Svart á hvítu - 01.01.1980, Blaðsíða 25

að skýra þau verk, sem við erum að
ræða um, þ.e. framúrstefnuverk.
Það má nota strúktúralismann til að
skýra Balzac, eins og Roland
Barthes gerir í bók sinni S/Z, en
hann varpar engu Ijósi á þau verk,
sem verið er að skapa í dag, vegna
þess að forsendur hans og markmiö
eru svo víðs fjarri því sem við höfum
áhuga á. Strúktúralisminn felst í því
að beita líkönum málvísinda á lista-
verk, og sem slíkur er hann upplýs-
andi fyrir list fram á upphafsskeið
nútímalistar, svo sem Pound og
Eliot í Ijóðlistinni. Þið hljótið að hafa
átt slíka listamenn hér á landi, sem
unnu framsækin verk fyrir svo sem
hálfri öld, en þau eru að sjálfsögðu
alls ekki neitt framsækin nú. Þessi
tíska hefur haft mikið gildi fyrir
fræðimenn og rutt sér mjög til rúms
síöustu árin, t.d. í bandarískum há-
skólum. Það má kannski líta á þetta
æði sem afleiðingu af því, að um
langan tíma hafði ekkert nýtt verið á
döfinni í enskri listumfjöllun og því
gleyptu menn strúktúralismann
gagnrýnislaust eins og nýja köku,
sem að þeim var rétt, en áttuðu sig
ekki á því, að mönnum verður
bumbult af of miklu kökuáti.
Hvenær byrjaðir þú að vinna að
þinni listgagnrýni?
Mér varð Ijóst fyrir u.þ.b. 6
árum, að nauðsynlegt væri að draga
saman helstu hugmyndir, sem lágu
að baki og voru þróaðar af Fluxus-
hópnum og öðrum skyldum fyrir-
bærum. Ég hafði að vísu áður
fengist við fræðilega gagnrýni, svo
sem kenningu mína um „inter-
media“. Ég vil skjóta því að að hug-
takið „inter-media" er ekki frá mér
sjálfum komið, því ég fékk það hjá
Coleridge, sem notaði það í ná-
kvæmlegasömu merkingu 1812. Ég
fór að velta fyrir mér, hver væri helsti
munurinn á tilgangi nýrrar listar og
gamallar listar, og komst að því að
nýrri listin væri andstæð „útrás"
eldri listar, eins og ég minntist á fyrr í
þessu viðtali.
Hver er þá munurinn á þínum
kenningum og strúktúralistanna og
á hverju byggirðu þær?
Munurinn á listgagnrýni minni og
þeirri strúktúralistísku felst í ólíkum
markmiðum. Strúktúralisminn er
listgagnrýni, sjálfs sín vegna, og
lendir því í sömu ógöngum og l’art
pour l'art (listin fyrir listina), en
kenningar mínar miða að því að
skapa félagslegan ramma utan um
hina einangruðu framúrstefnulist,
gera tungutak hennar auðskilið öll-
um almenningi, fá fólk til að taka
þátt í slíkri sköpun og sýna fram á
gildi þess fyrir líf fólks. Með öðrum
orðum að útbreiöa þessa list meöal
fjöldans. Þetta er tilgangur þess
sem ég hef verið að ræða um til-
gang. í „The Exemplativist Mani-
festo“ byggi ég einkum á Plato
annars vegar og hins vegar á Heid-
egger. Heidegger lenti reyndar á
villigötum í pólitíkinni. Sagt er að
hann hafi starfað með nasistum þó
svo það væri reyndar aldrei full-
sannað, en að mínu mati hafa
marxistar fulllengi haft horn í síðu
hans. Hann hefur lengi verið í þeirra
augum eins konar höfuðfjandi, sem
hann var þó ekki, heldur miklu
fremur ráðvilltur einstaklingur. Það
var hins vegar hann sem kom fram
með kenninguna um túlkunarfræði-
hringinn og byggði þar á Dilthey.
Hann notfærði sér líka hugmyndir
Saussure í túlkunarfræðikenningar
sínar. Sá sem merkilegast starf hef-
ur unnið á þessu sviði síðustu árin
er Hans Georg Gadamer, sem skrif-
aði bókina „Wahrheit und
Methode". Kenning hans byggist á
því aö athugandinn er meðvitaður
um sjálfan sig og samspil sín og
verksins sjálfs. Þetta er alveg nýtt
viðhorf og ólíkt aðferðum strúk-
túralistanna. Annar áhugaverður
fræðimaður á þessu sviði er Frakk-
inn Paul Ricoeur, sem fengist hefur
við þjóðfélagsgagnrýni, mannfræði,
trúarlega gagnrýni o.fl. Það má því
segja að túlkunarfræði þeirra
Heideggers og Gadamers sé ein
aðaluppspretta þeirra hugmynda
sem ég set fram í „The Exemplativist
Manifesto”.
Segðu okkur að lokum frá kvik-
myndagerð þinni.
Ég hef gert um sjö kvikmyndir.
Eina mynd gerði ég með Stan Brak-
hage. Það var lykkjumynd, þ.e.a.s.
hún gat haldið áfram endalaust í
hringi. Endurtekningin hefur alltaf
verið mér hugstæö, sbr. nokkur Ijóð
mín, sem eiga í raun og veru að vera
endalaus. Mig langar líka til að segja
ykkur frá einni þrælpólitískri mynd
sem ég gerði. Upphafið að þeirri
Dick Higgins les upp úr verkum sínum í
Galleri Suðurgötu 7, 1979.
mynd var það að ég komst yfir tal-
mynd, sem símafyrirtæki í New York
gerði í áróðursskyni, þ.e. til þess að
réttlæta hækkun afnotagjalda. Hún
hefst á langri ræðu forstjórans um
nauðsyn þessarar hækkunar. Síðan
sjáum við óspillta náttúru, þá síma-
menn setja upp símastaura, smá-
borgaraleg raðhús rísa af grunni,
verðlag hækkar á vörum og að lok-
um birtist forstjórinn aftur og heldur
sína lokatölu með döprum rómi og
biðlar til áhorfenda. Eftir það heyr-
um við væmna kvikmyndatónlist og
sjáum orðið „Endir” á tjaldinu. Nú,
það sem ég gerði var einfaldlega að
snúa kvikmyndinni við, sem er mjög
í anda Fluxus. Merkingin breytist þá
gjörsamlega. Fyrst birtist heiti kvik-
myndarinnar „Endirinn”, þá kemur
forstjórinn og framkallar einhver
óskiljanleg hljóð, við sjáum starfs-
menn símafélagsins rífa niður síma-
staura, verðlag lækkar, raðhúsin
mást út og eftir stendur óspillt nátt-
úran. Lestina rekur svo forstjóri
símafélagsins í New York og bullar
einhverja óskiljanlega vitleysu.
Þýðing og úrvinnsla:
Friðrik Þór Friðriksson
Árni óskarsson.
V
SVART Á HVÍTU
23