Birtingur - 01.12.1963, Blaðsíða 23

skipan sína“ (op. cit bls. 181). Eins og áður var
sagt, verður þetta „þrep“ samtímis því, að líf-
veran fer að ganga upprétt. Séð í heild kemur
það fram í „mönnum" („hominisation") tegund-
arinnar: „Samkvæmt hverjum þeim ættlegg, sem
mannfræðin getur um, er liið mannlega að skýr-
ast og vaxa." (op. cit bls. 181). Þannig verður nú
til „hvel andans" (noosphere), sem tekur við af
„sálarhveli" (psychosphére), sem er ávöxtur „líf-
hvelsins" (biosphére), sem er fullkomnun „jarð-
hvels“ (géosphére), svo að greind sé í öfugri röð
sú þróun, sem áður var minnzt á.
Við skulum athuga þetta nokkru nánar: „Mað-
urinn er ekki einungis ný dýrategund, eins og
jafnan er talað um. Hann er ímynd og byrjun
að nýrri tegund 1 ífs“ (Réflexion sur l’En-
ergie) (greinarhöf. undirstrikar). Eins og við var
að búast heldur lífið áfram að vaxa frá frum-
manninum að Neanderthalmanninum og frá
honum að homo sapiens. Með þeim síðastnefnda
virðist endir bundinn á þróunina líffræðilega
séð. Svo virðist sem maðurinn sýni svo flókna
og fullkomna líffærafræðilega byggingu, að litið
geti ekki betur gert. Merkir þetta, að þróuninni
sé lokið? Alls ekki og einmitt 'hér verður kenn-
ing T. de Chardin heillandi í frumleik sínum
og vídd. Þróuninni er að vísu lokið líffærafræði-
lega, en þá hefst þjóðfélagslega þróunin, sem er
lika einn þáttur í viðleitni lífsins og stefnir að
sama marki, samkvæmt sömu lögmálum, í sama
anda.
Þetta sjáum við, ef við lesum söguna á ný: í
upphafi er ættkvíslin (clan), þá ættbálkurinn
(tribu) og síðan fyrsti vottur eiginlegrar þjóðfé-
lagslegrar heildar (þegar maðurinn uppgötvar
eldinn). Síðan verða til frumstæðar menningar-
heildir, sem spanna f fyrstu yfir hópa, síðar
þjóðir, og er menningarheild Vesturlanda fram
til þessa skýrasta dæmið um það síðarnefnda.
Og hvað verður síðan? Hér göngum við inn á
svið framtíðarinnar. Verður næsta stigið ein alls-
herjar menningarheild, eins og ætla mætti, ef
litið er á sumar stofnanir á okkar tímum, sem
notfæra sér hinar ýmsu tæknilegu uppgötvanir
nútímans (sérstaklega í samgöngum og frétta-
flutningi)? Framtíðin mun skera úr þessu. En
rétt er að taka J)að fram, að hægt væri að draga
upp mynd af ,,tré Jjjóðfélagslegrar þróunar”, sem
í öllu tilliti væri sambærilegt „lífstrénu“. Þá
kæmu fram nær sömu atriði og þau, er ráða mátti
af mynd „lífstrésins“. Stofninn greinist, tilraunir
eru gerðar og misheppnast: menningarheildir
líða undir lok (menning Maya, Polynesíu, forn-
menning Indverja, Kínverja og Egypta). Hér sjá-
um við enn, að þróunin virðist hafa ætlað sér
farveg um kjörgrein, sem gæti bent á Jiað, hvert
þróunin stefndi. Ef til vill er stefnan menning
Vesturlanda?
Vert er að athuga, að kenning T. de Chardin er
ekki eins ósveigjanleg og hin hreinræktuðu „ab-
strakt“ kenningakerfi. Ógerlegt er að greina
hana frá lífinu sjálfu, enda er hún gædd sveigj-
anleika þess og yl. Reyndin er sú, að þegar komið
er á þetta stig, sézt, að Jjróunin tekur á sig nýja
BIRTINGUR
21