Birtingur - 01.06.1963, Qupperneq 44

JÓN ÓSKAR: EDDUFRÆÐIN GEGN SKÁLDSKAPNUM
(Sbr. dr. Einar Ólafur Sveinsson, Tíminn 22. des. 1963:
„Stundum kalla menn atómljóð það sem er alls ekki
ljóð, heldur lýriskt óbundið mál. Baudelaire gaf einu
sinni út „poemes en prose“. Það voru þess konar smá-
þættir. Nafn villir, menn halda að Baudelaire hafi
ruglað saman bundnu og ábundnu máli. ...“
Ennþá eru birtar heilar greinar í íslenzkum bók-
menntatímaritum til að „sanna“ að rím og
stuðlar skeri úr um livað megi 'kalla ljóð og hvað
ekki ljóð. Og því miður leggja jafnvel bók-
menntafræðingar okkar sitt lóð á vogarskálarnar
til að villa þannig um fyrir almenningi. Ég nota
hér orðið bókmenntafræðingur í merkingunni
eddufræðingur eða fornritafræðingur, en sú
merking mun líka skiljanlegust hér á landi. En
þegar mikils metnir fræðimenn vega á þennan
hátt að íslenzkum samtímaskáldum, er flest
leyfa sér að yrkja án stuðla og ríms, þá er þess
tæpast að vænta, að óljóðvísir stjórnmálamenn
séu s'káldunum hliðhollari en raun ber vitni hér
á landi, og ekki von að skáldin nái ævinlega
langt í list sinni, þegar allir leggjast á eitt að
gera þau ómerk og að engu hafandi. Mest þykir
mér þó skörin færast upp í bekkinn, þegar Bau-
clelaire er tekinn til vitnis og látið svo sem hann
hafi ekki talið „poemes en prose“ vera Ijóð. Um
þetta ætti að vera þarflaust að hafa mörg orð.
Þeir, sem eitthvað þekkja rit Baudelaires, vita
hvílíkar rangfærslur þarna eru á ferðinni. Nægir
raunar að benda á þau nöfn eða þá bókartitla
sem Baudelaire valdi fyrir þessi ljóð sín, þegar
hann hugðist gefa þau út í bók. í tveimur bók-
artitlum, sem skáldið lætur sér einkum til hug-
ar koma, Poemes nocturnes og Poemes en
prose eða Petits poemes en prose, er bein-
línis skorið úr um ]tað, að hér séu Ijóð á ferð-
inni. Og ef íslenzkur fræðimaður þýðir titilinn
Poemes en prose Ljóð í óbundnu máli, þá
veitir honum ekki a£ nokkurri kokhreysti til að
neita því, að í slí'ku orðlagi felist sú skoðun höf-
undar, að ljóð þurfi ekki að vera bundið stuðl-
um eða rími. Skiljanlegt er hversvegna Baudelaire
vill taka það fram í bókartitlinum, að hér sé um
ljóð að ræða. Hann veit vel, þegar hann er að
reyna að fá rímlaus Ijóð út gefin eftir miðja
nítjándu öld, að margir munu misskilja þessi
nýju ljóð og ekki kalla þau ljóð. Hann vill því
taka af öll tvímæli um það, hvernig hann sjálfur
lítur á þau. Baudelaire var mjög nákvæmur í
notkun orða. Þessvegna getur enginn, sem þekk-
ir verk lians, efazt um sjónarmið hans. Hinsveg-
ar getur hvaða fræðimaður sem er þótzt vita
betur en Baudelaire hvað Ijóð sé, og fær enginn
gert við því.
Mér segir svo hugur, að þeir íslendingar, sem
sýknt og heilagt eru að kveða upp harða dóma
yfir rímleysuskáldum, viti harla lítið hverskonar
dóma þeir eru raunverulega að kveða upp. Má
vera að þeir hafi setið of lengi uppi í fíiabeins-
turni rímsins eða stuðlanna og ekki gætt þess, að
umhverfis turninn var sjálft lífið á ferð og flugi.
Samkvæmt skoðunum þeirra mundi nóbelsvcrð-
launaskáldið Saint John Perse ékki vera ljóð-
skáld. T. S. Eliot þýðir „Anabase" á ensku 1930,
42
BIRTINGUR