Austurland - 26.03.1998, Blaðsíða 4
4
FIMMTUDAGUR 26. MARS 1998
Hjalparákall frd Mósambík
Opið bréf til Austfirðinga fré Mörtu og Margréti Einarsdœtrum í Mósambík
færu Norðf/rðmgar og
sue/tungar a oðrum fjó'rðum.
Um leið og við systur sendum
heim síðbúnar óskir um gleðilegt
nýtt ár er þetta bréf okkar hjálp-
arákall héðan frá Mósambík.
Sum ykkar vita líklega að við
erum hér að kenna fyrir dönsk
þróunarsamtök í kennaraskóla
fyrir mósambíska kennara. I
byrju febrúar byrjuðu annars árs
nemendumir í starfsþjálfun, sem
stendur yfir í eitt ár. Þeir fá
vinnu í ríkisskólum úti á lands-
byggðinni, þar sem mikill skort-
ur er á kennurum en eru jafn-
framt undir ráðgjöf héðan. Þessir
kennarar em ekki kennarar eins
og við venjulega skiljum orðið.
Þeir eiga ekki bara að mæta í
skólann og kenna heldur að
reyna að breyta skólakerfinu, fá
fleiri börn til að ganga í skóla og
almennt að standa fyrir þróunar-
hjálp. Stór hluti í þessari starfs-
þjálfun felst nefnilega í að hver
kennari stofnar lítið þróunar-
verkefni sem hann rekur í sam-
vinnu við fólkið í þorpinu. A
þessu er gífurleg þörf þar sem
þetta land er eitt það vanþróað-
asta í heiminum.
Hér er meiri ungbarnadauði
en víðast hvar í heiminum 13 af
hverjum 100 börnum deyja inn-
an við eins árs aldur og 28 af
hverjum 100 bömum deyja áður
en þau ná 5 ára aldri. Það þýðir
að af þeim 700.000 bömum sem
fæðast árlega deyja rúm 200.000
fyrstu 5 árin. Algengasti dauð-
daginn er vannæring, niðurgang-
ur og malaría. Niðurgangur or-
sakast yfirleitt af saurgerlum.
Fólkið byggir ekki kamra og það
þvær sér oft ekki um hendur áð-
ur en það borðar. Gerlarnir eiga
því greiðan aðgang í drykkjar-
vatn og mat. Stúlkur eru giftar
frá 12 ára aldri og teknar úr
skóla til að hugsa um mann og
börn. Hér þjáist stór hluti fólks
af vannæringu, þrátt fyrir að hér
sé nægt land til ræktunar. Þetta
orsakast af vanþekkingu á nýt-
ingu landsins og samsetningu
matar. Fólk er svo ótrúlega fá-
frótt að það plantar ekki nema
kannski einni eða tveimur teg-
undum, t.d. bara maís eða baun-
um, ásamt e.t.v. tómötum og
lauk. Það plantar ekki ávaxta-
trjám. Því finnst fáránlegt að
eyða 70 íslenskum krónum í tré
sem ekki ber ávöxt næstu fimm
árin. Þegar það fær uppskeru
étur það bara þar til maturinn er
búinn og berst svo fyrir lífinu
fram að næstu uppskeru. Það er
mjög erfitt fyrir okkur, sem
höfum allt tíð synt í upplýsing-
um af öllu tagi að skilja hvað fá-
kunnáttan getur verið mikil
Orsakirnar fyrir þessu eru
einkum 500 ára nýlendukúgun
Portúgala og þar á eftir 16 ára
borgarastyrjöld. Nú er kominn á
friður, landið sjálfstætt og grund-
völlur fyrir að breyta þessu
ástandi. Lykillinn að breytingum
er fræðsla og
því er fólk val-
ið hér í skól-
ann sem hefur
áhuga á að
starfa að því sem kennarar að
byggja upp eigið land.
Síðustu tveir mánuðirnir í
kennslunni hér eru sérhæfing
fyrir starfsþjálfunina. Nemend-
urnir velja á milli þess að:
1. Bæta líf og aðstöðu
kvenna.
2. Berjast fyrir bættu
hreinlæti, næringu og reyna að
koma í veg fyrir sjúkdóma
3. Hjálpa fólki að framleiða
og selja varning til að sjá
fjölskyldunni farborða.
4. Stuðla almennt að
framförum, kenna fólki rétt sinn
og hafa áhrif á samfélagið.
Ég (Marta) var með hópinn
sem er að berjast fyrir réttindum
kvenna. Úti í sveitunum eru kjör
kvenna ótrúlega bág. Nemend-
urnir mínir fengu t.d. það verk-
efni að fara og taka viðtöl við
konur og rannsaka hvort ofbeldi
gagnvart þeim væri algengt.
Svörin sem þau fengu voru:
„Auðvitað lemur maðurinn
minn mig, en það er ekki ofbeldi.
Hann er að kenna mér þegar ég
geri eitthvað rangt. Ef hann ekki
lemdi mig myndi mér finnast að
hann elskaði mig ekki“.
Margar konur neituðu fyrst
að svara spumingunum, sögðust
ekki mega tala við ókunnuga
nema að spyrja manninn sinn
leyfis. Karlarnir eiga stundum
meira en eina konu og það þykir
lélegur karlmaður sem ekki á
viðhald. Vændi er sífellt að auk-
ast. Smástelpur selja sig fyrir
brauð, föt o.s.frv. Þær hafa ekki
menntun og þetta er því auðveld-
asta leiðin að ná sér í peninga.
Konur ganga að meðaltali 1,2 ár
í skóla í Mósambík, 79% kvenna
em ólæsar og óskrifandi, þær
eiga að meðaltali 6,4 böm og
hlutfall kvenna sem deyr af
völdum meðgöngu og fæðingar
er með því hæsta sem gerist í
heiminum, 15
af hverjum
1000 konum.
Þegar fátækir
foreldrar velja
hvaða böm þau eigi að senda í
skólann senda þau drengina með
þeim rökum að stúlkur þurfi
enga menntun því þær muni bara
hugsa um eiginmann og böm.
Þetta er regin hugsunarvilla því
samkvæmt UNICHEF er það
lrklega besta fjárfesting í heim-
inum að mennta stúlkur og konur.
Einmitt vegna þess að það em
konumar sem sjá um bömin og
fjölskylduna og það eru bein
tengsl milli menntunar kvenna
og þróunar. Það hefur t.d. verið
sýnt fram á að
hvert ár sem
menntun kvenna
er aukin minnk-
ar ungbamadauði
um 5 - 10%.
Hópurinn minn
er því að stofna
hin og þessi verkefni til að reyna
að veita konum hagnýta undur-
stöðuþekkingu. Kenna þeim að
nýta landið betur svo þær fái
betri uppskeru. Kenna þeim um
hreinlæti og næringu til að bæta
heilbrigði fjölskyldunnar, kenna
þeim að sauma eða búa til leirker
svo þær geti selt á markaðinum.
Að hjálpa þeim við að verða
fjárhagslega sjálfstæðar, stuðlar
líka að því að þær öðlist vott af
ákvörðunarrétti á heimilinu.
Mér finnst það frábært sem
skólinn hér er að gera. Þessi teg-
und þróunarhjálpar er það eina
sem er eitthvert vit í til lengdar.
Það þróar ekki landið að gefa
fólki fatnað og mat heldur að
gera þeim kleyft að framleiða
matinn og kaupa fötin. Hver
kennari sem er menntaður hér
nær til svo margra fjölskyldna að
þekkingin breiðist út. Markmið-
ið er að þróunarverkefnin haldi
áfram eftir að náminu lýkur því
kennararnir halda yfirleitt áfram
að vinna á sama stað.
Nú komum við að kjarna
málsins. ADPP samtökin, sem
reka kennaraskólann, eru búin
að gera samning við mennta-
málaráðuneytið um að byggja
alls 12 kennaraskóla í Mósam-
bík. Auk þess standa þau að
ýmiskonar öðru þróunarstafi.
Samtökin hafa því miður ekki
ótakmarkað fjármagn og því er
það stefna þeirra að fjármagna
þessi þróunarverkefni, allar fjár-
festingar og helming rekstrarfjár
með aðsöfnuðu fé. Staðan er því
þannig núna að nemendurnir
hafa enga peninga fyrir þróunar-
verkefnin sín svo okkur systrun-
um datt í hug að athuga hvort þið
vilduð ekki
styrkja þessi
verkefni. Við
vitum að það
eru margir
sem hafa
áhuga á að
styrkja þró-
unarhjálp en eru ekki vissir um
hvar peningarnir lenda. Þannig
að þetta er kjörið tækifæri fyrir
þá sem okkur þekkja og treysta
því að við höfum vit til að meta
hvernig best sé að verja
peningunum. Verkefnin eru
unnin í nafni skólans og nem-
endurnir þurfa að færa nákvæmt
bókhald yfir öll útgjöld. Þau
vilja mjög gjarnan skrifa og láta
vita hvemig gengur, t.d. á þriggja
mánaða fresti. Við gætum líka
tekið myndir af verkefnunum
þeirra þegar við fömm að heim-
sækja þau í febrúar. Fjárhags-
áætlunin fyrir hvert verkefni er
14.000 krónur, það er það sem
þau gera ráð fyrir að sé lágmark
fyrir árið. Það fer þá í efnis-
kostnað, fjárfestingar eins og
verkfæri, bækur handa bömum,
skriffæri o.s.frv. Svo er að
sjálfsögðu svo mikil þörf að þau
geta alltaf notað meira. Þessir
peningar em fyrir verkefnin en
ekki fyrir laun nemendanna. Þau
fá greitt af skólunum þar sem
þau eru ráðin.
Annað vandamál er að kenn-
ararnir sem útskrifuðust í lok
janúar hafa unnið mjög gott þró-
unarstarf en hafa enga peninga
til að halda rekstri sinna verk-
efna áfram. Síðan vantar skólann
enn fjórar milljónir af rekstrarfé
þetta árið.
Við óskum þess oft að við
ættum eins og milljón til að
dreifa hér um. Við erum alltaf að
reka okkur á hvað við höfum
lítinn skilning á fátækt, þar sem
við höfum aldrei upplifað hana.
Nemendumir okkar unnu flestir
baki brotnu til að komast hingað
og eru styrktir af ættingjum til að
vera hér. Námið hér sem er 2 1/2
ár kostar 7000 íslenskar krónur
og þá er allt innifalið, búseta á
staðnum, matur, kennslubækur,
skriffæri o.s.frv. Þetta eru miklir
peningar fyrir þau og annað
slagið hittum við ungt fólk sem
dreymir um að halda áfram námi
en hefur ekki efni á því. Við
erum með samviskubit þegar við
kaupum okkur kók og kex í litlu
sjoppunni því það er hlutur sem
þau geta ekki leyft sér, ekki einu
sinni kennaramir. Einn kennar-
anna kom til mín um daginn og
bað mig um að gefa sér pening
fyrir kóki því honum væri svo
illt í maganum. Hann sendi alla
peningana sína til fjölskyldunnar
sinnar. Hér er það skylda þeirra,
sem em menntaðir og hafa vinnu,
að styrkja yngri systkini, frænd-
ur o.s.frv. til náms og að hjálpa
foreldrum og öðmm ættingjum.
Það sem mest vantar núna eru
peningar svo nemendumir geti
byrjað verkefnin sín þar sem
börnin læra t.d. um hreinlæti og
sjúkdóma. Þau fara svo heim og
kenna foreldrum og þetta getur
bjargað þeim og systkinum
þeirra. Nú geisar mikill kóleru-
faraldur í Mósambík og ástandið
Annar greinarhöfunda við tölvukennslu í Mosambik.
Auðvitað lemur maðurinn
minn mig, en það er ekki
ofbeldi
Við erum alltaf að reka
okkur á hvað við höfum
lítinn skilning á fótcekt,
þar sem við höfum
aldrei upplifað hana
Annar greinarhöfunda með nemendum sínum en þessi hópur
hefur verið að berjast fyrir auknum réttindum og betra lífi
kvenna.