Svart á hvítu - 01.01.1980, Blaðsíða 11

Völundur Öskarsson
Rokk í andstöðu
Rock in Opposition (RIO) eru samtök nokkurra
evrópskra hljómsveita. Þær eiga það sameiginlegt að
vera óvenjulegar og falia illa inní sölumennsku tón-
listiðnaðarins. Enda hafa þær verið lokaðar úti í kuld-
anum. Enska hljómsveitin Henry Cow átti frumkvæðið
að stofnun þessara samtaka veturinn 1977—78. Mark-
mið félagsskaparins er að styrkja stöðu framsækinnar
rokk-tónlístar í Evrópu. f þeim tilgangi hefur RIO gengist
fyrir tónleikahaldi víða á meginlandinu, og hefur auk
þess staðið að útgáfu og dreifingu á eigin vegum.
Ein þessara hljómsveita er íslendingum ekki með öllu
ókunn. Hún er Zamla Mammaz Manna frá Svíþjóð, sem
hélt hljómleika hér á landi 1979.
Það sem hér fer á eftir er að mestu þýðing á grein eftir
Chris Cutler, trommuleikara Henry Cow, sem birtist í
tímaritinu Sound International árið 1978. Þess ber að
geta að frá þeim tíma hafa orðið nokkrar breytingar á
samtökunum. Henry Cow starfar ekki lengur, en þrír
meðlima hennar skipa nú hljómsveitina Art Bears, sem,
ásamt belgísku hljómsveitinni Aksak Maboul og Art
Zoyd III frá Frakklandi, hefur gengið í samtökin.
Evrópumarkaðurinn var skapaður
fyrirensk-amerískatónlist. Hún náði
þeirri valdastööu sem hefur aldrei
verið hnekkt. Síðastliðin 40 ár hafa
bresk og amerísk fyrirtæki skotið
föstum rótum útum alla Evrópu, flutt
inn sína framleiðslu og þarmeð sína
menningu. Á þennan hátt (og með
sjónvarpstónlist, ,,muzak“, kvik-
myndum o.s.frv.) hafa þau búið til
og ákvarðað evrópskan menningar-
mælikvarða og skapað þær að-
stæður sem allur innlendur iðnaður
og tónlistarfólkið verður að vinna
við.
Þangað til mjög nýlega þurfti
evrópskur rokksöngvari eöa hljóm-
sveit sem kom fram að herma eftir
breskum ellegar amerískum fyrir-
myndum. Þess vegna hefur sérstök
tegund tónlistarlegrar og efnahags-
legrar þjóðernishyggju alltaf fylgt og
ákvarðað fyrstu skrefin sem evrópskt
tónlistarfólk hefur tekið í þá átt að
slíta sig burt frá útlendri menningu.
Hún er eiginlega tvöföld blóösuga
því hún er ekki aðeins sprottin upp-
úr framandi umhverfi heldur einnig
undir yfirráðum útlendrar kaup-
sýslu.
Þessi þjóðernishyggja hefur tekið
á sig tvö form í tónlistinni:
1) Meðan evrópskar hljómsveitir
urðu eitt sinn að syngja á ensku, þá
hafa þær nú tekið upp á því að
syngja á eigin tungu (á þessu stigi
skýr pólitísk athöfn).
2) f stað blúsins eða breska
poppsins hafa þær byrjað að draga
sig eftir hefðbundinni evrópskri
tónlist eða sinni eigin þjóðlagatón-
list.
Það er ekki þar með sagt aö út-
lend framleiðsla sé ekki stöðugt
vinsælust. Það er hún, og Bowie og
Zappa trekkja enn mesta fjöldann.
Lókalhljómsveitir hafa heldur ekki
hætt að apa eftir útlendum hljóm-
sveitum. Sérstaklega á það við
jass-rokk. En það þjóðlega sjálf-
stæði í tónlistinni sem er til staðar
styrkist um leiö og ekki þarf lengur
að reiöa sig á útlendan iðnað —
vegna þess að núna hefur innlend-
um fyrirtækjum vaxið fiskur um
hrygg um leið og markaðurinn hefur
stækkað og þau eru jafnvel byrjuð
að bítast um söluna við útlendu
fyrirtækin. Jafnvel þótt hin stærri
þeirra storki efnahagslegu valdi
Bretlands og Ameríku, þá storka
þau því miður á engan hátt hinni
menningarlegu heimsvaldastefnu
sem þetta efnahagslega veldi hefur í
för með sér. Bissniss er bissniss og
er fyrst og fremst umhugað um
þenslu með hagnað fyrir augum.
Hagnaðurinn liggur í hinu viðtekna
og barátta fyrir þjóðlegri menningu
hefur vanalega ekki þótt arðvænleg.
En hvar stendur tónlistarfólkið?
Nú, einsog venjulega ef það ætlar
sér að koma fram verður það að
vera örugg fjárfesting (umboðs-
maður þarf að vera viss um áheyr-
endur) og það þýðir að fyrr eða síðar
fæst hljómplata útgefin. Að fá út-
gefna plötu merkir svo að vera eitt-
hvað sem hljómplötufyrirtæki vill
fjárfesta í, að minnsta kosti eitthvað
sem borgar sig og þetta hefur yfir-
leitt í för með sér að það endurtekur
það sem hefur verið reynt og gert nú
þegar. Ef þetta á að vera aðeins
áhættusamara, þá verður fram-
leiðslan annaðhvort að falla inní þau
form sem þegar njóta vinsælda á
markaðnum eða vera eitthvað sem
hefur þá þegar byggt upp sinn eigin
markað, sem er nógu stór til að skila
fjárfestingu til baka. Þetta er hálf-
gerður djöfull að draga ef þú ert ekki
að gera ,,rétta“ hlutinn.
Eðlilega hafa engin ensk eða
amerísk fyrirtæki haft mikinn áhuga
á að styðja innlenda tónlist í löndum
Evrópu — allar ákvarðanir þeirra
SVART Á HVÍTU
9