Teningur - 01.01.1987, Blaðsíða 44

Lífsgleðin á grunnplaninu
Guðmundur Andri Thorsson og Páll Valsson
ræða við Einar Má Guðmundsson
Við byrjuðum á því að tala um Ijóða-
bækur Einars Más sem komu út á árun-
um kringum 1980, við hverju varhann að
bregðast, hvað var að gerjast íhonum?
Það er nú orðið dálítið langt síðan og
ljóðin voru lengi í hausnum á mér áður
en þau fóru á pappír, það er semsé dálít-
ið erfitt að rifja upp hvað maður var að
hugsa. Og ég hafði mikið ort áður en ég
orti þau sem ég seinna birti. Ég hef logið
því að þau hafi orðið fimmhundruð. Pað
eru kannski ýkjur en þau voru mjög
mörg og þetta er allt til í kössum. Mest af
því er bergmál af þessu sem ég féll fyrir,
áður en maður finnur sinn eigin tón þá
bergmálar maður tón annarra. En svo
kom ákveðið augnablik þegar mér
fannst ég finna minn eigin tón og það er
kannski hægt að skýra út frá þeim menn-
ingarlegu aðstæðum sem þá ríktu. Það
var viss togstreita milli þess kúltúrs sem
mín kynslóð ólst upp við, poppsins og
þess alls, og svo á hinn bóginn hákúltúrs-
ins, módernismans. Vandinn var að
finna jafnvægið þarna á milii, gera hið
óskáldlega skáldlegtsemsé að flytja
þann veruleika sem við blasti inní póes-
íuna. Svo fór maður að uppgötva skáld-
skapinn hjá svona fuglum einsog Dylan í
þessari músík sem áður hafði svifið sem
stemmning milli eyrnanna. Mikið af
poppóesíunni- þá var allt í einu komið
fram úr ljóðlistinni sem var á boðstólum
í bókabúðum. Og saman við þetta rann
einhvernveginn að ég var að stúdera
Eliot og lesa Rimbaud, Baudelaire og
aðra brautryðjendur nútímaljóðlistar-
innar. Þá var ég líka upptekinn af seinni
tíma ljóðlist, höfundum einsog amerí-
kananum Allen Ginsberg og bretanum
Brian Patten sem báðir hafa verið kall-
aðir beat - skáld. A þeim tíma sem ég var
að byrja má heldur ekki gleyma pönkinu
sem í upphafi sínu gaf tímunum alveg
nýtt jarðsamband... já þessi fáu augna-
blik sem koma með vissu millibili þegar
fjöldamenningin stígur útúr glansbún-
ingnum... Og hvað ljóðlistina varðar þá
var ég einnig í ljóðakúrsi í nútímaljóðlist
hjá Sigfúsi Daðasyni og það var slíkt
andlegt ball að ég veit eiginlega ekki
hvað á ég að segja...
Varstu í uppreisn?
Mér fannst margt af þeirri ljóðlist sem
var á kreiki hér um þessar mundir vera á
tungumáli sem næði ekki að tjá tilfinn-
ingar ljóðsins, eða réttara sagt: ljóðlistin
náði ekki að tjá tilfinningalíf samtímans.
Myndmálið orti sig sjálft, líkingarnar all-
ar eins, og hugmyndaheimurinn vægast
sagt fábrotinn. Mér fannst að það þyrfti
smá andlega hnefaleika í þetta, meiri
slagsmál og baráttu í ljóðin sjálf, ekkj
allt þetta fýrirsegjanlega einsog birtist í
svo miklu af pólitísku ljóðlistinni sem
nærðist á myndmáli algjörlega án slag-
krafts. Og hið svo kallaða opna ljóð höfð-
aði aldrei til mín, enda opna ljóðið
frænka nýraunsæisins í skáldsögunni.
Jón úr Vör hafði gert hversdagsleikann
átakanlegan með aðferðum sínum eins-
og í Þorpinu - þar var spenna í efninu.
Hitt var minna spennandi að segja að allt
væri spennandi.
Hvernig komu atómskáldin inní þetta?
íslenskur módernismi í ljóðagerð er
seint á ferð í evrópsku samhengi og af
því hann kemur eftir stríðið, eru félags-
leg element fyrirferðarmeiri í honum en
annarsstaðar - ég vil segja sem betur fer
- og það segir kannski sína sögu um
alþýðlegan og jarðbundinn karakter þess-
arar ljóðlistar að einn glæsilegasti full-
trúi hennar, Stefán Hörður Grímsson,
var sjómaður og sundkennari. Enskir
módernistar á sama tíma voru margir
hverjir andlegir lordar. Af íslensku
módernistunum las ég mest Stefán
Hörð, Sigfús Daðason og Hannes Sig-
fússon. Ég las líka ljóð Thors og Guð-
bergs, unga reiða menn einsog Dag og
fleiri og fleiri...
Kassaljóðin sem ég talaði um áðan
voru mest ort upp úr eirðarleysi og sál-
rænum krísum og veseni, síðan lentu þau
í díalóg við minn heim, pólitíkina. En
mótmælaljóðlistin höfðaði ekki til mín,
mér fannst hún of billeg, ég varð að finna
eigin tón þarsem innri spenna ljóðsins
fengi að njóta sín og sameinast síðan
krítík á hinn ytri veruleik. Þarna voru
uppgjörsl jóð við sjálfan mig og einhver ja
42