær þakka Ingþóri fórnfúst
starf til margra ára í þágu
þeirrar hugsjónar sem Kiwanis
byggir á. Fyrir hönd Kiwanis-
umdæmisins sendi ég fjölskyldu
Ingþórs og aðstandendum öll-
um okkar innilegustu samúðar-
kveðjur.
F.h. Kiwanisumdæmisins
Ísland-Færeyjar,
Gísli Helgi Árnason.