Teningur - 01.04.1986, Blaðsíða 52

varð til á leikferð. ”ítalska leikhúsið
fæddist í útlöndum1 “
Taviani sýnir fram á það með dæmum að
sýningar leikflokkanna breytast eftir
áhorfendum og aðstæðum á hverjum
stað sem þeir fara um. Það var einmitt
þessi sveigjanleiki sýninganna sem gerði
það mögulegt að ferðast með þær. „Áð-
ur fyrr löguðu farandleikarar verk sín að
hverjum nýjum stað eins og ekkert
væri,“ skrifar Brook. „En sýningar nú-
tímans eru gagnhugsaðar og búa ekki
yfir slíkri aðlögunarhæfni2“. Þær koma
fram fyrir áhorfendur sína sem endanleg
verk og óbreytanleg.
Leikferðir ensku leikaranna milli 1822
og 1828 voru sögulegar stundir í París.
Nokkur leikár í röð uppgötvuðu áhorf-
endur þá Shakespeare í Odeon-leikhús-
inu. Þeir höfðu áður séð Talmas flytja
þýðingar Ducis sem reyndi að laga
Shakespeare að reglum klassíska
franska harmleiksins. Ӄg var sem
þrumu lostinn þegar Shakespeare hellt-
ist yfir mig óviðbúinn,“ skrifar Berlioz í
Minningum sínum þegar hann hefur séð
Englendingana. Um leið og áhorfendum
opinberaðist nýr höfundur, voru þeir
furðu lostnir yfir leikstíl leikara á borð
við Charles Kemble og Edmund Kean
sem Alexander Dumas eldri helgaði
leikritið sitt fræga eftir þessar leikferðir.
Á eftir ferðum leikflokkanna koma
ferðir leikaranna til sögunnar strax í lok
nítjándu aldar. Stórstjömur fara vítt og
breitt um heiminn eins og ópemsöngvar-
ar í dag. Stjörnurnar verða alþjóðlegt
fyrirbæri. Adelaide Ristori, Eleonora
Duse, Salvini, Rossi, Novelli og Sarah
Bernhardt leika á flestum stöðum milli
Berlínar og Pétursborgar, og meira að
segja í Norður- og Suður-Ameríku.
(Stanislavski flokkar Salvini og Rossi
meðal meistara sinna í Líf í listum).
Samt er það ekki fyrr en með tilkomu
leikstjórans sem hægt er að tala um leik-
ferðir í nútímaskilningi þess orðs. Upp
frá því standa áhorfendur frammi fyrir
nýrri leiklist þegar mikils háttar sýning á
leið um og hefur varanleg áhrif á þá sem
hún hrífur með. Petta á sérstaklega við
um leikhúsfólk í hverju landi. Ég ætla
ekki að tala hér um leikferðir almennt,
heldur um sögulegar leikferðir sem raska
landslaginu, draga dilk á eftir sér og
skapa skóla.
Að sjá leikhúsið
Pótt Shimamura, ein pesónan í Snœ-
landi eftir Kawabata, hafi ekki kært sig
um að sjá vestrænan dans, sem hún var
þó að stúdera, vegna þess að hann hlyti
að vera tilkomuminni í raunveruleikan-
um heldur en í ímynduninni - þá þarf
leikhúsmaðurinn að sjá leikhús annarra
landa. „Ég þekkti kabuki-leikhús fræði-
lega,“ sagði Meyerhold árið 1931,” . . .
en þegar ég sá það loks eigin augum,
Edmund Kean í Othello, John Philip Kemble og Edwin Booth í Hamlet.
50