Austurland - 16.04.1998, Blaðsíða 6

6
FIMMTUDAGUR 16. APRÍL 1998
Jónas Árnason
Minning
Jónas Árnason skilaði miklu
dagsverki. Fyrirferðarmest og
það sem trúlega heldur nafni
hans lengst á lofti í óstöðugum
heimi eru ritverkin, leikrit, sög-
ur, viðtalsbækur og söngvar, alls
um 25 bókaheiti, nokkur þeirra í
tveimur útgáfum. Jónas var
alþýðlegur höfundur í þess orðs
bestu merkingu. Sögur hans eru
ljúfar og stutt í kímni og gáska,
sem var ein af margslungnum
eigindum hans . Söngvamir við
lög eftir Jón Múla bróður hans
og ýmsa erlenda höfunda lyftu
leikritum hans í hæðir og eiga
lengi eftir að hljóma á sviði og
gleðja á samkomum. Menn eru
fullsæmdir af slíku ævistarfi, en
þó voru ritstörfin oftast aukageta
í dagsins önn og langt frá því að
tryggja efnahaginn eða standa
undir mannmörgu heimili. Jónas
var vel kvæntur, kona hans
Guðrún Jónsdóttir afar traustur
fömnautur og lífsakkeri í ólgusjó
skáldsins, börn þeirra fimm með
mikið og gott vegarnesti úr
foreldrahúsum.
Fyrir utan skáldskapinn sem
fylgdi Jónasi seint og snemma
skiptist starfsferill hans aðallega
í þrennt, blaðamennsku 1944-
1952, kennslu aðallega á gagn-
fræðastigi í fjórum skólum í 14
ár og þingmennsku í tveimur lot-
um samtals í 16 ár. Öllum þess-
um verkefnum skilaði Jónas af
sér á eftirminnilegan hátt. Grein-
ar hans á ungum aldri í róttæk
blöð eins og Þjóðviljann og
Landnemann vöktu mikla at-
hygli. Það þótti tímanna tákn að
sonur Árna frá Múla væri geng-
inn í lið með þeim rauðu og væri
í fararbroddi gegn amerískri
ásælni. Vegamesti úr bandarísk-
um háskólum spillti ekki fyrir og
átti eftir að reynast Jónasi drjúgt
til tengsla við engilsaxneskan
menningarheim.
Það voru tíðindi þegar þessi
komungi blaðamaður var kosinn
á þing 26 ára gamall hausið 1949
og sat þar í fjögur ár samfleytt
sem þingmaður Sósíalistaflokks-
ins. Þetta var á tímum þess
skemmtilega kosningalagakerfis
sem hér gilti 1942-59 og var enn
óútreiknanlegra en það sem á
eftir fylgdi. Kjördæmin voru
mörg, hlutfallskosningar réðu
kjöri og síðan voru 11 upp-
bótarsæti til að jafna metin milli
flokka. Jónas komst inn sem 10.
landskjörinn á 66 atkvæðum
Seyðfirðinga. Ekki hefi ég kafað
í þingstörf hans þetta fyrsta kjör-
tímabil hans, en eitt mál gagn-
legt fékk hann altént samþykkt:
Samræmingu á leturborðum rit-
véla.
Þegar kom að seinna þing-
skeiðinu 1967-1979 var Jónas
orðinn vel sjóaður og lands-
þekktur rithöfundur. Nú voru
það kjósendur á Vesturlandi sem
tryggðu honum þingsæti og eftir
það var hann nátengdur þeim
landshluta og búsettur þar síð-
asta skeiðið. Hann sótti fylgi sitt
víða að úr kjördæminu, meðal
annars frá sveitafólki, og naut
vinsælda og viðurkenningar
langt út fyrir hefðbundnar raðir
stuðningsmanna. Oft réðu til-
finningar og hughrif miklu um
málafylgju Jónasar, en kjölfest-
an var næm réttlætiskennd og
baráttan fyrir varðveislu þjóð-
legs sjálfstæðis. Á þá strengi
kunni hann að leika og reyndist
drjúgur liðsmaður við að bera
fram og kynna íslenskan málstað
heima og erlendis ekki síst í
landhelgisdeilum okkar við
Breta. Náin kynni hans af sjó-
mennsku reyndust honum þar
notadrjúg ekki síður en á
ritvellinum.
Ég hitti Jónas Árnason fyrst á
Akureyri vorið 1953. Hann var
þar staddur í tengslum við 1. maí
hátíðahöld verkalýðsfélaganna.
Kalda stríðið var í hápunkti og
tvö ár frá því bandaríski herinn
hreiðraði um sig öðru sinni á
Miðnesheiði. Ég tók þarna þátt í
kröfugöngu í fyrsta sinn og hélt
mig nærri Jónasi undir merkjum
um brottför hersins. Eftir að ég
settist að í Neskaupstað að námi
loknu bar fundum okkar saman
þar og á vettvangi herstöðva-
andstæðinga og Alþýðubanda-
lagsins. Jónas kom alloft á
sumrum með fjölskyldunni í
heimsókn til Norðfjarðar, átti
þar marga kunningja og aðdá-
endur frá því hann var þar kenn-
ari og sótti þangað efni sem víða
má finna stað í ritverkum hans.
Sumarið 1965 skruppum við
Kristín í ógleymanlegt ferðalag
með þeim hjónum til Borgar-
fjarðar og í bakaleið var gengið
út á Héraðssand. Þar brá Jónas á
leik við bárur hafsins.
Um það leyti sem ég var
kosinn á þing var Jónas að
kveðja þann vettvang. Við sátum
saman einn vetur í óvenju
stórum þingflokki Alþýðu-
bandalagsins. Það lá misjafnlega
á Jónasi þennan vetur enda ekki
allt honum að skapi um stjórn-
arathafnir og áherslur. Samt var
grunnt á gleðinni og gáskanum
og þar átti hann eftirminnilegan
mótspilara í Stefáni Jónssyni rétt
eins og í leikritinu Allra meina
bót. Sem betur fer átti hann mörg
góð ár eftir þar þingmennskunni
lauk, jók við nýjum bókum og
textum til söngs og fágaði eldri
útgáfur.
Jónas var ekki haldinn full-
komnunaráráttu og hann setti sig
sjaldan í dómarasæti. Yfirdrep
og hræsni voru honum ekki að
skapi. Undir gáskafullu yfirborði
þessa mikla sviðsmanns bjó
mikil alvara og skaphiti sem
stundum gat verið erfitt að
hemja.Hann hafði skoðanir og
lagði þær undir. Þannig munaði
um hann í blíðu og stríðu.
Hjörleifur Guttormsson
Gone away ein guter Mann,
Guds til höje Sale.
Framar aldrei finnum hann,
frater bone vale.
Jón Kristofer kadett í Hernum
kenndi mér þessa vísu fyrir
mörgum árum. Mér finnst við
hæfi að tileinka Jónasi hana, því
þeir þekktust vel. Jónas var ein
litríkasta persóna sem ég hef
kynnst um ævina. Hann átti afar
gott með að ná sambandi við
Samtökin Félagshyggja við
Fljótið í nýju sveitarfélagi á
Austur-Héraði hefur tilkynnt
framboðslista sinn og í fram-
haldi verður sótt um listabók-
stafinn F. Jón Kr. Arnarson,
framkvæmdastjóri, Egilsstöðum,
skipar fyrsta sæti listans en
önnur sæti skipa:
2. Skúli Björnsson skógar-
vörður Hallormsstað.
3. Helga Hreinsdóttir heil-
brigðisfulltrúi Egilsstöðum.
4. Emil Bjömsson aðstoðar-
skólameistari Egilsstöðum
fólk úr öllum stéttum, ekki hvað
sízt unglinga.
Smá viðtöl urðu efni í langar
sögur. Mér er minnistætt atvik
sem gerðist fyrir mörgum árum.
Skemmtun var haldin í gömlum
kvikmyndasal og Jónas las þar
upp, meðal annarra. Þegar ég
kom út af skemmtuninni voru
nokkrir unglingar í hóp að tala
saman. Heyri ég þá að einn úr
hópnum segir: „Þó ekki hefði
verið nema upplesturinn hjá
Jónasi á þessari skemmtun, þá
hefði ég ekki viljað missa af
henni“.
Þannig vann Jónas hug og
hjörtu unglinganna. Það kom
reyndar seinna í ljós, hve gott
hann átti með að kenna ungl-
ingum. Hann kenndi hér við
Gagnfræðaskólann í Neskaup-
stað um tíma. Eitt sinn þegar
hann kemur í kennslustofuna og
ætlar að byrja kennslu eru öll
borð og stólar á hvolfi, og ungl-
ingarnir standa bara. Hann
byrjar að ávarpa hópinn þannig:
„Nei, krakkar mínir þetta er ekki
hægt. Hvar ætlið þið að sitja og
hvar á ég að sitja? Svona, einn,
tveir, þrír, röðum öllu upp og
byrjum kennslu".
Jónas gekk síðan í það að
5. Þórhildur Kristjánsdóttir
þroskaþjálfi Egilsstöðum.
6. Ruth Magnúsdóttir kennari
Egilsstöðum.
7. Ámi Olason íþróttakennari
Egilsstöðum.
8. Þorsteinn Bergsson bóndi
Unaósi.
9. Óli Metúsalemsson verk-
fræðingur Egilsstöðum.
10. Hlynur Gauti Sigurðsson
nemi Lagarfossvirkjun.
11. Kristín Bjömsdóttir skrif-
stofumaður Egilsstöðum.
12. Sigurjón Bjamason bók-
raða öllu upp aftur og kennsla gat
hafist. Svipað atvik gerðist aldr-
ei aftur enda ekkert gaman, að
gera Jónasi grikk. Jónas varð
góður vinur pabba míns og ræddu
þeir oft saman. Þegar bókin:
Undir Fönn kom út, sendi hann
mér eintak, og áritaði það þann-
ig: Til vinar míns, Óskars Bjöms-
sonar, sonar bezta vinar míns í
Neskaupstað, Bangsa gamla
(pabbi var oft kallaður Bangsi).
Vil ég þakka Jónasi þann
hlýhug, sem hann sýndi pabba.
Jónas skrifaði hluta af bók-
inni Veturnóttakyrrur hér í
Neskaupstað. Ein sagan í
bókinni heitir: Mr. Sommers.
Hún er um dávald, sem kom með
enskum togara og var settur hér í
land. Hann sýndi dáleiðslu hér
og meðal annars dáleiddi hann
mig nokkrum sinnum. Jónas
kom með handritið að sögunni
til mín, og bað mig að lesa það.
Ég var semsagt persónugerv-
ingur Grímsa í sögunni. Auð-
vitað var sagan talsvert ýkt, en
mér fannst það allt í lagi.
Ég vil að lokum þakka Jónasi
góð kynni á liðnum ámm. Ég og
fjölskylda mín vottum öllum að-
standendum okkar dýpstu samúð.
Óskar Bjömsson
ari Egilsstöðum.
13. Lára Vilbergsdóttir hand-
menntakennari Egilsstöðum.
14. Þorkell Sigurbjörnsson
smiður Egilsstöðum.
15. Sigurður Amarson skóg-
arbóndi Eyrarteigi.
16. Karen Erla Erlingsdóttir
húsmóðir Egilsstöðum.
17. Sævar Sigbjarnarson
bóndi Rauðholti.
18. Þuríður Backmann hjúkr-
unarfræðingurs Egilsstöðum.
Auglýsing frá yfírkjörstjórn sameinaðs sveitarfélags,
Reyðarfjarðarhrepps, Eskifjarðarkaupstaðar og
Neskaupstaðar:
Framboðslistum vegna sveitarstjómarkosninganna 23. maí nk. má skila til
formanns yfirkjörstjórnar, Gísla M. Auðbergssonar, Strandgötu 53 á Eskifirði.
Lokafrestur til að skila framboðslistum vegna sveitarstjómarkosninganna
rennur úr kl. 12 á hádegi þann 2. maí nk.
Yfirkjörstjórn mun svo koma saman þann 3. maí nk. kl. 14.00 í Egilsbúð í
Neskaupstað og, að viðstöddum umboðsmönnum lista, úrskurða um
fyrirliggjandi framboð.
Yfirkjörstjóm Reyðarfjarðarhrepps, Eskifjarðarkaupstaðar og Neskaupstaðar.
Gísli M. Auðbergsson
Sigfús Þ. Guðlaugsson
Sigrún Geirsdóttir
Framboðslisti Félagshyggju við Fljótið