Birtingur - 01.06.1962, Blaðsíða 38

þannig á svið að hver leikari segði hið rétta orð
á réttum stað og á réttum tíma. Kyrrð og athafna-
leysi á sviðinu voru eitur í beinum Meyerholds.
Ekki aðeins átti sviðið sjálft að vera hreyfanlegt,
heldur sérhver hlutur, sem á því var. í sumum
sviðsetningum lét hann hreyfa veggi og húsgögn
meðan á sýningunni stóð, jafnvel var það til, að
leikari kæmi akandi á mótorhjóli upp á sviðið
utan úr sal. Hugmynd hans var að skila hugmynd
höfundarins heilli óg óskemmdri í hendur áhorf-
andans, fá hann til að vera með í gangi leiksins.
Árið 1934 var lagður hornsteinn að nýju leikhúsi,
byggðu að forsögn Meyerholds. Þar átti leiksviðið
sjálft að vera hreyfanlegt, þannig að hvenær sem
var átti að vera hægt að færa það fram í miðjan
sal, og sæti áhorfenda voru snúanleg í hvaða átt
sem var.
Á árunum milli 1920 og 1930 setti Meyerhold
mörg leikrit á svið, t. d. „Skóginn" eftir Ostrof-
skí, og „Endurskoðandann" eftir Gogol. En
mesta frægð og vinsældir hlutu sviðsetningar
hans á samtíma höfundum byltingarsinnuðum,
fyrst og fremst á ádeiluleikjum Majakofskís, „Fló-
in“, „Baðið“ og „Místería-Búff". „Flóin" var sett
á svið árið 1929 við tónlist eftir Sostakovits. í
þessum sýningum naut sín hin eldlega viðleitni
Meyerholds til þess að túlka samtímann á svið-
inu í anda byltingarinnar. Leikhús Meyerholds
varð Mekka allra vinstri sinnaðra leikhúsmanna
um heim allan.
En eftir 1932 tók að syrta í álinn fyrir Meyer-
hold. Andi leikhússráðstefnunnar 1927 var þá
orðinn hin argasta villutrú. Eftir að fjöldaof-
sóknaraldan reið yfir að Kíroff myrtum 1934
tóku listamenn og rithöfundar að hverfa í stór-
um stíl. Stjórnarvöldin fyrirskipuðu, að hætt
skyldi við byggingu hins nýja og nýstárlega leik-
húss Meyerholds.
Skömmu síðar eða um það leyti sem fyrrverandi
æðstu menn ríkisins, Zfnóvéff og Kamenéff, féllu
fyrir hendi Valdsins, hófust af opinberri hálfu
heiftúðugar árásir á Meyerhold. í desember 1937,
sömu dagana og fimmta symfónía Sostakovits var
leikin í Leníngrað, lokuðu stjórnarvöld leikhtisi
Meyerholds f Moskvu og bönnuðu starfsemi þess.
Hver voru rökin fyrir því? I lok árs 1937 gerði
„Pravda" grein fyrir ástæðunum f forystugrein.
Greinin hét: „Órússneskt leikhús". Höfuðástæð-
an var þar sögð sú, að Meyerhold (sem var gyð-
ingur) æli á alþjóðlegum anda, væri „úrkynjaður
fjandmaður rússneskrar sígildrar listar" og form-
alisti. Hann væri nýjungagjarn og hefði jafnvel
sýnt verkamenn í venjulegum samfestingi á svið-
inu. Hann hefði afneitað leiktjöldum og sett í
stað þeirra trémaskínur og ramma, og í þeim
hefði hann neytt leikarana til þess að leika ekki,
heldur fetta sig og bretta. „Vitandi vits útrýmdi
Meyerhold úr sviðsetningum sínum öllum rúss-
neskum þjóðareinkennum og streittist við að sá
rótlausum, burgeisalegum kosmopólítisma (al-
þjóðahyggju) á sovézku leiksviði." #)
*) ívitnað eftir F. í. Kalosín, Sodérzaníé í forma v próí-
zvédéníjakh ískússtva, Moskva 1953, str, 168,
36
BIRTINGUR