Svart á hvítu - 01.10.1978, Page 43

Svart á hvítu - 01.10.1978, Page 43
,,Hundingsspott“ (Greinarkom þetta er úrdráttur úr óprentuðu riti um verk Megasar og skýrir það sig sjálft þótt í því séu nokkrar tilvísanir til fyrri kafla ritsins). Fjórða breiðskífa Megasar, sem var með undir- leik Spilverks þjóðanna og kom út í október 1977, er aó því leyti ólík fyrri skífum hans að hún byrjar á inngangskvæði og endar á lokasöng, og hafa þau í sameiningu ekki annan tilgang en þann að mynda e. k. ramma utan um það efni sem á skífunni er og marka það af sem sérstaka merkingarbæra heild. Lokakvæðið „vögguljóð á tólftu hæð“ hefur engan texta nema orðin ,,er ekki lagið að verða búið?“ sem eru síendurtekin í lokin og marka endi skíf- unnar. Inngangskvæðið hefst á orðunum: „Hlýði þeir sem henda gaman að kvæðum" og eru þau vitanlega upphafsávarp til hlustenda. En hlutverk þessa inngangskvæðis, sem nefnist „heilnæm eftirdæmi", er þó stærra, því skömmu síðar segir þar: „iðja mín sé sérhvern dag að dikta upp brag" og virðist þetta vera e. k. stefnuyfirlýsing höfundar í byrjun. En hvers konar verk er hér á ferðinni? Það segja tvær síðustu línur kvæðisins: „af hundingsspotti höfum vér bezt næmi & mörg heilnæm eftirdæmi". Þessi skífa er því í heild sinni „hundingsspott'L [ sjálfu sér má segja að það sé nokkuð óljóst orö og spanni allvítt svið, en nú vill svo til að Megas hefur sjálfur gefið í skyn hvernig beri að skilja það: kvæðið „heilnæm eftirdæmi" er nefnilega allt skopstæling eða útúrsnúningur á upphafserindi gamals kvæðis, sem prentað er í þjóðlagasafni sr. Bjarna Þorsteinssonar. Nefnist það „Kvæði af Namaan sýrlenzka" og er eftir sr. Einar Sigurðsson (fyrst prentað í Vísnabókinni 1612). Fyrsta erindi þess hljóðar svo: „Hlýði þeir sem henda gaman að kvæðum og hafna vilja öðrum verri ræðum þótt oftast hafi eg óbreytt lag iðja mín er sérhvern dag Gestur Grímsson að dikta brag af helgu letri höfum vér bezt næmi og heilnæm eftirdæmi". Eins og samanburður leiðir í Ijós hefur Megas ekki vikið til orðum nema á einum þremur stöðum og bætt inn þremur setningarhlutum sem eins konar innskotum eóa svigagreinum, en það nægir til að gerbreyta anda kvæðisins. Hér er því um mjög ná- kvæman útúrsnúning að ræða, þar sem heildar- bygging frumkvæðisins heldur sér að öllu leyti, efni þess er einungis með öðrum formerkjum: „helgt letur" verður „hundingsspott". Þegar stefnuyfirlýsing höfundar reynist vera skopstæling, vaknar sá grunur að svo kunni einnig að vera um fleiri kvæði skífunnar, enda kemur í Ijós að mörg þeirra a. m. k. eru annað hvort skopstæl- ingar að meira eða minna leyti eða vísa aftur til fyrri verka höfundar sjálfs eða annarra. Orðið „hund- ingsspott" mætti túlka á þann veg að það þýddi yfirleitt gáleysislegt umtal um alvarlega hluti, sem e. t. v. væri beint gegn einhverjum sérstökum, og því fylgdi jafnframt viss kaldrani sem gerði það að verkum að erfitt væri um andsvör — og kannske ógerningur. En hér er merkingin þrengd þannig að orðið er notað um það hundingsspott sem er skopstæling, útúrsnúningur eða skrumskæling, og breytir alveg merkingu fyrirmyndarinnar eða gerir hana jafnvel að merkingarleysu, merkir orðið því hér í heild sinni kaldranalegan útúrsnúning, háð um eitthvað eldra (og alvarlegra), sem er hápunkt- ur stigmögnunar og ekki verður svarað í sama dúr. í samræmi við þetta mætti einnig túlka nafn skífunnar og líta svo á að „í bleikum náttkjólum“ merkti „í (annarlegu) dulargervi", því að skopstæl- ing er jafnan viss dulbúningur á hugsun þess sem hana gerir: hann klæðir hana í gervi sem til annars var ætlað. Til þess að átta sig betur á þessu er nauðsynlegt að rýna nokkuð í einstök kvæði skífunnar. Þau eru reyndar svo fjölbreytileg bæði að efni og stíl að í fljótu bragði virðist ekki unnt að finna nein tengsl á milli þeirra: hér verður alls ekki séð að kvæðin snúist um eitt eða tvö meginstef eins og var á þremur fyrri breiðskífum Megasar. Ástæðan fyrir SVART A HVITU 41

x

Svart á hvítu

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Svart á hvítu
https://timarit.is/publication/821

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.