Húsfreyjan - 01.01.1965, Blaðsíða 8

Norrœna bréfið 1965
Það er orðin föst hefð, að Húsmæðrasam-
band Norðurlanda haldi á hverju ári 10.
marz hátíðlegan, og nú er komin röðin
að íslenzku konunum að senda samband-
inu kveðju sína og árnaðaróskir. Það er
margt, sem tengir sambandskonurnar
saman, menning þessara frændþjóða er
lík og hugsunarháttur einstaklinganna
svipaður.
Við heyrum oft talað um norrænan
anda, norræna samvinnu, norrænan bróð-
urhug, en mig langar að minnast á mál-
efni, sem reynir á sannleiksgildi þessara
orða og hvaða styrkleiki felst að baki
þeim, þ.e. afhendingu íslenzku handrit-
anna í Kaupmannahöfn.
Undanfarið hafa miklar umræður orð-
ið um málið á Norðurlöndum, en þó eðli-
lega mest í Danmörku, og án efa hafa
margar húsmæður myndað sér sínar eig-
in skoðanir á þessu máli, en mig langar
aðeins, að þær viti, hvaða hug íslenzku
konurnar bera til þessara fornu verðmæta
og hve handritamálið er okkur mikilvægt.
íslenzk handrit eru dreifð víða um heim
og þykja verðmætir safngripir, en lang-
merkasti hluti þeirra, þ.e.a.s. handrit rit-
uð á miðöldum og fram til 1700, er
geymdur í Kaupmannahöfn. Hér heima
er til töluvert magn handrita, en mestur
hluti þess er frá 18. og 19. öld og mörg
harla lítils virði.
Það er erfitt að skýra, hvers vegna það
féll í hlut íslendinga, lítillar eyþjóðar, að
skapa hér á vissu tímabili bókmenntir, sem
telja má til heimsbókmennta, hvers vegna
flest hirðskáld Noregskonunga voru ís-
lenzkrar ættar, hvers vegna Sverrir Nor-
egskonungur gerir boð fyrir Islending,
þegar hann vill semja ævisögu sína, hvers
vegna Islendingar láta sér ekki nægja að
skrá sína sögu, heldur einnig þætti úr
sögu annarra þjóða. En þetta tímabil er
stutt. Blómaskeiðið hefst á 12. öld og nær
hámarki sínu á 13. öld, en miklu lengur
en erlendir menn yfirleitt gera sér nokkra
grein fyrir bera íslenzkar bókmenntir,
þótt þær séu ekki jafnfrumlegar sem forn-
bókmenntirnar, svip af hinum fyrri þroska
ritmáls og smekks.
Það er gaman að skoða hjá frændþjóð-
um okkar gnægð fornminja, svo sem
gamlar rúnaristur, fagurlega skreyttar
kirkjur margra alda gamlar og gömul veg-
leg húsakynni, en stundum verður okkur
á að hugsa til hinna fáu fornminja, sem
varðveitzt hafa hér heima. Hér eru sára-
fáar rúnaristur, Islendingar geymdu
minningar sínar í kvæðum, þangað til að
bókfehið kom til sögunnar um 1100 eða
jafnvel fyrr. Hér eru fáir kirkjugripir,
mörgu var sópað úr landi, t.d. þegar
klaustrin lögðust undir konung við siða-
skipti, og íslenzku steinhúsin eru aðeins
rúmlega tveggja alda gömul. Helztu á-
þreifanlegu fornminjar okkar eru íslenzku
handritin í Árnasafni
Margir eru undrandi, hvers vegna til
séu handrit á Islandi frá 18. og 19. öld,
löngu eftir að prentlistin kom til sögunn-
ar. En til þess eru margar ástæður. Þeg-
ar menn fóru að prenta bækur á íslandi,
sátu guðsorðabækur í fyrirrúmi, og það
varð að bíða, sem fólkið vildi heyra, og
þá töldu menn ekki eftir sér að rita upp
ljóð og sögur, sumt var þýtt, sumt frum-
samið og sumt afritað. Bækur voru dýrar,
og eitthvað varð að hafa í höndunum sér
til skemmtunar, og menn höfðu fremur
tómstundir en aura. Fyrstu Islendinga
sögurnar voru prentaðar 1756, og smám
saman kom út meira af ritum við alþýðu
hæfi. En samt héldu menn áfram að afrita
og skrifa. Nú brosa menn stundum að öll-
6
HÚSFREYJAN