Teningur - 01.01.1987, Blaðsíða 23

festu. Áreitin eru svo mörg og ruglandi.
Ég hef rætt um listasögu og fjallað um
listhugsun samtímans.Einnig um hvarf
fagmennskunnar. Þetta hef ég rætt til
að lýsa því hvemig byggja
ætti upp nútíma listaskóla. Það er
greinilegt að deildaskiptinguna ætti að
leggja niður. En ég var beðinn að koma
hingað til að fjalla um tilraunadeildir.
Eins og ég sagði þá virðast mér þær
deildir vera ónauðsynlegar því tilrauna-
starfsemi ætti að fara fram í öllum deild-
um. Auk þess þarf ekki að tala um til-
raunir því þær tilraunir sem gerðar eru í
framsetningu tilfinningabundinnar
hugsunar er einmitt það sem við nefnum
list. Tilraunadeildir ættu ekki að vera til.
En það tekur eflaust nokkurn tíma fyrir
skólakerfi Norðurlandanna að átta sig á
hinum breyttu tímum til að geta gert svo
róttækar breytingar á skólum sínum. Þar
til þær breytingar geta orðið eru hinar
svokölluðu tilraunadeildir nauðsynleg-
ar. En hvað er þá tilraunadeild? Það er
tilhneiging til að halda að allt sem ekki
telst til hinna hefðbundnu greina, mál-
verks, skúlptúrs og grafíkur, tilheyri
hinni dularfullu tilraunadeild. Hún
verður hefðbundnu deildunum einslags
afsökun til að útiloka nýjar tjáninga-
leiðir. Tilraunadeildin verður afdrep
þeirra sem eru óánægðir, þeirra sem
hafa fengið hugboð um að til séu aðrar
leiðir en þær hefðbundnu, þeirra sem
eru til vandræða í hinum deildunum og
koma með óþægilegar spurningar. Það
er því miður engin framtíðarlausn að
koma þeim fyrir í svokölluðum tilrauna-
deildum. Gömlu deildirnar verða að
víkka út svið sitt og taka á móti nýjum
straumum. Innísetningar tilheyra skúlp-
túrdeildinni og ljósmyndun og offset-
prenttækni tilheyra grafíkdeildinni á
meðan þessi bjánalega deildaskipting er
á annað borð við lýði. í tilraunadeildinni
mætti vinna með aðra miðla eins og:
myndbönd, hljóðupptökur, tölvur,
póstinn, gerninga, kvikmyndir o.s.frv.
Margmiðladeildin.
Það má jafnvel deila um hvort lista-
skólar séu yfir höfuð nauðsynlegir.
Fjöldi listamanna hefur aldrei inní lista-
skóla komið. Það er öruggt mál að lé-
legir listaskólar eru skaðlegir fólki. Eins
og svo margir aðrir hef ég sjálfur um eitt
skeið álitið að listaskólarnir ættu að
hverfa. En nú finnst mér að þeir komi að
notum. Ekki til að kenna mönnum list
sem fag. Ekki til að kenna þeim að búa
til list. Bara kannski hjálpa þeim soldið
að skilja samtíma sinn í samhengi við
fortíðina.
Það gleymist oft í skólanum að upp-
lýsa nemendur um hlutverk listamanns-
ins í þjóðfélaginu. í flestum skólum er
nemendunum kennt að þjóna listaheim-
inum, sem í þessu tilfelli er listmarkað-
urinn, galleríin, söfnin og alþjóðlegu
listtímaritin. Ég kalla þetta hér mark-
aðskerfið, ,,The Commercial Circuit“.
Nemendunum er raunar kennt að búa
sér framabraut, sem á kannski lítið skylt
við list, frekar við velgengni og virðingu í
þjóðfélaginu.
Markaðskerfið er að vísu mikill hvati
fyrir listina. Það heldur uppi stöðugum
áróðri fyrir hana og dreifir upplýsingun-
um. En í dag er fjárhagslegt mikilvægi
þess fyrir listamenn afar h'tið. Þeir afla
sér viðurværis og skapa list algjörlega
utan við þetta kerfi. Lakara er að mark-
aðskerfið vill auðvitað eingöngu beina
sjónum fólks að þeirri list sem selst.
Þeirri list sem fellur vel að veggjum gall-
eríanna og safnanna og á síður tímarit-
anna. Sem betur fer er einnig annað
kerfi í gangi, nokkurs konar neðanjarð-
arkerfi eða net. Það byggist á ýmis konar
starfi og samvinnu listamanna. Sem
dæmi má nefna: Gallerí sem ekki stefna
að gróða, lítil lista- og heimildasöfn,
bókabúðir, kasscttu og hljómbúðir. Til
eru kerfi sem dreifa hljóðlist og tölvulist.
Þúsundir listamanna eru virkir í ,,mail
art“ kerfum. Svo mætti lengi telja. Því
miður virðast margir skólar í Evrópu
telja það hlutverk sitt að framleiða
,,talenta“ fyrir galleríin, að senda frá sér
vonbiðla frægðarinnar sem bíða eftir að
skjótast upp á stjömuhimininn til að
skína þar næstu fimm árin og halda gall-
eríunum á lífi.
Allt of margir listamenn líta á list-
kennslu einungis sem millibils ástand
meðan þeir bíða eftir frægðinni. Þeir
kenna af því þeir geta ekki selt verk sín.
Þannig eru þeir tilneyddir að kenna í
nokkur ár þar til peningarnir koma. Til
flestra koma þeir þó aldrei og þeir þurfa
því að halda áfram að kenna, jafnvel alla
ævi. Listkennsla er list og á að vera list.
Hún færir sömu unun og lífsfyllingu og
öll önnur list. Hun krefst sömu atorku,
hugmyndaauðgi og hæfni til að hrífa
aðra og hvetja þá til sköpunar. Þetta
hafa menn ekki skilið. Listin að kenna
þarf að öðlast sömu viðurkenningu og
önnur list og vera höfð í hávegum. Góð-
ur listkennari fæst við kennslu á sama
hátt og með sömu alvöru og sá sem fæst
við uppákomur eða gerninga, eða þá
hljómsveitarstjóri eða leikstjóri.
Erindi flutt á ráðstefnu um listfræðslu í
Henie-Onstad safninu, Osló, apríl 1986.
21