Teningur - 01.10.1989, Blaðsíða 34

VIÐTAL VIÐ JON STEFANSSON
- Ég er í bókmenntafræði til þess að
geta skrifað. Það er yfirskin og gefur
mér tíma. Skáldskapurinn er númer
eitt, það sem ég les númer tvö. Sjálf
bókmenntafræðin snertir mig lítið. Ég
er eflaust létt hrokafullur gagnvart
fræðunum. Þegar til dæmis er byrjað
að sundurliða Ijóð, þá hallar skáldið í
mér sér aftur og spyr, hvað eru þessir
að vilja upp á dekk. Ég þarf yfirleitt
marga kaffibolla til að halda mér vak-
andi yfir þykkum fræðibókum. Fræðin
eru skrifuð vegna aðferðarinnar við að
greina bókmenntir. Þetta er nálgun
utanfrá, skáldskapurinn kemur innan-
frá. Ég hef orðið var við þá hræðslu hjá
mörgum að of mikill fræðilestur setji
beisli á sköpunargáfuna og skáldið fari
að skrifa eftir formúlum, eftir kenning-
um. Þessi ótti er að mínu mati ástæðu-
laus. Sköpunargáfan er of sterk.
Það eru oft óþarfa fordómar hjá
skáldum gagnvart fræðimönnum, þeir
eru sakaðir um skort á ímyndunarafli
- skort á innsæi. Það er ekki réttmætt,
enda virðast oft lúra á bak við þessar
ásakanir; af hverju sérðu þetta ekki
með mínum augum - þ.e. augum
skáldsins. Skáld skapa bókmenntir.
Fræðimenn fjalla um þær. Þess vegna
hljóta þessir hópar að nálgast bók-
menntir á ólíka vegu.
Það eru margir kostir við að sitja í
bókmenntum við háskólann. Námið
getur stytt manni leið í lesningu og
svo er ómetanlegt að lenda hjá
mönnum eins og Kristjáni Árnasyni
sem virðist hafa lesið flest allt fram-
bærilegt og kann að fara með það. Ég
man einu sinni eftir honum á gati
gagnvart athugasemd nemanda. Þá
vitnaði einhver í Jim Morrison. Aldrei
að vita nema hann sé núna að hlusta
á Morrison.
- Þetta með að læra af öðrum
höfundum. Þú ert hrifinn af Liverpool
skáldunum er það ekki.
- Áhrifin frá þeim á Byssuleyfið
eru komin í gegnum íslendinga. Mér
finnst Brian Patten þeirra fremstur.
Adrian Henri virðist eldast fremur illa,
enda er hann mesti formtilraunamað-
urinn af þeim. Roger McCough þar á
milli. Það er margt sem heillar mig við
þá. Þeir eru passlega afslappaðir í
Ijóðagerð sinni, ekki þessi vitsmuna-
legi koníaksrembingur sem annars
einkennir svo oft Ijóðagerð Breta. Svo
eru þeir fjandi góöir húmoristar. En
eins og ég sagði, mér finnst Patten
þeirra fremstur. Hann notar tungumál
sem er mjög blátt áfram og einlægt,
helvíti næmur á að hampa einhverjum
kjarna átakalaust að því er virðist.
Auðvitað er hann mistækur eins og
aðrir og svo ógæfusamur að vera af
68 kynslóðinni. Sú kynslóð er mjög
ginnkeypt fyrir ódýrri hugsun.
- Eru það ekki allar kynslóðir.
- Jú en þeir voru með sinni lífssýn
um mannkærleika og það allt með
ógurlega fordóma gagnvart
ákveðnum hópum fólks. Og hætti til
að setja fram ódýran málflutning. Eins
og mesti lærisveinn Liverpool skáld-
anna hér Einar Már, þegar hann segir
þið þarna í jakkafötunum. Sem hann
gerir ekki oft sem betur fer.
- Fordæming hinna trúuðu. Á
hinum vantrúuðu?
- Það eru mjög fá skáld sem geta
valdið því að skrifa um það sem þeir
trúa sterkt á.
- Prédikarinn er nú dálítið sterkur
í þér. Bregður fyrir þig fjallræðustíl.
- Hvernig meturðu þá hvort eitthvað
ákveðið Ijóð gengur eða ekki.
Hvernig meturðu gæði og trúverðug-
leik hjá sjálfum þér.
- Ja ég reyni að binda mig við
eitthvað sem mætti kalla bara húman-
isma. Maður er ungur enn og óró-
legur og pirraður. Og sjálfsagt blindur
gagnvart eigin skoðunum rétt eins og
sextíu og átta mennirnir, en þeir voru
að mæla fyrir skoðun hóps, tísku. Það
virkar tortryggilega á mig, ódýrt. Það
er líka hætt við að þeir sem verða
mjög vinsælir verði það vegna þess
að þeir eru grunnfærir. Allavega að
segja eitthvað skuggalega almenns
eðlis. Svo er þetta fólk komið hinum
megin við borðið í dag.
- Finnst þér þú tala alveg fyrir þig
einan og vera þess vegna annars
eðlis.
- Já það er einkenni á minni
kynslóð! Það hefur ekki myndast nein
hreyfing. Þetta er hugsjónalaus
kynslóð. Það er gott að mörgu leyti að
hafa engan hóp. Kannski Akkilesar-
hæll um leið. Sá sem hefur ekki á
neitt að trúa, hann flýr inn. Þá er hætt
við því að maður skelli öllum hurðum
og nái ekki að teygja sig út í hið sam-
mannlega.
- Er þetta viðvarandi kreppa í þér.
Enginn mælikvarði nema þú sjálfur.
Og þá að sama skapi þröngt um yrkis-
efnin.
32