Húsfreyjan - 01.01.1965, Blaðsíða 14

FRÁ LEIÐBEININGASTÖÐ HÚSMÆÐRA
Um fituna
Fitan í fæðunni hefur undanfarna mán-
uði verið mjög á dagskrá í útvarpi, í dag-
blöðum og víðar. f því sambandi má
minnast á grein dr. Sigurðar Samúelsson-
ar í Morgunblaðinu þ. 27. janúar, þar sem
dr. Sigurður segir, að hjarta- og æðasjúk-
dómar séu nú mannskæðustu sjúkdómar
þjóðarinnar. Að vísu hafa ekki enn fund-
izt fyllilega orsakir þessara sjúkdóma, en
þeirra má m. a. leita í skapgerð manna,
lífsvenjum, störfum og mataræði. En
flestir eru sammála um að varhugavert
sé, að saman fari eftirtalin þrenning:
kyrrsetustörf, andleg spenna, fiturík
fæða.
Um mataræðið segir dr. Sigurður, að
forðast beri sem mest alla fitu í fæðunni
og minnka sykurát eða hætta því. En
hins vegar telur hann að ekki sé æskilegt
að breyta um of því mataræði, sem þró-
azt hefur með þjóð vorri um áratugi.
I þessari grein mun það verða gert að
umtalsefni, hvernig hægt sé með smá-
vægilegum breytingum í matarinnkaup-
um og í matreiðslu að minnka fituneyzlu
landsmanna og ennfremur gerð grein fyrir
svonefndum ómettuðum fitusýrum. sem
oft heyrist um talað.
Nú er það reynsla manna, að í löndum
þar sem lífsskilyrði eru góð hefur neyzla
sykurs og fitu aukizt á árunum eftir stríð-
ið. En um leið hefur meðalhitaeininga-
þörf manna lækkað vegna aukins véla-
kosts á vinnustöðum og einnig heimilum.
Aukin fitu- og sykurneyzla hefur haft í
för með sér minnkandi neyzlu á kornvör-
um og kartöflum. Þessi breyting er af
ýmsum ástæðum óheppileg, segir í danska
bæklingnum „Fedt med maade“, sem
Statens Husholdningsraad hefur gefið út.
Sykur og fiturík matvæli eru að jafnaði
snauðari af vítamínum og öðrum lífs-'
nauðsynlegum efnum en kartöflur og
kornvörur.
Svipuð þróun og viða annars staðar
hefur að líkindum átt sér stað hér á landi.
Að vísu er lítið um skýrslur um mataræði
landsmanna, en samkvæmt upplýsingum
frá Framkvæmdabankanum 1958 var
sykurneyzlan 51 kg. á ári á hvern mann
hér á landi. Höfum við algjört heimsmet
í þeim efnum.
Um hlutföll fitu í fæðu fslendinga er
lítið vitað, en í Noregi hefur þróunin
verið þannig, að meðal norskra iðnaðar-
manna var fitan 30—33% af hitaeining-
um fæðunnar árið 1930, en er nú um
40%.
í Noregi var sett á stofn nefnd vísinda-
manna, sem fékk það verkefni að gefa
út álit um málefnið: fituneyzlu og hjarta-
og æðasjúkdóma. Niðurstaða nefndarinn-
ar var meðal annars eftirfarandi:
1. Það þarf að minnka daglega fitu-
neyzlu svo að ekki meira en 30% af
hitaeiningaþörfinni fáist úr fitu.
2. Ómettaðar fitusýrur þurfa a.m.k. að
vera 10% af fitumagni fæðunnar, og
jafnvel helmingur að því er sumir telja.
Þessar ráðleggingar eiga ekki einungis
við þá, sem hætt er við hjarta- og æða-
sjúkdómum, heldur við alla. En þeir, sem
haldnir eru hjarta- og æðasjúkdómum
verða að sjálfsögðu að hlíta læknisráðum
í þeim efnum.
Venjuleg fita er efnasamband af glyce-
rini og ýmiss konar fitusýrum. Algeng-
ustu fitusýrurnar í fitu eru:
palmitínsýra (0^5 H:ll COOH)
stearínsýra (C17 H3G COOH)
olíusýra (C17 H33 COOH)
Hvort fitan er föst (smjörlíki, tólg,
smjör) eða fljótandi (salatolía) við
venjulegt hitastig, er fyrst og fremst
12
HÚSFREYJAN