Birtingur - 01.04.1956, Side 13

uninn eftir er runnið af Súsílov, en hann er
fylltur á nýjan leik, og nú verður ekki aftur
snúið: rúbluna sem hann fékk hefur hann
drukkið út og skömmu seinna fer einnig rauða
skyrtan sömu leiðina. Vilji hann rifta sam-
komulaginu, verður hann að koma með pen-
ingana. En hvar á Súsílov að taka heila rúblu
í reiðu fé? Og ef hann ekki borgar, neyðast
samfangar hans til að borga, og þeirri reglu
er stranglega fylgt. Hafi maður einu sinni
lofað einhverju, verður hann að efna það —
einnig þetta er ófrávíkjanleg regla. Að öðr-
um kosti er fjandinn laus. Hinn seki verður
laminn, eða einfaldlega drepinn, að minnsta
kosti bíður hans ekkert gott.
.... Og gerum svo ráð fyrir að fram fari
nafnakall á næsta áningarstað. Þegar kallað
er ,,Mikhailov!“, svarar Súsílov: ég!, „Súsí-
lov!“ og Mikhailov hrópar: ég! — og svo er
ferðinni haldið áfram. Enginn minnist á þetta
framar. 1 Tobolsk eru fangarnir aðgreindir:
,,Mikhailov“ er sendur í útlegðina, en „Súsí-
lov“ er fluttur undir strangri gæzlu á hina
sérstöku deild. Eftir það eru öll mótmæli
þýðingarlaus; og hvað væri eiginlega hægt
að sanna? Og hvaða vitni hefði hann? Þau
mundu öll saman neita, ef þau þá væru ein-
hver til. Þannig atvikaðist það, að Súsílov
lenti í hinni „sérstöku deild“ fyrir eina ein-
ustu rúblu og rauða skyrtu.
Fangarnir hlógu í rauninni ekki að Súsí-
lov fyrir það að hann „skipti“ (þótt þeir sem
tóku þunga refsingu fyrir létta væru almennt
fyrirlitriir eims og allir heimskingjar sem
lenda í vandræðum) en þeir hlógu að honum
fyrir það, að hann skyldi ekki taka meira
en rauða skyrtu og eina rúblu í peningum:
einhverja lítilfjörlegustu borgun sem hægt
var að hugsa sér. Venjulega höfðu menn
nafnaskipti fyrir tiltölulega háar upphæðir,
jafnvel svo skipti tugum rúblna. En Súsílov
var svo lítill fyrir manni, svo atkvæðalaus og
auvirðilegur í allra augum, að naumast var
einu sinni hægt að hlæja að honum.
Við Súsílov vorum lengi samtíða, og höfð-
um verið það í nokkur ár. Smám saman varð
hann mér sérstaklega handgenginn; það fór
ekki framhjá mér, enda var ég orðinn hon-
um mjög vanur. En einu sinni, — aldrei get
ég fyrirgefið mér það, — hann hafði van-
rækt að gera eitthvað sem ég bað hann um,
en tekið þó við borgun, og ég var svo harð-
brjósta að segja við hann: „Nú, Súsílov, þér
getið tekið við peningum frá mér, en hugsið
ekki um það sem ég bið yður að gera“. Súsí-
lov þagði, flýtti sér að bæta úr vanrækslu
sinni, en varð strax eitthvað niðurdreginn.
Þannig liðu tveir dagar. Ég hugsaði: Naum-
ast getur þetta sem ég sagði hafa fengið
svona á hann. Mér var kunnugt um að fangi
að nafni Anton Vasilév var stöðugt að kref ja
hann um einhverja smávægilega skuld. Trú-
lega vantaði hann peninga, en þorði ekki að
biðja mig um þá. Á þriðja degi sagði ég við
hann: „Súsílov, þú ert líkelgast að hugsa um
að biðja mig um peninga handa Anton Vasi-
lév? Hérna eru þeir“. Þegar þetta var, sat ég
á rúmbálki mínum, og Súsílov stóð fyrir
framan mig. Það virtist koma mjög flatt upp
á hann, að ég skyldi bjóða honum peninga
að fyrra bragði og muna eftir þeim erfið-
leikum sem hann átti í, og þess heldur sem
hann taldi sér trú um, að hann hefði undan-
farið tekið við meiri peningum frá mér en
rétt var og þorði ekki að vona, að ég mundi
láta sig hafa meira. Hann leit á peningana
og þar næst á mig, sneri sér svo skyndilega
við og fór. Mig furðaði mjög á þessu hátta-
lagi hans. Ég fór á eftir honum og fann hann
á bakvið fangaskálana. Hann stóð úti við
skíðgarðinn, studdi þar olnbogum og grúfði
andlitið að viðnum. — „Súsílov, hvað gengur
eiginlega að yður?“ spurði ég. Hann leit ekki
á mig, og mér til mikillar undrunar sá ég að
11