Svart á hvítu - 01.10.1978, Qupperneq 8

Leikhús Dario Fo
Jórunn Siguróardóttir
Nú þegar þrjú musteri íslenskrar leiklistar, Iðnó,
Þjóöleikhúsiö og Leikfélag Akureyrar, hefja starf-
semi sína aö loknum sumarleyfum er kannski ekki
úr vegi aö víkja nokkrum orðum aö leiklistarstarf-
semi utan þessa skers. Það er von mín aö þessi
pistill megi koma örlítilli hreyfingu á umræðuna um
stööu íslenskrar leiklistar um þessar mundir, en sú
umræöa virðist í ládeyöu mikilli. Aö vísu guma
menn af leiklistarstarfi í hverju krummaskuði og
betri aösókn að leikhúsunum en víðast hvar úti í
heimi. Menn láta sér hins vegar í léttu rúmi liggja
hvernig starfseminni hér er háttaö, hvaöa verk eru
sett upp, í hvaóa tilgangi og hver þróun þessa
starfs er. Ögn af klassík, ögn af ungum erlendum
höfundum, eitt barnaleikrit og nú undanfariö væn-
an slatta af nýjum íslenskum höfundum — og súp-
an er tilbúin. Ekki of sterk, ekki of þunn. Eitthvað
fyrir alla! En hverjir eru þessir allir? Aö hve miklu
leyti láta leikhúsin brauöstrit áhorfenda sig ein-
hverju skipta? Og aö hve miklu leyti miöast starf
þeirra viö aö fullnægja einungis menningarlegum
þörfum góöborgarans?
Ríkisleiklistarskóli er starfræktur hér á landi, en
hver er tilgangur hans? Aö því er virðist er hann sá
aö mennta hæfa leikara, meövitaða um stööu sína
og möguleika sem listamenn í þjóðfélaginu. Mögu-
leikar ungra leikara á íslandi nú á dögum er.u engir,
hversu góörar menntunar sem þeir hafa notiö í
Ríkisleiklistarskóla íslands eöa annars staöar.
Leikhúsin þrjú velja sér þá stærstu og sterklegustu
úr þeim hópi, sem í upphafi ætlaði sér annað og
betra hlutskipti en aö fara í Ugla sat á kvisti viö
leikhúsin. Frjáls leiklistarstarfsemi er bundin í báöa
skó af lagabókstaf sem kveður svo á aö ekki skuli
annarri leiklistarstarfsemi en þeirri sem fram fer í
leikhúsunum þremur veittur fjárhagsstuöningur.
Þó hefur frjáls leiklistarstarfsemi margsinnis sýnt
fram á ágæti sitt og mikilvægt tillag til þróunar ís-
lenskrar leiklistar. Stööugt er hún kæfö í fæðingu.
Jafnvel Alþýöuleikhúsiö sem sýnt hefur hvaö best
úthald í þessari baráttu og verið raunhæfasti eöa
réttara sagt eini valkosturinn utan ókleifra muster-
isveggja ríkisstyrktu leikhúsanna er nú aö
tærast upp vegna fjárskorts. Þessi afstaða er skilj-
anleg í Ijósi þess aö slíkir leikhóþar eru oft og tíðum
lítt auðsveipir ráöamönnum og beturmegandi
borgurum þjóðfélagsins.
Myndirnar tók Erika Rabau a' sýningu Fo í Berlín í
september fyrir tímaritiö Svart á hvítu.
Þróun íslenskrar alþýðuleiklistar, hefö hennar og
saga hefur ekki verið rannsökuó hér að neinu marki
miöaö viö önnur lönd. En jafnvel þó hefð alþýðu-
leiklistar meöal þjóóa heims sé mismunandi og
ætíö samofin sögu sérhverrar þjóðar, eru alltaf
hliðstæður fyrir hendi. Sem og í baráttu lítilmagn-
ans fyrir betri lífskjörum alls staöar í veröldinni. Sá
sem einna mest hefur látiö þessi mál til sín taka í
heimalandi sínu, bæöi fræðilega og í verki, er ítal-
inn Dario Fo, íslendingum aö góöu kunnur fyrir
létta og satíríska farsa eins og „Þjófar, lík og falar
konur“ og ,,Sá sem stelur fæti er heppinn í ástum“.
Þau verk eru þó aóeins léttvæg sýnishorn af þeim
fjölmörgu verkum sem eftir hann liggja, á langri og
starfsamri ævi.
Dario Fo fæddist áriö 1926 í San Giano á Norö-
ur-ítalíu, en ólst upp í litlu plássi í nágrenni Lago
Maggiore rétt viö svissnesku landamærin meðal
fiskimanna og smyglara. Hann hélt ungur aö árum
til Milano til náms í arkitektúr. 1952 gaf hann arki-
tektúrinn upp á bátinn og snéri sér aö ritstörfum og
leiklist. Fyrsta kastið starfaöi hann viö ítalska út-
varpiö þar sem hann vann upp gamlar alþýðu-
sagnir af Sesari, Hamlet, Kain og Abel, Samson og
Dalíu o. s. frv. Hann talaði til áheyrenda sinna í
gervi Poer Nano, fátæks dvergs, og segir þeim
ýmsar furöusögur af fyrrgreindum persónum.
Þessar sögur hans eru hins vegar vart þekkjanleg-
ar í sinni upprunalegu mynd, svo mjög hafa þær
verió afskræmdar í borgaralegu samfélagi. í Poer
Nano, alþýóudverginum sem feröast um borg og bý
og fílósóferar um góöa siði, má þegar greina fyrir-
rennara „Giullare", loddarans í Misterio Buffo,
sem er lang vinsælasta persóna Fo fram til þessa,
en aö honum verður vikiö nánar síöar í þessum
pistli. Sögulega þróun beggja þessara persóna má
rekja aftur til farandleikaranna á 15. og 16. öld. Fo
hefur unniö merkilegt starf í því aö grafa upp þessa
gömlu hefö og sýna fram á gildi hennar enn þann
dag í dag. Um þetta leyti stofnaði Fo fyrsta leikhús
sitt ásamt leikurunum og leikstjórunum Franco
Parenti og Giustino Durano, Teatro Odeon di Mil-
ano, en þaö féll fljótlega fyrir ritskoóunarhendi hins
illræmda innanríkisráöherra Scelba.
1954 kynntist Fo svo konu sinni, Franca Rame,
sem er af ítölsku leikhúsfólki komin og 1958 stofn-
6
SVART Á HViTU