Austurland - 08.01.1998, Síða 7
FIMMTUDAGUR 8 JANÚAR 1998
7
um almennt ámóta mikil og hér
miðað við íbúa hefði enginn talið
ástæðu til að halda ráðstefnu eins
og þá í Kyoto. Sannleikurinn er sá
að ef þróunarríkin losuðu á íbúa
talið eitthvað í líkingu við Island
færi fyrst að káma gamanið og
því þurfa einnig þau að koma
með inn í heildarsamkomulag um
takmarkanir fyrr en seinna. Slík
mörk hljóta hins vegar að veita
þeim svigrúm til að bæta sinn
efnahag að nokkru marki á sama
tíma og iðnríkin verða að laga
sína framleiðslu að breyttum að-
stæðum og skera niður sína
mengun. Grunnur allsherjarsam-
komulags í þessum efnum getur
ekki byggst á öðru í framtíðinni
en að hver jarðarbúi hafi jaíhan
aðgang að sameiginlegu andrými.
Stóriðjumál í uppnámi
Umræða um stóriðjufram-
kvæmdir er ekki ný af nálinni
hérlendis, en hefur þó orðið fyrir-
ferðarmeiri en oftast áður eftir að
Framsóknarflokkurinn tók við
þessum málaflokki í ríkisstjóm.
Fyrst var lagt mikið undir í samn-
ingum um stækkun verksmiðju
Alusuisse í Straumsvík, boðið
afar lágt orkuverð og slegið af í
mengunarvömum. Þessum fram-
kvæmdum var ekki lokið þegar
næsti samningur var gerður um
álbræðslu á Grundartanga í eigu
bandarísks fyrirtækis og sömu
kostaboð þar endurtekin til að
draga að fjárfestana. Við útgáfu
starfsleyfa til beggja þessara
fyrirtækja beitti sjálfur umhverfis-
ráðherrann grófum bolabrögðum
til að koma í veg fyrir að almenn-
ingur gæti látið reyna á rétt sinn
til athugasemda.
Síðan hefur bæst við fjöldi
annarra og meiri stóriðjuáforma.
Stærst er þar í sniðum hugmyndin
um að heimila Norsk Hydro að
koma upp risaálbræðslu sem full-
byggð myndi nýta þriðjung af
hagkvæmu vatnsafli á íslandi!
Samanlagt afl jökulánna norðan
Vatnajökuls hrykki ekki einu
sinni til í það púkk. Þetta mál
varðar þjóðina alla eins og önnur
stóriðjuáform. Með þeim er ætl-
unin að ráðstafa til langs tíma
stórum hluta af orkuforða lands-
ins og ganga á umhverfisgæði. Ég
er ósammála þeim sem af Islands
hálfu beita sér fyrir slíkum hug-
myndum. Kemur þó margt fleira
til en stærðin, ekki síst gífurleg
umhverfisröskun af raforkumann-
virkjum, virkjunum og háspennu-
línum. Er þá ótalin mengun, stað-
bundin og almenn, svo og efna-
hagslegir þættir svo sem orkuverð
og áhættan af að auka miklu við
álframleiðslu hérlendis.
Stóriðjuáformin, sem nú eru á
borði ríkisstjórnarinnar, eru hið
mesta óráð á heildina litið. Mikið
skortir á að Islendingar hafi mót-
að heildstæða stefnu um, hvemig
skynsamlegt sé að haga áfram-
haldandi nýtingu orkulinda lands-
ins. Alitamálin er varða umhverf-
ishagsmuni og náttúruvemd eru
ófrágengin og um leið magn
þeirrar orku sem líklegt er að
verði til hagnýtingar í framtíð-
inni. Við þurfum svigrúm til að
koma hér upp sjálfbæmm orku-
búskap með innlendu eldsneyti
og raforku í samgöngum og at-
vinnulífi í stað innflutts eldsneyt-
is. Hálendisskipulag er í mótun en
frágangur þess er forsenda fyrir
ákvörðunum um orkumannvirki.
Með Kyoto-samkomulaginu hefur
verið lagður gmnnur að nánari
útfærslu alþjóðasamningsins vegna
loftslagsbreytinga og hann leggur
Islendingum sem öðmm skyldur
á herðar og takmarkar frekari
losun gróðurhúsalofttegunda af
mannavöldum frá Islandi sem og
öðmm þróuðum ríkjum. Osenni-
legt verður að ætla að erlendir
fjárfestar teldu ráðlegt, er þar að
kæmi, að binda fjármuni í stóriðju
í ríkjum sem veldu þann kost að
standa utan Kyoto- samkomu-
lagsins.
I þessu samhengi ganga
áformin um risaálbræðslu á ís-
landi engan veginn upp og fyrir
austfirskar aðstæður em þau þess
utan alltof stór í sniðum. Það þarf
sérstakt hugmyndaflug til að ætla
sér að setja upp við Reyðarfjörð
álframleiðslu sem að magni svar-
ar til heildarframleiðslu áls í Nor-
egi. Rifja má upp að undirritaður
átti fyrir bráðum tveimur áratug-
um þátt í ákvörðunum um kísil-
málmverksmiðju við Reyðarfjörð
sem þá var talin af hóflegri stærð.
Mannaflaþörf þess fyrirtækis
hefði numið innan við 1/10 hluta
og raforkuþörf aðeins um 1/25
hluta af raforkuþörf þeirrar ál-
bræðslu sem nú er um rætt. Þess
má geta að athugaðir vom mögu-
leikar á að nota innlent kurl í stað
kola og að framleiða methanól-
eldsneyti í tengslum við kísil-
málmverksmiðjuna og nýta þann-
ig það koldíoxíð sem losnar við
framleiðsluna. Svo fór að fram-
kvæmdir við þessa verksmiðju
króknuðu í höndum þeirrar ríkis-
stjórnar Sjálfstæðis- og Fram-
sóknarflokks sem við tók.
Stjórnarandstaðan sokkin
í sameiningardrauma
Ríkisstjómin má vel við una
gengi sitt eins og það hefur birst í
skoðanakönnunum þetta árið. Af
stjórnarflokkunum hefur Sjálf-
stæðisflokkurinn fleytt rjómann
og formaður hans náð ótrúlega
sterkri stöðu gagnvart samstarfs-
aðilum sínum. Góðæri að því er
varðar ytri aðstæður hefur hjálpað
ríkisstjóminni en einnig háttalag
forystu stjómarandstöðunnar sem
hefur verið upptekin við samein-
ingardrauma og að þess utan
heldur atburðalítil. Um árabil hef-
ur verið alið á óljósum hugmynd-
um um samfylkingu stjómarand-
stöðu og/eða félagshyggjufólks á
vettvangi landsmála. Samstarf í
borgarstjórn Reykjavíkur þar sem
Framsóknarflokkurinn á hlut að
máli hefur óspart verið notað sem
eins konar leiðarvísir um það sem
koma skal og um gildi þess „að
taka völdin". Samstarf flokka í
sveitarstjómum á fullan rétt á sér
og er viðfangsefni á hverjum stað.
En það er langt á milli samvinnu
að sveitarstjómarmálum og sam-
eiginlegs framboðs eða samein-
ingar stjómmálaflokka um lands-
málin. Það er óheiðarlegt af
stjómmálaforingum að reyna að
líkja þessu saman því að þeir eiga
að vita betur, og ekki farsælt að
ætla að byggja landsmálapólitík á
slíkum gmnni.
Kvennalistinn lenti í hremm-
ingum vegna togstreitu um sam-
starf við aðra flokka á liðnu ári og
klofnaði niður í rót. Flestar reynd-
ari forystukonur listans sögðu
skilið við hann og höfnuðu með
því samlagi með krötum. Sá hluti
sem eftir stendur hefur enga mál-
efnalega fótfestu og mun að lík-
indum skríða saman við Alþýðu-
flokkinn og skyldulið hans fyrir
alþingiskosningamar vorið 1999.
Alþýðubandalagið heldur enn
velli en vemleg hætta er á að þar
fari á sama veg og með Kvenna-
listann ef forysta flokksins gætir
ekki að sér. Uppgjöri í þessum
efnum var skotið á frest á lands-
fundi flokksins í nóvember síð-
astliðnum og vísað til aukalandsf-
undar næsta sumar. Verði þar
þröngvað fram samþykkt sem
fæli í sér að Alþýðubandalag og
óháðir hætti að bjóða fram á eigin
vegum má ljóst vera að Alþýðu-
bandalagið klofnar og heyrir brátt
sögunni til sem flokkur. Út af
fyrir sig er ekkert athugavert við
það að þeir sem eru hugmynda-
lega á sömu slóð og Alþýðuflokk-
urinn gangi til liðs við hann.
Þjóðvaki Jóhönnu Sigurðardóttur
er úr sögunni og hefur nú runnið
saman í þingflokk með Alþýðu-
flokknum, enda þar aldrei um
sýnilegan málefnaágreining að
ræða. Ef marka má málflutning
Guðnýjar Guðbjörnsdóttur sýnist
sem leifamar af Samtökum um
kvennalista geti fallið prýðilega
inn í þetta samhengi. Það ætti
hins vegar að vera umhugsunar-
efni fyrir þá Alþýðubandalags-
menn sem sjá í hillingum „stóran
jafnaðarmannaflokk", hvaða verði
eigi að kaupa þá hugmynd.
Flokkar með gerólíka
stefnu
Sá sem þetta ritar hefur
tveggja áratuga reynslu af sam-
starfi við Alþýðuflokksmenn á
Alþingi. Sú reynsla er æði mis-
jöfn, en þó síst undan að kvarta
þegar um samskipti ólíkra stjórn-
málaflokka er að ræða. A þessum
tíma finnst mér Alþýðuflokkur og
Alþýðubandalag ekki hafa nálg-
ast málefnalega nema síður sé, og
þó ekki væri litið nema til þess
tíma sem liðinn er frá því kratar
voru í ríkisstjórn með Davíð
Oddssyni. Forysta Alþýðuflokks-
ins boðar nú ákafar en nokkru
sinni inngöngu í Evrópusam-
bandið og hefur þar enga fyrir-
vara. Þar tala Sighvatur Björgv-
insson og Össur Skarphéðinsson
einum rómi. Kratar sjá allsherjar
bjargræði í óheftum markaði,
vilja opna sjávarútveginn að fullu
fyrir fjárfestingum útlendinga og
styðja í meginatriðum þá stefnu í
reynd að einkavæða þjónustu-
fyrirtæki ríkisins eins og Pósts og
síma og ríkisbankana.
Stóriðjustefnan á nú sem fyrr
stuðning vísan hjá krötum og í
umhverfismálum hefur flokkur-
inn verið haltrandi, nú síðast
varðandi afstöðu til samkomu-
lagsins í Kyoto. Alþýðuflokkur-
inn nærist enn sem fyrr af þröngri
neytendahyggju sem til dæmis
sést af því að hann boðar óheftan
innflutning landbúnaðarafurða.
Hugmyndir hans um sérstaka
skattlagningu á sjávarútveg og
þar með landsbyggðina í formi
einhvers konar veiðileyfagjalds
eru af svipuðum toga. Þegar til
kastanna kemur eiga lands-
byggðarsjónarmið sér fáa for-
mælendur í röðum krata. Lýðræð-
inu á Islandi væri síður en svo
greiði gerður með því að Alþýðu-
bandalag og Alþýðuflokkur gengju
í eina sæng að ekki sé talað um
þau málefni sem skapað hafa
Alþýðubandalaginu sérstöðu til
þessa. Það stoðar lítið að reisa
Potemkin-tjöld fyrir kjósendur og
ætla sér að sópa ágreiningi um
stærstu þjóðmálin undir teppið.
Litið til ýmissa stórmála sýnist
raunar í mörgum þeirra vera
langtum styttra á milli sjónamiða
krata og Framsóknar annars vegar
en Alþýðubandalagsins, meðal
annars um meginþætti utanríkis-
stefnunnar, Evrópumálin og stór-
iðjustefnuna.
Alþýðubandalagið hefur á
komandi hausti að baki þrjátíu ár
sem stjórnmálaflokkur. Árið
1968 var Alþýðubandalagið gert
að formlegum flokki eftir afar
erfiða siglingu flokka og flokks-
brota sem þá stóðu að kosninga-
bandalagi undir sama nafni. Þeir
sem muna þá tíma geta vart verið
ginkeyptir fyrir að efna til viðlíka
sambúðar og hrossakaupa. Ný-
byrjað ár mun leiða í ljós hvort
Alþýðubandalagið heldur merki
sínu áfram á lofti eða fellir það.
Verði hið síðara ofan á má búast
við að ýmsir þeir sem fylgt hafa
flokknum að málum, óháðir kjós-
endur og margir fleiri reisi mál-
efnin í nýju samhengi og efni til
sjálfstæðs framboðs til Alþingis.
Svo fráleitar sem ég tel hug-
myndirnar um sameiginlegt fram-
boð með Alþýðuflokknum gegnir
öðru máli um að stjórnarand-
stöðuflokkanir stilli saman strengi
sína í aðdraganda kosninga með
samstarf í huga um stjómarmynd-
un að kosningum loknum. Slík
samstilling gæti skilað öllum
hlutaðeigandi flokkum ávinningi
í kosningum á kostnað núverandi
ríkisstjórnarflokka í stað úlfúðar
og sundrungar sem leiða mun af
frekari tilraunum til sameiginlegs
framboðs.
Verkefni nýbyrjaðs árs
Fjöldi úrlausnarefna bíður ein-
staklinga og þjóðar á nýbyrjuðu
ári. Úrbætur í þágu landsbyggðar-
innar eiga að vera meðal verkefna
í fremstu röð. Sem flestir þurfa að
leggjast á eitt við að stöðva það
öfugstreymi fólks á eitt landshom
sem við blasir. Það getur kallað á
breytingar og aðlögun á ýmsum
sviðum.Við eigum að nýta og
leggja rækt við þá kosti sem felast
í fámennu samfélagi þar sem
jafnréttisviðhorf hafa til skamms
tíma staðið föstum fótum. Um-
hverfí lands okkar og auðlindir
bjóða upp á heillandi möguleika
og gott mannlíf um langa framtíð,
ef rétt er á haldið. Strjálbýli og
þéttbýli geta hér þróast hlið við
hlið og eflt hvort annað. Sjálfbær
þróun hérlendis getur fyrr en varir
orðið meira en orðin tóm, en til
þess verður að beita mælistiku
umhverfisvemdar á sem flest við-
fangsefni. Tunga okkar og þjóð-
menning er ásamt náttúra lands-
ins það sem gefur okkur sérstöðu
meðal þjóða og þeim fjársjóðum
ber okkur að halda á lofti og
vernda þá um ókomin ár.
Austfirðingum og landsmönn-
um öllum óska ég gleðilegs árs.
Neskaupstað, á nýársdag 1998
Hjörleifur Guttormsson
Einbylifihúfi og verelun til eölu!
Til sölu et einbýlishus að Blómstufvöllum 4-4- í
Weskauþstað. Skiþti á minni eign í Meskauþstað kemur
til greina
Gjafavötuvetslunin Mesbaet í hjarta bæjatins.
Góð verslun með góð sambönd.
Allar uþþlýsingar gefa Rannveig og 2ævat.