Svart á hvítu - 01.01.1978, Blaðsíða 42

Nokkrir punktar um
breska samtímatónlist
Örn Jónsson
Eggert Pétursson
Ingólfur Arnarsson
Á seinni hluta sjötta áratugsins gerðust merki-
legir hlutir í bandarísku listalífi. Fámennur hópur
manna úr öllum listgreinum tók að endurmeta við-
tekin mörk milli listgreina. Beat-skáldin voru
óþreytandi í leit sinni að nýjum framsetningarmáta.
Free-djassistarnir reyndu að blása nýju lífi í djass-
inn. Abstrakt expressionistar útilokuðu alla skyn-
semi til að komast í samband við þann óbeislaða
sköpunarkraft sem þeir töldu búa í sér. Cage var að
endurmeta viðfang tónlistarinnar. Merce Cunning-
ham reyndi að sameina tón, dans og mynd.
í dag eru þessar tilraunir vel þekktar. En þær
urðu fyrst og fremst hvati yngri mönnum innan
listarinnar til frekari nýsköpunar, en náðu lítt til al-
mennings. Sárafáir hlustuðu t.d. á verk Cage, en
áhrif þeirra má m.a. greinilega sjá í nútímamyndlist.
Það er fyrst nú á síðustu árum að ávöxtur þessara
tilrauna nær til almennings. Dæmi um þetta er sú
tónlist sem nú verður tekin til umfjöllunnar.
Stórstirni
risafyrirtækjanna
Með olíukreppunni kom greinilega í Ijós að stór-
fyrirtækin eru ekki tilbúin að taka fjárhagslega
áhættu til að koma list á framfæri. Hráefniö í
hljómplötur er unnið úr olíu og við verðhækkunina
einbeittu risarnir sér að útgáfu nafna sem þegar
höfðu tryggt sér sess. Þessi þróun hófst þó ekki
með olíukreppunni. Hljómplötuiðnaðurinn hefur
alltaf haft menn á kaupi til að leita uppi efnilega
skemmtikrafta. Jóhann G. Jóhannsson benti eitt
sinn í viðtali á að iðnaöurinn keypti einkarétt á út-
gáfu listamanna til þess eins að eiga þá vísa ef þeir
tækju að vekja athygli. Þetta hefur einnig í för með
sér að þessir listamenn eru bundnir, geta ekki
leitað annað og þannig er öruggt að þeir skyggi
ekki á þá sem auglýstir eru upp.
Að einskoróa tónlistina við fáa flytjendur kom
niður áfjölbreytninni. Það var helst í djassinum sem
tilraunir í tónlist voru gefnar út af smáfyrirtækjum í
litlu upplagi (aðallega vegna þess aó kostnaður við
upptöku var lágur, því að spilað var af fingrum fram
og notast við einfalda tækni). Á undanförnum árum
hefur verið mikil gróska í tónlistarlífinu. Nýjar leiðir
hafa verið kannaðar, þó afurðirnar væru ekki settar
á markað til dreifingar.
Obscure
Árið 1975 var stofnsett í Englandi fyrirtækið
Obscure. Markmið þess var að vinna gegn þessari
öfugþróun. Aóstandendur fyrirtækisins einsettu
sér að gefa út tónverk sem á einn eða annan hátt
féllu ekki inn í í heildarmynd hljómplötuiðnaðarins.
Hljómplatan nær til stærri hóps en svæðisbundið
tónleikahald. Hugmyndin var að koma á framfæri
þeirri fjölbreytni sem í raun fyrirfannst innan tón-
listarheimsins. Þetta kæmi bæði áheyrendum og
skapendum til góða með aukinni grósku. Fyrir-
tækið er stofnað á tímum þegar neyslumöguleikar
eru í hámarki. Hægt er að nálgast mögulega og
ómögulega hluti ef peningar eru fyrir hendi. Hægt
er að ná í flautukonsert frá miðöldum og lagið í
efsta sæti vinsældalistans, hvort tveggja í jafn
fáguðum útgáfum. Eitt af sameiginlegum ein- v
kennum þeirra sem gefið hafa út verk sín hjá
Obscure er að þeir nota allt sem þeir telja að geti
komið hugmyndum sínum best til skila. Fyrir þeim
er vöruflóð neysluþjóðfélagsins nokkurskonar
skranbúð og þangað sækja þeir efnivið sinn. Vandi
listamannsins er að velja.
Þrjú verk hafa verið gefin út eftir tónskáldið
Gavin Bryars. Hann á að baki fjölskrúðugan tón-
listarferil. Hann lærði tónsmíðar og heimspeki, var
atvinnutónlistarmaður, lék með djassleikurum,
jóðlurum og útsetti fyrir barnastjörnur jafnt sem
söngkór verkalýðsins.
Verk Bryars ,,Jesus blood never failed me yet" er
gott dæmi um hvernig efniviður er notaður úr
ólíkum áttum. Það samanstendur af segulbands-
lykkju þar sem umrenningur syngur sálm. f fyrstu
heyrum við söng hans eingöngu, einu og einu
undirleikshljóðfæri er bætt við á stigmagnandi hátt
þar til ákveðnu hámarki er náö. Síðan fjarar undir-
leikurinn út þar til endurtekinn söngurinn er einn
eftir. Þó ætla mætti aö söngur umrennings og
hljómþýður undirleikur kammersveitar ætti lítið
sameiginlegt er útkoman furöu sannfærandi.
Áheyrandinn kemst ekki hjá því að skynja eymd
umrenningsins.
Jafnvel þó tónlistin sem gefin hefur verið út hjá
Obscure sé yfirleitt mjög melódísk, þá leggja flestir
Skipulögó tilviljun
40