Húsfreyjan - 01.07.1965, Blaðsíða 17
voru aðeins til hænsni á einum stað á
landinu, í hinni afskekktu Öræfasveit.
Þau orð Arngríms lærða, sem hér eru
tilfærð um mataræðið, sanna betur en
nokkuð annað, að salt hefur ekki verið
notað hér á landi almennt. Erfiðleikar á
saltinnflutningi gera þannig mataræði
landsmanna frábrugðið mataræði ann-
ara nágrannaþjóða þar sem styttra var í
saltið og betra um farkosti. Áður er getið
um mjólkurmatinn og skyrið þó alveg
sérstaklega, sem var notað á Islandi og
er ennþá notað á íslandi, en var hætt að
nota í nágrannalöndunum vegna vaxandi
komyrkju þar.
Hallæri, hafísar og eldgos svo og tak-
markalaus rányrkja hafa smám saman
eyðilagt beitilöndin og sogið út jarðveg-
inn. Þess vegna var mjólkurframleiðslan
minni svo og kjötframleiðslan, en harð-
fiskur varð um leið aðalfæðan, það er að
segja þegar nóg fiskaðist, en oft brást
einnig fiskaflinn eins og vænta má og þá
var sulturinn við hvers manns dyr, ef ekki
var hægt að flytja inn kornvöru.
Brennivín var fyrst flutt til landsins
um miðja 16. öld (1548), og varð það
fljótt mjög eftirsóttur varningur, og þótti
kaupmönnum gott að selja Islendingum
brennivín. Það var ekki neitt hámarks-
verð á brennivíninu, en aftur á móti var
hámarksverð á mélinu, og þess vegna vildi
brenna við, að brennivínið hefði forgangs-
réttinn í flutningum kaupmanna til lands-
ins.
Afleiðingar brennivínsinnflutningsins á
hag og afkomu Islendinga á þessum árum
eru alveg óútreiknanlegar, og þær verða
ekki síðastar á skránni, þegar plágurnar
miklu eru taldar upp svo sem hafísar,
eldgos, einokun, konungsstjórn þeirra
tíma, svartidauði og stórabóla.
Af nýjum vörutegundum koma til
landsins eftir miðja 18. öld kaffi, te og
sykur. En á þessum árum voru einnig
fyrst ræktaðar kartöflur hér á landi í
Sauðlauksdal og á Bessastöðum.
En kaffi, te, sykur og kartöflur höfðu
enga teljandi þýðingu í mataræði Islend-
inga á þessum tímum. Þær vörutegundir
heyrðu heldur til 19. og 20. aldarinnar.
Ediks, sinneps og pipars er fyrst getið
á 15. og 16. öld, en þessar kryddvörur
voru ekki á borði almennings.
FÆÐI SKÓLAPILTA
Á þessum árum fáum við nokkuð góðar
upplýsingar um mataræði hér á landi, að
minnsta kosti eins og menn álitu, að það
ætti að vera og fram kemur í áætlunum
um mat skólapilta á skólunum bæði á
Hólum og í Skálholti og síðar á Bessastöð-
um.
Einnig eru vitað frá þessum tímum, hve
mikið ætlað var hverju hjúi af mat fyrir
tiltekið tímabil. Þetta átti sérstaklega við
sjómennina, sem fóru í verið og höfðu
mat með sér að heiman.
Um miðbik 16. aldar (1552) áttu skóla-
piltar á Hólum samkvæmt skólareglun-
um að fá af mat eins og hér segir:
Á fiskidögum áttu nemendurnir að fá
fjórða hluta úr góðum fiski með smjöri
í máltíð. Ef lítið var um fisk þá áttu þeir
að fá brauð í staðinn. Á kjötdögum fengu
menn kjöt og söl. Einnig fengu menn að
vild mjólk og skyr.
I veikindatilfellum fengu skólapiltarnir
mjólk eftir þörfum til drykkjar og bleytt-
an, soðinn harðfisk.
FÆÐI SKÖLAPILTA
í SKÁLHOLTI 1746
Sunnudagur:
Að morgninum fyrir kirkjuferð: Harð-
fiskur og smjör.
Hádegisverður: Harðfiskur og smjör,
kjöt, baunir og kjötsúpa.
Kvöldverður: Harðfiskur og smjör,
bygggrjónagrautur með smjöri og mjólk.
Mánudagur:
Hádegisverður: Harðfiskur og smjör,
rúgmélsgrautur og mjólk.
Kvöldverður: Harðfiskur og smjör, skyr
og köld mjólk út á.
HÚSPREYJAK
15