Austurland - 05.04.1979, Blaðsíða 4

Auglýsið í Austurlandi
Símar 7571 og 7454
Neskaupstað, 5. aprii 1979. Gerist áskrifendur
Eflum heimabyggðina. Skiptum við sparisjóðinn.
SPARISJÓÐUR NORÐFJARÐAR
Auðunn Einarsson:
Réttarstaða Grœnlands nú, er ekki ólík
réttarstöðu íslands árið 1904
Daglega heyrum við Grænlands
getið í útvarpi og sjónvarpi þegar
veðurfregnir eru lesnar, en ekki er
það oft sem blöð greina frá mönn-
um og málefnum í pessu nálæga
landi. Þar sem miklir umbrota-
tímar fara þar í hönd verður að-
eins vikið að þessu nágrannalandi
okkar.
Grænland er 21 sinni stærra en
ísland, en sá hluti þess sem er
íslaus er að stærð eins og rúmlega
þreföld stærð íslands. Byggðin er
á landræmu í kringum þennan
risa jökul, sem inniheldur 12% af
ísmassa veraldarinnar. Strand-
lengja Grænlands er 39.000 kíló-
metrar, eða eins og miðjarðarlín-
an. Um 50.000 manns býr nú á
Grænlandi og þar af eru 9.000
Danir 300 Færeyingar og 400 frá
öðrum löndum. Fólksfjöldi í
Grænlandi hefur verið þessi:
1901 11.839
1921 14.355
1951 24.159
1970 46.313
Búseta manna var því sem næst
með allri strandlengjunni, og lifðu
menn aðallega á selveiði og veiði
rostunga og smáhvals auk fisk-
veiða. Er talið að selastofninn við
Grænland sé nálægt 1,2—1,4 millj.
selir og hefur nú verið gerður
samningur milli Grænlands,
Kanada og Efnahagsbandalagsins
um nýtingu selastofnsins. Magnið
sem má veiða var 170 þúsund selir
1979 en 180 þúsund 1978, það
sorglega er að það magn sem
Grænlendingum er skammtað
minnkar ár frá ári. Verða þeir því
t auknum mæli að kaupa innflutt
matvæli.
Frá byggð til bæjar
Árið 1967 mótuðu stjórnvöld
stefnuna „frá byggð til bæjar“.
Hófust þá mestu þjóðflutningar á
Grænlandi sem um getur, fólk var
flutt frá afskekktum stöðum og
sett niður í nærliggjandi þorpi,
eða myndaðir byggðarkjarnar. Oft
hefur þetta leitt til þess að fólk
er munaðarlaust á hinum nýju
stöðum, er þetta helsta orsök
hinna gífurlegu vandamála félags-
legs eðlis.
Heimastjórn 1. maí
1979
Með ákvörðun um heimastjórn
hafa Grænlendingar tekið fyrsta
skrefið til meiri stjórnar í eigin
landi, og felst í því nokkur viður-
kenning danskra stjórnvalda á um-
ráðarétti Grænlendinga yfir Græn-
landi.
Þó fylgir sá böggull skammrifi
að Danir hafa gert ýmsa samninga
sem væntanlegir stjórnendur sitja
uppi með. Þyngstur mun Græn-
lendingum samningurinn þegar
þeir voru innlimaðir í Efnahags-
bandalag Evrópu haustið 1972 um
leið og Danir gengu í bandalagið.
Kosið var um þetta mál á Græn-
landi og voru rúmlegaa 70% á
móti inngöngu, en þrátt fyrir þessa
niðurstöðu drógu Danir hina
grænlensku þjóð inní þetta örlaga-
bandalag. Þessi samningur Dana
við EBE leiðir það af sér meðal
annars, að aðildarlönd EBE máttu
á síðasta ári veiða 25.000 tonn af
þorski við strendur Grænlands.
Talið er að Vestur-Þjóðverjar ein-
ir hafi veitt um 50.000 tonn af
þorski án þess að veiðar þeirra
væru hindraðar. Danir annast
landhelgisgæslu við Grænland og
virðast þeir í þessu vera öðrum
hliðhoilari en sfnum skjólstæðing-
um. Þessu una Grænlendingar afar
illa sem vonlegt er, en þeir fá
litlu ráðið um nýtingu fiskstofna
við eigin strönd, og verða að lúta
stefnu Dana. Er Grænlendingum
áh'ka mikilvægt að nýta eigin fisk-
stofna eins og okkur íslendingum.
Er réttarstaða Grænlendinga nú
ekki ólík stöðu íslands 1904.
Már Karlsson:
Athugasemd
VIÐ ÞINGSÁLYKTUNARTILLÖGU UM
DEILDASKIPTINGU RÍKISSKIP
Húsnæðisástand
Húsnæðisvandamálið er geig-
vænlegt. Sem dæmi má nefna að
17.000 fjölskyldur eru um 12.000
íbúðir. Alls búa 2.480 fjölskyldur
inná heimilum hjá öðrum og þar
af eru 1.044 hjón með börn. Má
á þessu sjá að mikið verk er óunn-
ið þar í byggingu húsnæðis. Okk-
ur er tamt að hugsa okkur græn-
lenska fjölskyldu f litlu húsi með
hunda og sleða fyrir framan og
kajak uþpá hesjum. En þetta er
ekki sönn mynd, nú búa 2.565
fjölskyldur í blokkum eða sam-
býlishúsum. Árið 1960 voru 138
byggðir á Grænlandi, en nú eru
þær 99 og landsbyggðin á enn í
vök að verjast. Nú búa um 50%
af þjóðinni í stórum bæjum en
1950 bjuggu 25% í þorpum en
75% í hinum dreifðu byggðum.
Þessari stefnu Dana urðu Græn-
lendingar að lúta, og fengu þeir
engu ráðið um þessa þróun, en nú
er þessi einveldisstjórn Daná' á
enda runnin.
Alþingismennirnir Helgi Seljan
og Kjartan Ólafsson hafa nýverið
iagt fram á Alþingi þingsályktun-
artillögu þar sem ályktað er að
beina því til ríkisstjórnarinnar að
í þeirri endurskipulagningu á
starfsemi og rekstri Skipaútgerð-
ar ríkisins sem fyrirhuguð er verði
að því stefnt að fyrirtækinu verði
skiþt í tvær deildir, Austurlands-
og Vestfjarðadeild með aðsetri á
Reyðarfirði og ísafirði og skuli
um þetta atriði tekið mið af til-
lögum Stofnananefndar frá 1975
og frumvarp þar að lútandi lagt
frám þegar á næsta þingi. í áliti
Stofnananéfndar frá árinu 1975
sem tillagan er byggð á, segir að
gera megi ráð fyrir að auk áhafna
skipanna muni fylgja hvorri deild
fimm til tíu menn. Kostnaður við
siíkar breytingar væri einkum fólg-
inn í útvegun skrifstofuhúsnæðis.
Telur nefndin að slíkur flutningur
muni færa stjórn flutninganna
nær hagsmunum viðkomandi
landshluta og þannig hafa fjölþætt
áhrif á viðgang margvíslegar starf-
semi á þessum svæðum.
Ég hef reynt að fylgjast nokkuð
með þeim skipulagsbreytingum
sem fyrirhugaðar eru á rekstri
Skipaútgerðar ríkisins. Þess vegna
kom þessi þingsályktunartillaga
mér á óvart og satt að segja er ég
ekki búinn að átta mig á efni
Már Karlsson, Djúpavogi
hennar ennþá.
Stjórn SSA ræddi samgöngumál
fjórðungsins á nokkrum fundum
Framh. á 2. síðu
Víða kemur
Marx
við sögu
Það var einhverntíman í vet-
ur eða haust, að tveir ágætir
menn voru að deila um sósíal-
isma í smádálkum í Austur-
landi og Austra og urðu ekki
á eitt sáttir um hvað sósíal-
ismi væri, hvað þá heldur um
ágæti hans.
Svo hefur farið fyrir fleir-
um.
Austramaðurinn vildi setja
samasemmerki milli sósíalisma
og ófrelsis og honum hefur
iíklega brugðið í brún blessuð-
um, þegar hann las eftirfarandi
í Tímanum fyrir nokkrum dög-
um:
„ . . . hugmyndafræðilegar
vangaveltur geta oft á tíðum
orðið frjóar og vissulega væri
framsóknarmönnum það hollt
öðru hverju að rifja upp á
hvaða grunni helsta hugsjón
framsóknarstefnunnar hvflir —
samvinnuhugsjónin. Það skipt-
ir ekki máli í því sambandi
hvort hún er hér innflutt eða
heimatilbúin. Ef við fellum
hana inn í hugmyndafræði
samtímans er um einskonar
málamiðlun að ræða milli sam-
eignarstefnu og frjálshyggju.
Samvinnustefna er tilraun til
að framkvæma sósialisma í
smáum einingum og forðast
iafnframt of stranga miðstýr-
ingu.
Það er þessvegna ekkert
skrýtið að helstu óvinir sam-
vinnustefnunnar eru frjáls-
hyggjumenn, pcningapúkar og
sjálfstæðismenn. Þeir sjá í sam-
vinnustcfnunni höfuðóvin sinn:
Marx.
Bregði einhverjum framsókn-
armanni við þetta er það sjálf-
sagt af því hann hefur ekki
lesið Marx eða að hann er ekki
samv innumaður“.
Bragð er að. þá barnið finn-
ur, stendur þar.
Krjóh.
Höfðinglegt
boð
Afmæbsnefnd bæjarins hefur
borist bréf frá burtfluttum
Norðfirðingi Jósafat Hinriks-
syni. Býðst hann og fjölskylda
hans til að verkstæði þeirra
gæfi smíði á hátíðarskilti eða
öðru sem kæmi sér vel í sam-
bandi við afmælið og má verð-
gild'ð vera 300—500 þús. krón-
ur.
Nefndin hefur þakkað þetta
höfðinglega boð, sem sýnir hug
þeirra til æskustöðvanna. Ekki
hefur enn verið ákveðið, hvað
verði smíðað.