Líf og list - 01.07.1951, Side 11

á lampa í gluggakistu gamla hússins langt úti á
dimmri mörkinni, og lýst upp nóttina og fljúgandi
skordýr hennar, blátt gras hennar, mýflugnaherskara
hennar í loftinu — gjörvallan heim bernskunnar,
sem hafði umlokið gamla heimilið, er nú var yfir-
gefið af þeim, sem voru fæddir þar. Dyr þess húss
höfðu aldrei verið læstar, til þess að þeir, sem fanð
höfðu, gætu komið þangað aftur. En enginn hafði
komið. Og nú var ljósið, sem skinið hafði gegnum
gluggann út í nóttina, skyndilega slokknað, og það
sem verið hafði veruleiki, var orðið að minningu.
A dánarbeði sínum hafði gamla konan beðið mann
sinn að sækja prest til að syngja sálumessu yfir
sér, meðan hún stæði uppi í húsmu. Síðan mætíi
hefja hana úí og leggja hana í gröfina prestlaust til
þess að hneyks.Ia ekki sym hennar og gera þeim
kleift að fylgja henni til grafar. Það var ekki svo
mjög vegna trúar á guð, að hún hafði beðið um
þetta, heldur vegna þess, að hún vildi, að maður
hennar, sem hún hafði elskað ævilangt, skyldi harma
hana og þreyja þeim mun meira, meðan bænirnar
væru tónaðar og vaxkertaljósið flökti á dánu and-
liti hennar.
Hún vildi ekki skiljast við lífið án tilhlýðilegs
hátíðleika og minningarathafnar. Eftir að symrnir
komu, leitaði gamli maðurmn lengi að presti. Að
lokum, undir kvöld, kom hann með gamlan mann í
venjulegum klæðum. Hann var bragðlegur yfirlitum
af föstu- og jurtamataræði og fjörleg augu hans
gneistuðu af smálegum, útreiknuðum hugsunum. Þessi
prestur bar hermannatösku á mjöðm sér. I henni voru
öll klerkleg gögn hans, reykelsi, mjó kerti, bænabók
hans, stólan hans, lítið reykelsisker í festi. I skynd-
íngi kom hann fyrir kertunum umhverfis kistuna
og kveikti á þeim, blés á reykelsið í kerinu og byrj-
aði að þylja bænir úr bókinm, án frekari viðvarana
eða undirbúnings. Synirnir, sem voru í stofunni, stóðu
upp: þeir voru eins og dálítið vandræðalegir og
sneyptir. Þeir stóðu hreyfingarlausir, hver fyrir aft-
an annan, við kistuna. Fynr framan þá tónaði og
muldraði gamli presturinn, næstum því háðslega, og
bemdi öðru hverju smáum skilningsaugum að þess-
um heiðursverði, sonum gömlu konunnar. Hann hálft
í hvoru óttaðist þá og leit þó upp til þeirra; það var
svo að sjá sem hann mundi ekkert hafa á móti að
ræða við þá eða deila við þá um horfurnar í bygg-
mgarstarfi sósíalismans. En synirnir voru þöglir, og
enginn krossaði sig, jafnvel ekki maður gömlu kon-
LÍF og LIST
unnar. Þetta var varðstaða yfir dánum manni, ekki
þátttaka í kirkjulegri athöfn.
Þegar presturinn hafði lokið þessan fljótfærms-
legu sálumessu, tíndi hann saman pjönkur sínar,
slökkti á kertunum kringum kistuna og stakk eig-
um sínum í töskuna. Faðirinn rétti honum peninga,
og síðan gekk presturmn, án frekari umsvifa, fram
milli sonanna sex, sem litu ekki við honum, og hvarf
taugaóstyrkur gegnum dyrnar. I raun og veru mundi
hann feginn hafa staldrað við um ,,líkvökuna“, og
rætt um vandamál stríðs og byltingar: það mundi
hafa enzt honum lengi til dægrastyttingar að hafa
hitt þessa fulltrúa hins nýja heims, sem hann dáði
í laumi, en gat þó ekki lifað sig mn í. Hann dreymdi
í einstæðingsskap sínum um einhverja hetjudáð, sem
myndi ryðja úr vegi öllum hindrunum til glæsilegr-
ar framtíðar og veita honum upptöku í hóp hinnar
nýju kynslóðar. Með þetta í huga hafði hann jafn-
vel snúið sér til flugvallarms á staðnum og beðið þá
þar að fara með sig eins hátt upp í loftið og þeir
gætu, og kasta sér út í fallhlíf súrefnisgrímulausum.
En þessi uppástunga leiddi aldrei til neins.
Þetta kvöld bjó faðirinn upp sex rúm í öðru her-
berginu og lagði sonardóttur sína við hlið sér í hvíl-
una, sem hann hafði sofið í með konu sinni í fjöru-
tíu ár. Rúmið var í sömu stóru stofunni og líkkistan,
og symrnir fóru ínn í hina. Faðinnn dundaði við
dyrnar, meðan þeir afklæddust og háttuðu, lokaði
síðan dyrunum, slökkti Ijósin og lagðist fyrir við
hlið sonardóttur sinnar. Hún var sofnuð, ein í hinu
breiða rúmi, og hafði breitt yfir höfuð.
Gamli maðurinn stóð yfir henni í myrkrinu; snjór
var á jörðu, og hann tók í sig hina daufu, fölgráu
birtu loftsins og lýsti með sljóum bjarma gegnum
rúðurnar, svo að rofaði til inni. Gamli maðurinn fór
yfir að opinni líkkistunni, kyssti hendur, augnalok
og varir konunnar andvana og sagði við hana: „Nú
skaítu hvíla þig.“ Síðan lagðist hann gætilega hjá
sonardóttur sinni og lagði aftur augun, að hjarta
hans mætti gleyma.
Hann féll í mók — og vaknaði skyndilega. Fyrir
neðan hurðina að herbergi sona hans kom ljósglæta.
Þeir höfðu kveikt aftur og frá þeim heyrðust há-
værar samræður og hlátur.
Hávaðinn truflaði barnið, og hún fór að bylta sér
í svefninum; ef til vill hafði hún alls ekki verið
sofandi, aðeins ekki þorað að reka höfuðið út und-
an sænginni af ótta við nóttina og dánu konuna.
11