Svart á hvítu - 01.01.1980, Blaðsíða 19

Friðrik Þór Friðriksson
Steingrímur Eyfjörð Kristmundsson
Viötal viö Dick Higgins
Dick Higgins var einn af upphafsmönnum uppákom-
anna svonefndu (Happenings) seint á 6. áratugnum og
síðar vírkur þátttakandi í starfsemi Fluxus-hreyfing-
arinnar. Hann starfar jöfnum höndum á sviði myndlistar,
gjörninga, tónlistar, kvikmynda- og Ijóðagerðar. Auk
þess hefur hann fengist talsvert við listgagnrýni, út-
gáfustarfsemi og þyðingar (þýddi m.a. Hymnen an der
Nacht eftir þýska rómantíkerinn Novalis). Higgins kom
hér sl. sumar í boði Gallerís Suðprgötu 7, sýndi hluta úr
grafíkseríu sinni 7.7.73 og las upp úr verkum sínum. I
viðtali þvi sem hér fer á eftir ræðir hann um Fluxus-
hreyfinguna, sinn eigin feril og framlag sitt til fræði-
legrar umfjöllunar um nýlist síðustu tveggja áratuga.
Hverjir voru stofnendur Fluxus og
hvað sameinaði ykkur?
Það voru sameiginleg markmið
sem sameinuöu Fluxushópinn.
Markmið okkar og samnefnarinn í
áætlun hópsins var aö skapa list
sem ekki hefði ,,útrás“ (kaþarsis) i
för með sér.* Fluxus hópurinn sam-
anstóð af fólki hvaðanæva af hnett-
inum — Japanir, Amerfkumenn og
Evrópubúar bæði að austan og
vestan. En þrátt fyrir þennan ólíka
uppruna maldaði aldrei neinn í mó-
inn og krafðist þess að Fluxusverkin
hefðu þessu ákveðnu einkenni eða
hin. Okkur fannst hins vegar að þau
ættu að orka á okkur eins og
Fluxusverk, bera með sér þennan
hugblæ Fluxushópsins, sem
byggðist á andúðinni á því að list-
sköpunin kæmi ,,útrás“ til leiðar.
Hvaðan er nafnið Fluxus komið?
Eftir að George Maciunas lauk
fyrstu listahátíð sinni í New York í
AG galleríinu, hélt hann til Evrópu
með 500 verk í töskunni, sem síðar
birtust í bókinni Anthology. Segja
má að þetta sé fyrsta Fluxus-úrvalið,
en það er frá þeim tíma þegar Flux-
us hafði enn ekki fengið nafnið. I
bók þessari var samansafn af verk-
um eftir fólk, sem síðar tengdist
* Hugtakiö „útrás" (kaþarsis) er fra Aristotelesi
komið. Samkvæmt kenningum hans felast áhrif harm-
leiksins í því að hann vekur skelfingu og vorkunn með
áhorfendum, en veitir um leiö þessum kenndum útrás.
Sú list sem Higgins ræöir hór um nær fram áhrifum á
annan hátt. Þar getur t.d. leiöinn opnað leiöina aö
ferskri upplifun verksins. Um þetta má lesa í ritgerö
Higgins, „Boredom and Danger", sem prentuö er í
ritgeröasafni hans, ,.A Dialectic of Centuries" (Printed
Editions, New York 1978).
hreyfingunni. Nafnið Fluxus kom
fyrst fram sem nafn á tímariti, sem
George gaf út. I tengslum við tíma-
ritið var ákveðiö að gangast fyrir röð
af gjörningahátíöum, sem hann
hugðist nota sem efni í tímaritið.
Þessar hátíðir voru kallaðar Festum
Fluxorim. Við komumst svo að því
1962, að ekki væri hægt að skilja að
tilgang hátíðanna og tilgang tíma-
ritsins. Hvort tveggja miðaði að því
aö koma þessum verkum á framfæri
við fjölda fólks. Vegna fjárskorts var
starfsemi okkar smá í sniðum og við
litum á útgáfustarfsemí okkar sem
líkön, sem síðar yrðu notuð af öör-
um.
Hvar var fyrsta Fluxushátíðin
haldin?
Fyrsta Fluxushátíðin var haldin í
Wiesbaden í Þýskalandi. Þátttak-
endur voru m.a. Griffith Rose, sem
síðar hvarf af sjónarsviðinu, tón-
listarfólk, sem sprottið var upp úr
John Cage hefðinni, höfðu lært hjá
honum o.s.frv. Þarna var líka fólk úr
öðrum listgreinum, svo sem gjörn-
ingamaðurinn Emmett Williams,
sem upphaflega kom úr bókmennt-
unum. M.ö.o. fólk, sem ekki endi-
lega hafði bakgrunn í myndlist, eins
og uppákomufólkið hafði haft.
Hvað var það sem greindi ykkur
frá uppákomufólkinu og öðrum
framúrstefnuhreyfingum?
Uppákomufólkið hafði þaö mottó,
að uppákomur verða ekki endur-
teknar, en við í Fluxus höfðum enga
slíka reglu. Við gátum endurtekió
okkar verk og gerum raunar enn.
Þetta þýðir að uppákomufólkið
hefði sennilega ekki verið sérlega
hrifið af mörgu af því sem við feng-
umst við.
1962—3 voru hinar upprunalegu
Fluxushátíðir haldnar í Vest-
ur-Þýskalandi, París, Kaupmanna-
höfn, Amsterdam, Stokkhólmi og
New York. Þessar hátíðir höfðu
svipaóan tilgang, en þó mjög
mlsmunandi yfirbragö. Munurinn á
Fluxus og mörgum eldri framúr-
stefnuhreyfingum var sá, aö þessar
eldri hreyfingar gerðu stefnuskrá,
þar sem útlistað var „hvernig verk
ætti að vera“, en hugmynd okkar
var fremur um það „hvaða hlutverki
verkið ætti að gegna". Sem sagt,
ákaflega ólík viðhorf. Fútúristarnir
töluðu um það hvernig fútúrísk list
ætti að vera, hún átti að endur-
spegla líf vélarinnar og vera tilfinn-
ingasnauð. Sama gildir um dada-
istana. Raunverulega má hugsa sér
dada sem ákveöna tegund exist-
ensíalískrar listar og það á einnig við
um súrrealismann í stefnuskrám
Bretons, þar sem hann ræðir nauð-
syn þess að trufla og hneyksla og
þvíumlíkt.
Hvaðan kom Fluxusfólkið?
Fluxusfólkió átti sér afar mismun-
andi bakgrunn, eins og verk þeirra
bera glöggt vitni. George Brecht
hafði verið starfandi efnafræðingur
við gæðaeftirlit hjá Johnson &
Johnson (þar fann hann upp tamp-
axið). Al Hanson þekkti ekkert til
hefðbundins nótnalesturs, en hann
hafði brennandi áhuga á að vinna
með John Cage að tilraunatónlist,
og finna upp nýtt táknkerfi til að tjá
hugmyndir sínar um hljóð. Sjálfur er
SVART Á HVÍTU
17