Birtingur - 01.09.1954, Blaðsíða 12

/ kvikmyndinni „Sölumaður deyr“ er mikið luluö, en
þar er líka mikil hreyjing í myndunum, j>útt engin ó-
sköp „gerist“. Myndatöku í skáhorn upp á við er beitt
Jjar mikið til þess að móta ajstöðu áhorjenda gagn-
vart persónum myndarinnar. — Hcr sést h rederic
March, sem leikur sölumanninn með y/irburðum.
að listform, sem mennirnir hafa fundið áður.
í henni getur sameinazt hið bezta úr öllum öðr-
um listum: bókmenntum, tónlist, leiklist, ballett
og myndlist, ef sannir listamenn fara höndum
um. Það kemur aðeins fyrir, að einn og sami
maður hefur öll þessi listform á valdi sínu og
sameinar þau í einni kvikmynd. Sígilt dæmi
um það er Chaplin.
Hitt er þó venjulegra, að margir listamenn
leggi hönd á plóginn. Og sá, sem heldur öllum
þráðum verksins í hendi sér, er kvikmynda-
stjórinn (á ensku: the Director; á Norður-
landamálum: regissören). Hlutverk hans er
einna skyldast hlutverki hljómsveitarstjóra.
Hinn stóri hópur, sem vinnur að sköpun kvik-
myndar, lýtur hans vilja. Hann er sá, sem sér
alla þætti verksins út frá sjónarmiði kvik-
myndalistarinnar; sér um, að myndir, tal og
tónar renni saman í órofa heild, þar sem engum
einstökum þætti leyfist að yfirgnæfa annan.
Aðeins fáum kvikmyndastjórum tekst þetta
til fullnustu. Oftast ber mest á einum ákveðnum
þætti. Síðan talmyndin kom til sögunnar hefur
höfundur hins talað orðs — skáldið eða hand-
ritshöfundurinn — borið sigur af hólmi yfir
hinum. En að því skal vikið nánar á eftir.
Orðið kvikmynd felur í sér það, sem öllu
fremur hlýtur að einkenna þetta listform:
myndir á hreyfingu. Það er formgrundvöllur
kvikmyndalistarinnar. Mér virðist norski kvik-
myndagagnrýnandinn Jan Bull skýrgreina hug-
takið allvel, þar sem hann segir: „Það er hreyf-
ing myndanna sjálfra og hreyfing þeirra í af-
stöðu hver við aðra, sem skapar það, sem við
nefnum kvikmyndalist.“
Aðaltæki kvikmyndamannsins í listsköpun
sinni verður þá samkvæmt þessu hin hreyfan-
lega mynd. Hann notar gjarnan fólk til þess að
byggja upp myndir sínar. En það eitt er ekki
nóg að stilla fólki upp og taka af því myndir —
og fólkið má tala eða syngja öll ósköp — en
það eitt er samt ekki nóg, ef myndin er ekki
hreyfð. Úr því skapast engin kvikmynd.
Fyrir daga hljómmyndarinnar var hin hreyf-
anlega mynd eina tæki kvikmyndamannsins.
Hann varð að skapa spennu með því að nýta
hreyfanleika myndavélarinnar og samsetningu
mynda innbyrðis, þ. e. því, sem*nefnt hefur ver-
ið myndskeyting. Við tilkomu hljómmyndar-
mikillar listsköpunar en kannski nokkurt ann-
Hér sést Eva Dahlbeck sem móðirin í kvikmyndinni „Bara en mor“,
sem gerð er ejtir samnejndri skáldsögu Ivar Lo-Johanssons.
48
BIRTINGUR