Teningur - 01.04.1986, Blaðsíða 18

MARGUERITE
Y OURCENAR
Marguerite Yourcenar er af mörgum
talin einn fremsti rithöfundur Frakka.
Hún fæddist í Flandem í Belgíu áriö
1903. Móðir hennar sem var af
flæmsku og vallónsku bergi brotin
lést eftir bamsburðinn. Marguerite
Yourcenar, en Yourcenar er rithöf-
undarnafn hennar, stafabrengl henn-
ar eigin nafns, ólst því upp með
frönskum föður sínum Michel Cray-
encour. Pau bjuggu ýmist yfir sum-
artímann hjá ömmu hennar, eða í Lille
og síðar í París. Hún gekk ekki í skóla,
faðir hennar sá um að kenna henni
með hjálp barnfóstra. A ámnum eftir
fyrri heimsstyrjöldina átti hún þess
kost að ferðast allmikið um, enda var
fjölskyldan í góðum efnum. Hún
dvaldist meðal annars á Grikklandi, í
Austurríki og á Ítalíu. Par hefur hún
rithöfundarferil sinn með ævisögu
Pindars, sem hún vill vart kannast við
nú, síðan kemur Alexis, skáldsaga
sem greinir frá tilfinningum homma
sem er að gera sér ljóst að hann verð-
ur að gangast við eðli sínu og skrifar
konu sinni kveðjubréf. Á Ítalíu skrifar
hún skáldsöguna Le denier du reve
(Draumapeningur) sem er lýsing
hennar á ítölsku fasistaþjóðfélagi.
Þar notar hún aðferð sem hún hefur
oft gripið til síðan. Um þessa bók hef-
ur hún sagt:
En í Draumapeningi er líka mjög
sterk löngun til að tengja þetta fólk
við grískar goðsögur og að sjá í því
sagnaminni.
Pessi hugmynd var reyndar mótuð
áður en hún skrifar Alexis. Þegar hún
ræðir þá bók segir hún:
Ég hef alltaf verið á varðbergi gagn-
vart því sem er efst á baugi í bók-
menntum, listum og lífinu sjálfu. Að
minnsta kosti því sem er álitið vera
efst á baugi en er oft aðeins örþunn
skán á yfirborðinu.
Og hún kveður skýrar að:
Nú-ið er svo stutt en um leið svo
umfangsmikið og hlaðið tilvísun-
um sem okkur eru ekki ljósar. Pað
er aðeins fjarlægðin sem gerir okk-
ur kleift að skilja sumar þeirra.
Hér kemur vel í ljós hvers vegna Your-
cenar vill halda ákveðinni fjarlægð
milli lesandans og verksins og milli
höfundar og verks. í viðtalsbókinni
Lesyeux ouverts (Með augun opin) spurði
Mathieu Galey hana um bækur sem
hún skrifaði nýlega um fjölskyldu
sína en jafnvel þar er hún fámál um
sjálfa sig. Hann spyr um fjarlægðina
og afstöðu hennar til fyrstu persónu-
frásagnar. Marguerite Yourcenar
svarar:
Ég verð að viðurkenna að ég skil
ekki þessa áherslu á ég-ið þegar
um er að ræða barn sem fæddist
1903 og er orðin sú mannvera sem
ég reyni að vera. Hadrianus (aðal-
persóna skáldsögunnar Minningar
Hadrians) talar í fyrstu persónu og ég
held að mér hafi tekist að skapa þar
skýra persónu. Zénon, Eric Mass-
imo eða Clement Roux (persónur í
verkum hennar) tala í fyrstu per-
sónu í einræðum eða samtölum og
í þeirra tilfelli felur frásögn í þriðju-
persónu (sem yður finnst svo mikill
munur á) þeirra eigið ,,ég“. En
skáldsagnahöfundur þekkir per-
sónur sínar bæði innan frá og utan
frá. Hann þekkir forsendur þeirra
og örlög þeirra sér hann fyrir og
upplifir jafnvel fyrir þá það sem úr
þeim verður. Eigin persóna höf-
undar er í miklu meiri hættu, henni
er hættara við falli og villigötum.
Mér sýnist að þarna glitti í grundvall-
arhugmyndir Marguerite Yourcenar
um rithöfunda og verk þeirra. Marg-
uerite Yourcenar hlaut klassíska
menntun eins og svo margir mennta-
menn fyrir fyrri heimsstyrjöldina.
Sjónarhorn þeirra er annað en það
sem við eigum nú að venjast. Þá lásu
menn grísku og latínu og þótti ekki
tiltökumál. Mér virðist sem rithöfund-
ur í augum Marguerite Yourcenar sé
fræðaþulur sem vegna víðtækrar
þekkingar á sögu og bókmenntum ei
ófær um að slá af kröfum vegna tísku
eða strauma. Viðleitni til að skilja
heildina og andstaða við hið tak-
markandi ,,ég“ skýrir e.t.v. hvers-
vegna margir álíta hana sígildan
(klassískan) rithöfund. Mathieu Galey
spurði hana um gullaldarstíl og tengir
hana einnig við rithöfunda 19. aldar.
Svar hennar er ekki reiðilaust:
Ég verð að viðurkenna að ég skil
hvorki upp né niður í þessu tali um
16