Teningur - 01.10.1989, Blaðsíða 16

EINAR MAR GUÐMUNDSSON
SPURNINGAMERKIÐ SEM SVAR
UM RITLIST GRAHAMS SWIFT
i
Sá enski höfundur sem hvaö mesta
athygli hefur vakiö undanfarin ár er án
efa Graham Swift, fæddur 1949.
Bækur hans hafa verið þýddar á yfir
tug tungumála og jafnt og þétt hefur
hann styrkt stööu sína í heimalandi
sínu. Ef ég man rétt - hér styöst ég viö
gamalt viðtal eftir minni - lagöi Graham
Swift stund á bókmenntir viö háskól-
ann í Cambridge en fékkst síðan viö
kennslu alveg þar til fjórða bókin hans,
Waterland, kom út en sú bók markar
ótvírætt viss þáttaskil á ferli hans.
Waterland kom út áriö 1983. Þá
höföu sem sé komið út þrjár bækur
en síðan hefur komið út ein. Fyrsta
bók hans The Sweet-Shop Owner
kom út áriö 1980. Hún segir frá ein-
mana sjoppueiganda. Konan hans er
dáin en dóttirin hlaupin á brott. Menn
voru ekki í neinum vafa að þarna var
hæfileikamaöur á ferð. „Hann er
fæddur sögumaöur," var viökvæöi
blaða og tímarita.
Áriö 1981 kom Shuttlecock, sál-
fræðileg hrollvekja, spennusaga. í
The Sweet-Shop Owner eru ákveðin
einkenni höfundarins strax komin
fram: viss vangaveltustíll þar sem
söguefnið er sífellt látið takast á viö
sjálft sig. Þeir eru fáir nútímahöf-
undarnir sem nota spurningamerkið
jafn oft og Graham Swift. Shuttlecock
er gjörólík bók. Frásögnin er hröö og
óvenju kraftmikil. Þessir tveir pólar
byrja síöan aö sameinast í smá-
sagnasafninu Learning To Swim and
Other Stories og ná hámarki sínu og
fullkomnun í Waterland.
1988, fimm árum eftir að Waterland
kom út, sendi Graham Swift síðan frá
sér nýja skáldsögu: Outofthis World.
Þar kveður enn viö nýjan tón þó
skyldleiki höfundarins viö sjálfan sig
sé augljós.
II
Ásamt Salman Rushdie er Graham
Swift sá höfundur enskrar tungu sem
einna auöveldast er að tengja við
hræringar í nútíma skáldskap. Bók
Salmans Rushdies Midnight’s Children
og Waterland eftir Graham Swift eru
ekki meö öllu óskyld verk. í báöum
þessum bókum er reynt að ná utan
um stóra sögu: fjölskyldusögu sem
um leið er saga þjóöar.
Bæöi þessi verk tengja höfunda
sína viö veigamestu hræringar nútíma
skáldsögunnar. í báöum verkunum
eru allar frásöguaðferöir gjaldgengar
og ekkert heilagt. Blandaö er saman
stóru og smáu, gamni og alvöru, eöa
í stuttu máli sagt: öll fuglabúr frásagn-
arlistarinnar eru opin. Fjölmargar bók-
menntagreinar og ótal stílbrögð rugla
reitum sínum en allt á sama taflborð-
inu, taflboröi skáldskaparins.
í Waterland kennir margra grasa.
Ævintýralegt raunsæi og raunsæisleg
ævintýr haldast í hendur. Og allt
kemur viö sögu: náttúruvísindi, verk-
fræöi, hjátrú, hagsaga, sakamálasaga,
ástarsaga, fjölskyldusaga, Englands-
saga, þroskasaga, jafnvel kynþroska-
saga ... og svo framvegis, því flesta
merkimiöa má hengja á þessa sögu
án þess aö hún beri tjón af eöa réttara
sagt án þess aö þeir beri tjón af, því
verkið er aö sjálfsögöu mun stór-
brotnari heild en hver einstakur þáttur
eöa efnisatriði gefur til kynna.
En hér skulum viö sleppa öllum
merkimiðunum, því þegar að nútíma
skáldsögunni kemur veröa flestir
þeirra fáránlegir. Þó er auðvelt aö tala
um frásagnarlistina þegar Waterland
er annars vegar, því í aðra röndina er
sú bók lofgjörð til fásagnarlistarinnar
og skáldskaparins - og þá um leið til
þess grunnar sem sögusagnir og
hjátrú hvíla á: hins fábrotna hvers-
dagslífs sem maöurinn leitast viö að
sigrast á meö ímyndunarafli sínu.
„Því pabbi minn var ekki bara hjá-
trúarfullur maöur, hann kunni einnig
að segja sögur. Skröksögur og
sannar sögur; hughreystandi sögur
og áminningarsögur; umvöndunar-
sögur og markleysusögur; áreiðan-
legar sögur og óáreiðanlegar sögur;
sögur hvorki meö haus né sporöi."
Þaö er þessi kjarni fornar og nýrrar
frásagnarlistar sem gerir Waterland
einum af brimbrjótum nýrra bók-
mennta. Ekki er greint á milli einstakra
sögusviða og jafn mikil viröing borin
fyrir furðum sem raunsönnum atburö-
um. Waterland sækir jafn mikið til
hinnar sígildu ensku skáldsögu sem
og hinnar nútímalegu upplausnar.
Áhrif frá Faulkner, Marquez og Grass
eru augljós en Swift hefur sinn pers-
ónulega tón, sína eigin framsetningu.
III
En lítum aðeins nánar á sjálft verkið;
Waterland.
Tom Crick er sögukennari viö
14