Birtingur - 01.06.1962, Page 37

Á þessum tíma var leikhúslíf í Rússlandi með
miklum blóma, þrátt fyrir mikla fátækt og erfið-
leika, sem enn voru eftir stríðið. Stefnur, sem rit-
skoðun keisarans hafði bannað ,fengu nú að njóta
sín. Chagall var menntamálaráðherra í Hvíta-
Rússlandi, Kandinskí var í Listaakademíu Sovét-
ríkjanna (til 1921), Staníslafskí stjórnaði Lista-
leikhúsinu í Moskvu og fullkomnaði aðferð sína,
Vakhtangoff, ein af nemendum hans, tók við
leikhúsi, sem síðar bar nafn hans, og setti snilld-
arlega á svið nokkur leikrit. (Hann andaðist 1922
eðlilegum dauða, úr lungnabólgu.) Tairoff, fræg-
ur leikstjóri, stjórnaði hinu svokallaða Kammer-
leikhúsi og flutti þar leikrit í gömlum stíl.
(Stjórnarvöldin lokuðu því leikhúsi 1948 vegna
„formalisma" og skömmu síðar andaðist Tai-
roff.)
í ályktun leikhússmálaráðstefnu árið 1927 stend-
ur m. a.: „Stjórn og pólitík leikhúsanna skulu
ekki gera neina eina stefnu, stíl eða leiktegund
(genre) algilda. Við skulum ekki ala með okkur
þá ósk, að beygja mismunandi stcfnur í leikhúsi
til þjónustu við einhverja eina hugmynd, hversu
verðmæt sem hún kann að vera, vegna þess, að
það táknaði eyðileggingu annarra hugmynda.
Aðeins með gagnkvæmri samkeppni, með leik
gagnkvæmra áhrifa er hægt að halda við lífs-
þrótti, sem mun taka hug áhorfenda fang-
inn.“ *)
*) fvitnað eftir Mordecai Gorelik, New Theatres for
old, London 1940, bls. 354.
Þessi var örugglega vilji sovézkra leikhússmanna
á þeim tíma og þeir fengu raunverulega að starfa
í anda þeirra. Meginþorri sovézkra listamanna
munu þá þegar hafa sett sér það mark að þjóna
byltingunni sem bezt þeir gátu, en álitu þó að
þeim væri það heimilt hver á sinn hátt. Enn var
ýmislegt í listalífi landsins, sem ekki þjónaði
hugmyndafræði bolsivikkaflokiksins beint, en
listamenn hans höfðu þó yfirhöndina. Fjarri fór,
að Meyerhold fylgdi próletkúlt- og RAPP-sinn-
um að málum. En markmið hans var stuðningur
við byltinguna og hið nýja þjóðfélag, og hann
leitaði að hverjum þeim formum, sem bezt gætu
túlkað anda þess.
Meyerhold færði sér f nyt allt, sem hann áleit
nothæft 1 hinni klassísku arfleifð rússnesks leik-
húss og í samtfma leikhúsi vesturlanda. Markmið
hans var að skapa leikhús byltingarinnar: Hetjur
hennar áttu að hrópa fullum hálsi af sviðinu í
leikhúsi hans. Ein af höfuðkenningum hans var
sú, að á leiksviðinu mætti aldrei vera kyrrð.
Hann hafði ímugust á hljóðlátum leikritum, sem
voru ekki annað en sitjandi samtöl. Hann var
svarinn andstæðingur væminna stofuleikrita. I
leikhúsinu átti að vera líf — áróður, — en list-
rænn áróðurl Hann krafðist þess af leikurum,
að þeir stunduðu leikfimi og kynnu að vanda
hverja hreyfingu. Tjáningartæki leikaranna voru
ekki aðeins orð og svipbrigði, heldur allur lík-
aminn. Meyerhold lagði höfuðáherzlu á, að leik-
ararnir hefðu tilfinningu fyrir rytma, fyrir tfma,
og hugsjón hans var sú að setja hvert leikrit
birtingur
35