Teningur - 01.04.1986, Blaðsíða 55

Mei Lan-fang og Konstantín Stanislavski.
Ichikawa Sandonji og Sergei Eisenstein 1928.
hans sjálfs hafa þá þegar tekið sömu
stefnu. Brecht, fyrir sitt leyti, nálgast
Mei Lan-fang út frá fyrstu drögunum að
fjarlægingu sem hann var þá þegar búinn
að uppgötva í Þýskalandi, og Eisenstein
lítur kabuki-leikhúsið í ljósi kenningar
sinnar um aðdráttarklippingu. Ekki má
gleyma Artaud en draumsýn hans um
leikhús verður í fyrsta sinn að veruleika
þegar hann sér balíníska dansa. „Þessi
sýning kann að hafa sparað oss margra
ára umhugsun,“ fullyrðir Barthes í sam-
bandi við Mutter Courage. Þar er komið
í föstu formi „hið hreina og beina leik-
hús sem við settum okkur að stefnumiði
og sem einn góðan veðurdag stendur
ljóslifandi fyrir augunum á okkur full-
burða og Iýtalaust.9“
Koma Vilars og TNP (Þjóðleikhúss al-
þýðunnar) til Júgóslavíu árið 1955 var
jafn áhrifarík og koma Berliner Ens-
emble til Parísar af því að hún veitti líka
svör við rannsókn sem hafði ekki tekist
að finna sér form. Leikferð öðast sögu-
lega þýðingu um leið og saman fer vönt-
un og veruleiki sýningar sem færir henni
loks fyllingu.
Leikferð verður aldrei jafn áhrifarík í
öllum löndum sem hún fer um. Meyer-
hold sló rækilega í gegn í Þýskalandi á
fjóröa áratugnum. I Prag komst hann í
dýrmætt samband við framverði tékkn-
eska skólans, Honzl og Burion, en hins
vegar átti hann varla nokkum hljóm-
grunn í París þegar hann kom þangað.
Það er hægt að nefna fjölmörg dæmi um
skilningsleysi þar sem sýning, slitin úr
sínu rétta umhverfi, glatar styrk sínum
og tilverurétti. Þegar búið er að flytja
hana yfir í annað kerfi er hún dæmd út
frá sjónarmiði sem er ekki hennar eigið.
Brook telur „þessa hættu búa með sér-
hverri leikferð vegna þess að sárafá af
þeim skilyrðum sem leikritið var leikið
við í upphafi eru nú fyrir hendi, og líka
vegna þess að sambandið við nýjar
áhorfendur er ófyrirsjáanlegt.l0“ Leik-
ferð hans með Lé kotiung varð eins og
hver önnur uppákoma í samkvæmislíf-
inu í Bandaríkjunum, en í Austur-Evr-
ópu vom áhorfendur furðu lostnir þar
sem sýningin birti þeim samband þeirra
sjálfra við nýliðna sögu og könnuðust
þeir allir við sjálfa sig í því. Ahrif sýning-
ar eru háð gildi hennar, en einnig fagur-
fræðilegum og pólitískum aðstæðum í
landinu sem hún heimsækir.
Pólitísk veð
Leikferðir hafa einnig verið notaðar til
þess að útbreiða menningu ákveðinna
þjóða. Laurence Olivier var eftir síðari
heimstyrjöldina gerður út sem menning-
arlegur sendiherra Samveldisins til þess
að kynna enskt leikhús. Louis Jouvet er
ekki beinlínis opinber fulltrúi þegar
hann fer um Suður-Ameríku í stríðinu,
frá 1941 til 1945 en með leiksýningum
sínum er hann boðberi franskrar menn-
ingar. Sömu sögu er að segja um Vilar og
Barrault skrifar beinum orðum. „Hvert
land, sem ég fór um, endursendi mér
stækkaða mynd af heimalandi mínu 11 “
Eftir síðari heimsstyrjöldina fær leikr
ferð um Evrópu oft pólitíska merkingu.
Ekki einungis vegna sýningarinnar
sjálfrar, heldur líka vegna þess að leik-
flokkurinn kemur frá þessu eða hinu
stjórnkerfinu. Leikhúsið, sem í boði er,
verður holdtekja hins hluta Evrópu. „Á
þeim tíma voru slík ferðalög sannkallað-
ir sáttaleiðangrar,“ segir Barrault.
„Stríðið hefur sundrað þjóðunum.
Okkur^var falið að binda aftur hin fomu
bönd.12 “Brecht kom til Parísar úr austri.
Brook og Strehler komu til Varsjár úr
vestri. Viðtaka sýninga þeirra getur ekki
verið óháð því hvort áhorfandinn er
hliðhollur eða andsnúinn stjómkerfinu
sem þær birtast sem tákn fyrir. Mutter
Courage Brechts í París árið 1954 og Le
Cid TNPs sama ár í Varsjá ristu hvor
sína rifu í ókleift jámtjaldið. Vilar skilur
hve leikferðin hefur mikla þýðingu langt
út fyrir leikhúsið. „Við sjálf og vera
53