Húsfreyjan - 01.07.1965, Blaðsíða 16

Færeyingar við þurrkhjallinn sinn. Þannig hafa
íslendingar áreiðanlega þurrkað sauðarsíðui^sín-
ar og hvalkjöt í gamla daga.
steinum. Steinarnir voru hitaðir yfir eldi
og síðan látnir ofan í löginn í kirnunum.
Eftir að eirkatlar og önnur slík matar-
ílát komu til sögunnar virðist samt hafa
tíðkazt að hita mjólk með steinum, og er
sagt frá þessu í Guðmundar sögu ríka frá
Möðruvöllum. Þar segir frá því, er Guð-
mundur er orðinn gamall og að dauða
kominn, að honum var færður matur.
Mjólk var heit, og voru í steinar. Þá
mælti Guðmundur: ,,Eigi er heitt.“
Þórlaug mælti: „Kynlega er þá,“ —
og heitti steinana aftur. Síðan drakk
Guðmundur og mælti: ,,Eigi er heitt.“
Þórlaug mælti: „Eigi veit ég nú, Guð-
mundur, hvar til kemur heitfengi þitt.“
Og enn drakk hann og mælti: „Eigi
er heitt.“ Þá hneig hann á bak aftur
og var þegar andaður.
Guðmundur var gamall maður, kominn
að dauða og fann ekki lengur hita mjólk-
urinnar.
TÍMABILIÐ 1500—1800
Veturinn 1591—92 samdi Arngrímur
lærði á Hólum ritið Brevis Commentarius,
og var það síðan gefið út í Kaupmanna-
höfn í marzmánuði árið 1593.
Rit þetta var samið til þess að fræða
útlendinga um Island og þó alveg sérstak-
lega til þess að svara lygum og óhróðri,
sem óhlutvandir rithöfundar höfðu birt
um ísland. I riti þessu segir m.a. um mat-
aræði íslendinga: „að íslendingum sé
brugðið um að éta gamalt og ósaltað kjöt,
fisk og smjör, og mjólkurmat“ (í notum
brauðs og vatns). Því svarar Arngrím-
ur: „að forsjónin hafi kennt landsmönn-
um aðferðir til að fara með matvæli
og varðveita þau og komast af án salts,
enda þyki útlendum mönnum með Is-
lendingum engan veginn ólostætt það, er
varðveitt hefur verið með þeim hætti og
sé það engu óheilnæmara en annar mat-
ur. Sjáist þetta og á því, að íslendingar
séu heilsugóðir, rammir að afli og lang-
lífir.“
Annars staðar segir Arngrímur, að
skipta megi landsmönnum í tvo flokka,
annan förumenn og þurfamenn, hinn
þá, er sjái fyrir sér og einnig sameig-
inlega annist förumennina. Viðurværi
förumanna er ekki þörf að lýsa, því að
neyð ræður þar oft nesti. Kostur hins
hluta þjóðarinnar skiptir máli í þessu efni
einungis. Minnir Arngrímur á það, að
Kristinréttur banni að éta sjálfdautt
fé. Þarna sé að greina á milli mataræðis
eftir árferði, því að á hörðum tímum leggi
menn sér það til munns, til þess að seðja
hungur sitt, er vart myndi hundur éta,
en þetta geti raunar átt við í hvaða landi
sem er í hallærum, og sé Island þar engin
undantekning.
Ef lesið er á milli línanna í þessum
skrifum Arngrims lærða, þá má greina
þar, að um er að ræða erfiðleika á mat-
aröflun á íslandi, og á það sjálfsagt við
um 16. öldina. Þess er meðal annars getið,
að svín finnist nú ekki lengur, heldur ekki
heimagæsir né hænsni. Um miðja 18. öld
14
HÚSFREYJAN